عقبگرد شاخص بورس

پس از ۹ روز صعود متوالی و رسیدن شاخص کل بورس تهران به مرز یک و نیم میلیون واحدی، دیروز شاهد عقبگرد ۷/ ۰ درصدی این نماگر از ارتفاع تاریخی روز یکشنبه بودیم. این مهم در حالی رقم خورد که همچنان فعالان بازار از قطعی مکرر سامانه معاملاتی بورس تهران و کندی و تطابق نداشتن قیمت‌ها در سامانه آنلاین کارگزاری‌ها گله داشتند.

موضوعی مهم که به اعتقاد کارشناسان بازار سهام، متهم اصلی رفتار هیجانی معامله‌گران و تسری این رفتار به کل بازار است. در این شرایط روز گذشته معامله‌گران حقوقی وارد میدان شده و ضمن استفاده از فرصت خرید، به حمایت از سهام و شاخص پرداختند.

اولین اصلاح جدی سهام بعد از یک ماه
پس از یک ماه، اولین اصلاح جدی شاخص سهام را شاهد بودیم. افت ۷/ ۰ درصدی شاخص کل سهام طی معاملات روز دوشنبه در حالی رقم خورد که طی دو هفته اخیر نیز فروشندگان دست به ماشه‌ای دیده می‌شدند که البته در تقاضای بالا برای خرید سهام توان خودنمایی نداشتند.

از این رو بعد از ریزموج‌های اصلاحی طی روز‌های گذشته سرانجام دست به دست دادن چند فاکتور، قریب به اتفاق سهام را تحت‌فشار قرار داد. از رسیدن به مرز روانی یک و نیم میلیون واحدی گرفته تا شناسایی سود پس از رشد‌های بی‌وقفه مهم‌ترین دلیل عقبگرد دیروز قیمت سهام و تشدید فشار فروش بود.

در این میان کندی هسته معاملاتی نیز مزید بر علت شد تا شاهد نوسان بالای قیمت‌ها باشیم. با این حال همچنان هر افت قیمتی بر افزایش جذابیت سهام می‌افزاید و موجی از تقاضا را به دنبال دارد.

شرایطی که دیروز ارزش معاملات خرد سهام را در سطح ۱۵ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان حفظ کرد که هر چند نسبت به روز یکشنبه کاهشی بود، اما همچنان در سطوح مناسبی قرار دارد.

تهدید هسته معاملاتی برای نقدشوندگی بازار
ضعف هسته معاملاتی سال‌هاست معامله‌گران بازار سهام را کلافه کرده است. طی یک‌سال اخیر با افزایش حجم ورود نقدینگی به بازار و افزایش محسوس ارزش معاملات خرد سهام، این معضل جدی‌تر شده و دیگر انجام معامله در ساعات معمول معاملات به امری غیرممکن بدل شده است.

موضوعی مهم که در سایه انفعال مقام سیاست‌گذار قرار گرفته و به نظر می‌رسد راه‌حلی برای آن نیست. طی روز‌های اخیر همزمان با خستگی و اختلال مجدد هسته معاملات بورس تهران، سامانه برخط کارگزاری‌ها نیز با کندی همراه بوده و اختلاف قیمت سهام در درگاه‌های مختلف سبب سردرگمی معامله‌گران و تزریق هیجان به کلیت بازار شده است.

مهدی ساسانی، کارشناساس بازار سهام در این خصوص به «دنیای اقتصاد» گفت: هسته معاملات، OMS‌ها و سیستم کارگزاری‌ها جزو ارکان اصلی بازار هستند که طبیعتا در انجام معاملات و البته رفتار معامله‌گر اثرگذارند. زمانی که معامله‌گر در آغاز معاملات بازار درصدد اجرایی کردن تصمیمات خود بوده، اما با هسته خراب یا تاخیرات پی‌در‌پی سیستم آنلاین کارگزاری‌ها مواجه می‌شود، طبیعتا با به‌هم‌ریختگی سیستم فکری خود مواجه شده و دچار استرس و هیجان می‌شود.

به ویژه در دوره فعلی که با انبوهی از سرمایه‌گذاران تازه‌وارد یا به اصطلاح بورس‌اولی مواجه هستیم که نمی‌توان از آن‌ها انتظار داشت با طمانینه و به‌دور از هیجان معامله کنند.

ساسانی معتقد است: ضعف هسته معاملات بورس تهران در هر دو سمت بازار خود را نشان می‌دهد. از یک سو با فروشندگانی مواجه هستیم که در زمان قطعی سامانه (هسته مرکزی یا سیستم کارگزاری‌ها) نمی‌توانند سفارش فروش خود را وارد کرده و به ناچار در این زمان تصمیم می‌گیرند سفارش را در قیمت‌های پایین‌تر وارد کنند تا در نهایت موفق به فروش سهام خود شوند.

خریداران نیز رفتاری عکس این نشان می‌دهند و زمانی که مترصد خرید یک سهم هستند، اقدام به سفارش‌گذاری در قیمت‌های بالا می‌کنند.

به گفته این کارشناس بازار سهام، مجموع این دو رفتار در یک روز معاملاتی، تشدید هیجان در کلیت بازار را به دنبال دارد. این در حالی است که هر روز مسوولان بازار و سیاست‌گذاران توصیه می‌کنند تا معامله‌گران از هر گونه رفتار هیجانی فاصله بگیرند، اما خود فضا را به سمتی برده‌اند که بازار سهام درگیر این هیجانات و رفتار‌های غیرعقلانی شده است.

از این رو می‌توان به جرات اذعان کرد یکی از مهم‌ترین مشکلات فعلی بازار سهام، هنگ مکرر هسته معاملاتی، معضلات مربوط به سیستم‌های آنلاین کارگزاری‌ها و عدم‌تطابق قیمت سهام در مراجع مختلف نشان‌دهنده قیمت‌ها است که به نوعی سبب سردرگمی معامله‌گران و در نهایت بروز رفتار‌های هیجانی می‌شود.

ساسانی تاکید کرد: هسته فعلی بازار سهام در زمانی طراحی شد که بازار سهام وسعت امروز را نداشت و به لحاظ سخت‌افزاری در معرض فشار بالایی قرار نداشت. در حال‌حاضر، اما با ارزش معاملات ۲۰ هزار میلیارد تومانی در روز و حجم بالای سفارش‌های ارسالی روی سامانه، نیاز به آپدیت سیستم فعلی یا جایگزینی آن است که به گفته مسوولان به دلیل تحریم‌ها امکان‌پذیر نیست. با این حال وعده‌هایی درخصوص طراحی هسته بومی یا به‌روزرسانی هسته فعلی داده شده که البته زمانبر است، اما انتظار می‌رود این زمان به حداقل برسد.

بازگشت حقوقی‌ها؛ حمایت یا فرصت؟
روز گذشته همزمان با عقبگرد قیمت سهام، معامله‌گران حقوقی زمین بازی خود را تغییر دادند و این‌بار در نقش خریدار ظاهر شدند. این چرخش استراتژی را هم می‌توان به نقش اصلی معامله‌گران عمده یعنی حمایت از سهام و شاخص کل ارتباط داد و هم به جذابیت افت قیمت‌ها برای خرید.

چرا که این دسته از بازیگران سهام به جهت حرفه‌ای بودن کمتر اسیر هیجانات شده و عموما رفتاری منطقی از خود نشان می‌دهند. از این رو به نظر می‌رسد در عین نقش حمایتی بازیگران حقوقی، فرصت خرید نیز در تغییر زمین معامله‌گران مذکور اثرگذار بوده است. در این راستا طی معاملات روز دوشنبه معامله‌گران عمده بیشترین خالص خرید خود را در سهام بزرگ و گران‌قیمت بازار ثبت کردند.

از این رو هر چند حجم تغییر مالکیت به میزان ۲۲ میلیون و ۲۰۰ هزار سهم به سمت معامله‌گران خرد بازار بود، اما ارزش این جابه‌جایی‌ها به میزان ۹۱ میلیارد و ۲۳۰ میلیون تومان در مسیر حقیقی به حقوقی بود. بیشترین خالص خرید حقوقی، اما در سهام زیرمجموعه گروه فرآورده‌های نفتی رقم خورد. پالایشی‌ها روز گذشته شاهد جابه‌جایی ۱۱۶ میلیارد تومانی سهام خود از سبد سهام حقیقی‌ها به پرتفوی معامله‌گران عمده بودند.

دیگر گروه‌های بزرگ کالایی نیز روز دوشنبه شرایط مشابهی را تجربه کردند و در لیست حمایتی حقوقی‌ها قرار گرفتند. در آن سوی بازار، اما این دارویی‌ها بودند که در کانون توجه سهامداران خرد بودند. در این گروه شاهد انتقال ۱۱۷ میلیارد تومانی در مسیر حقوقی به حقیقی بودیم. بیشترین ورود پول حقیقی به سهام گروه دارویی برکت بود.

«برکت» که سوم تیرماه با توجه به تغییرات بیش از ۵۰ درصدی قیمت سهام، به منظور برگزاری کنفرانس اطلاع‌رسانی توسط ناشر متوقف شده بود دیروز به گردونه معاملات سهام بازگشت و هر چند در اطلاعات حاصل از برگزاری کنفرانس خبری رویداد جدید و اثرگذاری را گزارش نکرد، اما با تقاضا در سقف مجاز روزانه همراه شد و شاهد خالص خرید ۲۶۰ میلیارد تومانی حقیقی‌ها بود.