پوتین رکورد حضور در قدرت را از استالین می‌رباید؟

همه‌پرسی تغییر قانون اساسی روسیه که به مدت یک هفته تا اول ژوئیه (چهارشنبه ۱۱ تیرماه) ادامه داشت با پیروزی ولادیمیر پوتین به پایان رسید. میزان مشارکت در این انتخابات که بسیاری آن را «شگفت‌انگیز» توصیف کرده‌اند حدود ۶۵ درصد اعلام شده است.

به عبارت دیگر، براساس برخی گزارش‌ها، نتایج نهایی نشان می‌دهد در مسکو ۶۵ درصد و در سن‌پترزبورگ ۶/ ۷۷ درصد به اصلاحات مد نظر پوتین رای مثبت دادند.

حدود ۱۱۰ میلیون نفر در روسیه از حق شرکت در این همه‌پرسی برخوردار بودند یعنی ۷۸ درصد از صاحبان حق رای در روسیه به تغییرات پیش‌بینی‌شده رای مثبت دادند و حدود ۲۲ درصد با این تغییرات مخالفت کردند. این همه‌پرسی اجازه می‌دهد پوتین تا سال ۲۰۳۶ در قدرت بماند. دوره کنونی ریاست جمهوری او سال ۲۰۲۴ به پایان می‌رسد.

در این سال با صفر شدن دوران ریاست پوتین، وی اجازه می‌یابد بار دیگر به‌عنوان رئیس‌جمهور در کرملین حضور یابد. در آن سال، وی ۸۳ ساله خواهد بود. پوتین اکنون ۶۷ سال دارد. این همه‌پرسی علاوه بر اینکه، همه‌پرسی‌ای برای تغییر در قانون اساسی بود، همه‌پرسی‌ای برای مشروعیت پوتین نیز بود.

موافقان پوتین می‌گویند: «اگر کاپیتان کشتی مسیر درست را طی می‌کند، چرا او را تغییر بدهیم؟» و مخالفان نیز بر این باورند که راه برای ریاست مادام‌العمر پوتین هموار خواهد شد و اول ژوئیه را «روزی غم‌انگیز برای دموکراسی و ارزش‌های لیبرال» خواندند.

مخالفان (از جمله «الکسی ناوالنی») اگرچه مشروعیت انتخابات را زیر سوال بردند و از «صدها» مورد تخلف سخن به میان آوردند، اما «الا پامفیلووآ»، رئیس کمیسیون برگزاری رفراندوم، اعلام کرد همه‌پرسی شفاف صورت گرفته و همه چیز طبق قانون پیش رفته است.

از جمله تغییرات قانون اساسی روسیه می‌توان به افزایش سالانه حقوق بازنشستگی و منع ازدواج هم‌جنس‌گرایان در این کشور اشاره کرد. اما مهم‌ترین تغییر در قانون اساسی، تغییری سیاسی است که عملا راه ریاست جمهوری دو دوره دیگر برای پوتین را هموار می‌کند.

«ایزابل خورشودیان»، در گزارش یکم ژوئیه برای واشنگتن پست نوشت، تقریبا ۶ ماه پس از آنکه پوتین اولین پیش‌نویس تغییر قانون اساسی را ارائه داد، مردم روسیه در همه‌پرسی روز چهارشنبه (۱۱ تیرماه برابر با ۱ ژوئیه) به او رای دادند. او می‌نویسد اگرچه پارلمان در این رابطه چراغ سبز را نشان داده بود و به آرای عمومی هم نیاز نبود، اما پوتین چنین اصراری داشت تا این تغییر به رای عمومی گذاشته شود.

به همان اندازه که مشارکت گسترده مردم به لحاظ نمادین برای کرملین مهم بود نتیجه مثبت آرا نیز چنین بود. گزارشگر واشنگتن پست می‌افزاید، پیش از اتمام رای‌گیری، کمیسیون مرکزی انتخابات بیانیه زودهنگامی را در مورد نتایج منتشر کرد که گویی هدفش خوشحالی پوتین بود: ۶۵ درصد مشارکت و ۷۲ درصد در حمایت از اصلاحات. این در حالی است که پیش‌بینی کرملین ۵۵ درصد بود.

«آندری کولسنیکوف»، همکار ارشد و رئیس سیاست‌های داخلی روسیه در مرکز کارنگی در روسیه، نوشت: «پوتین از رای عمومی استفاده کرد تا مردم معمولی را در توسعه حکومت خود همدست سازد و اگر روزی، اما و اگری مطرح شد بگوید این مردم بودند که به من رای دادند. او به دنبال اعمال استیلای ایدئولوژی فرامحافظه‌کاری است.»

این تحلیلگر می‌افزاید: «اگر مشارکت و نتایج آرا در حمایت از قانون اساسی بالا باشد، پوتین از این مساله به مثابه جوازی برای خود استفاده خواهد کرد و هر زمان مردم ابراز نارضایتی کردند خواهد گفت که ببینید! این شما بودید که به من و دولتم رای دادید.» این تحلیلگر بنیاد کارنگی معتقد است: «پوتین خطاب به ناراضیان خواهد گفت: ما می‌خواستیم این الگوی حکمرانی را حفظ کنیم و شما هم مسوولیت آن را بر عهده گرفتید.»

همچنین خورشودیان می‌افزاید، برنامه پوتین قرار بود زودتر از این‌ها عملیاتی شود، اما شیوع کرونا برنامه او را به تعویق انداخت. رشد اقتصادی و قیمت‌های نفت افت شدیدی یافت و در کنار شیوع کرونا باعث کاهش محبوبیت او شد. با این حال، مرکز نظرسنجی مستقل لوادا در ماه آوریل و می‌اعلام کرد ۵۹ درصد از مشارکت‌کنندگان در نظرسنجی اعلام کردند پوتین را به‌عنوان رئیس‌جمهور قبول دارند. اگرچه این رقم برای بسیاری از رهبران جهان می‌تواند بالا باشد، اما در دوران ۲۰ ساله حکومت پوتین هرگز زیر ۶۰ درصد نبوده است.

اگرچه برخی تحلیلگران دوران ریاست جمهوری اخیرپوتین را «چالش‌برانگیزترین ادوار ریاست جمهوری وی» نامیده‌اند، اما رای‌گیری روز چهارشنبه نشان داد که ظاهرا چالشی در کار نیست. کتاب‌فروشی‌ها هم نسخه‌هایی از قانون اساسی را منتشر کردند. ایستگاه‌های رای‌گیری همگی با دستکش و تجهیزات حفاظتی و نظافتی مجهز بودند، اما برخی مناطق مانند «مسکو» و «نیژنی نووگرود» از گزینه رای آنلاین برخوردار بودند.

گزارشگر واشنگتن پست می‌نویسد ۱/ ۱ میلیون نفر به همین شکل رای دادند. جنبش حمایت از رای‌دهندگان «گولوس» اعلام کرد ۱۵۸۷ مورد تخلف دریافت کرده است که ۶۸۲ مورد از آن با شاهد همراه است.

«آدام تیلور» هم در گزارش ۲ ژوئیه برای واشنگتن پست نوشت، اگر پوتین تا سال ۲۰۳۶ در قدرت بماند، از استالین هم پیشی خواهد گرفت. پس از پطر کبیر این استالین بود که طولانی‌ترین دوران رهبری را داشت. پطر تا زمان مرگ در سال ۱۷۲۵ حدود ۴۳ سال در راس قدرت حضور داشت.

زمانی که پوتین وارد کرملین شد ۴۶ ساله بود و زمانی که احتمالا آنجا را ترک کند ۸۳ ساله خواهد بود. رمضان قدیروف، رهبر چچن و متحد پوتین، در ویدئویی روز پنج‌شنبه گفت: «چه کسی می‌تواند جایگزین پوتین باشد؟ هیچ رهبر سیاسی مانند او در مقیاس جهانی وجود ندارد.»

این گزارشگر معتقد است روی آوردن پوتین به همه‌پرسی و گرفتن رای از مردم به مثابه ساختن هاله‌ای از مشروعیت گرد خود و تصمیماتش بود. «تاتیانا استانووایا»، از مرکز کارنگی در مسکو، استدلال می‌کند که همه‌پرسی چهارشنبه ۱۱ تیرماه «به مثابه کسب مشروعیت از مردم برای تداوم همین مسیری است که پوتین در پیش گرفته است چرا که پس از الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ نرخ محبوبیت او روندی نزولی یافته بود.

تیلور می‌افزاید یکی از ویژگی‌های دوران حکمرانی پوتین تاکتیک «نفی و انکار» در کشتن مخالفان خود در بسیاری از نقاط دنیا بود؛ و تاکتیک دیگر پوتین هم تقابل و تضعیف غرب به شکل صلح‌آمیز و نه با استفاده از ابزار خشن بود. مثلا نفوذ در انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا یا پاداش به طالبان برای هدف قرار دادن نیرو‌های ائتلاف غرب از این جمله‌اند.

او می‌نویسد یکی از دلایل رای‌آوری بالای پوتین این بود که وی توانسته بود بسیاری از رقبای بالقوه را از میدان به در کند و بسیاری از لیبرال‌ها و فرادستان به حاشیه رانده شده و در عوض فرودستان از استان‌های فقیرتر به بالا برکشیده شدند. این‌ها نیرو‌های جدید و جوان حامی پوتین هستند.

دیگر از آن اولیگارش‌های قدرتمند خبری نیست یا لااقل به حاشیه رانده شده‌اند و در عوض جوانانی به حلقه نزدیکان پوتین راه یافته‌اند که در دوران عمر خود کسی را جز پوتین در کرملین ندیده‌اند. این گزارشگر به نقل از قدیروف همین سوال را می‌پرسد که «به راستی چه کسی می‌تواند جانشین پوتین باشد؟ پاسخ «هیچ کس» است. این نشانه‌ای از در غلتیدن این کشور به بن بست سیاسی است.»