از "سرمایه‌سازی" در رفاقت چه می‌دانید؟

تا حالا شده اتفاق خوبی برایتان بیفتد و مایل باشید سریع به دیگران خبر دهید؟ وقتی می‌خواهید شادی موفقیت و دستاورد‌های خود را با دیگران قسمت کنید، چه کسانی اول به ذهنتان می‌آیند؟ نحوه برخورد آنان چه معنایی برایتان دارد؟

هری ریس (Harry Reis)، استاد دانشگاه راچستر، سال‌های زیادی را به پژوهش درباره صمیمیت در روابط انسانی پرداخته است. نقش اتفاق‌های مثبت در روابط انسانی یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مطالعاتی اوست. از دید ریس، عوامل مثبتی در کیفیت و صمیمیت تعامل‌های اجتماعی دخیل‌اند که کمتر به آن‌ها پرداخته شده است.

او خاطر نشان می‌کند که روان‌شناسان در سال‌های اخیر بیشتر به مدیریت و حل اختلاف، بحران، مناقشه و تعارض در انواع رابطه‌ها پرداخته‌اند در حالیکه هدف ابتدایی در شروع هر رابطه‌ای، معمولا ایجاد حس خوشنودی و امنیت است.

ریس و همکارانش، تلاش برای کسب بیشترین بهره از اتفاق‌های مثبت را "سرمایه‌سازی" می‌خوانند. به زبان ساده، افراد تلاش می‌کنند از خبر‌های خوب، سرمایه اجتماعی کسب کنند و این کار را به روش‌های گوناگونی انجام می‌دهند.

یکی از متداول‌ترین روش‌ها در میان گذاشتن خبر خوب با نزدیکانی مثل شریک زندگی، دوست صمیمی، اعضای خانواده یا مخاطب خاص است. بر اساس پژوهش‌های ریس، اینکه کسی چگونه به خبر خوب درباره دیگری پاسخ می‌دهد، نقشی تعیین کننده در رابطه آن دو در آینده بازی می‌کند.

خیلی‌ها حمایت اجتماعی در رفاقت را فقط هنگام بحران ضروری می‌بینند و اصطلاحا دوست خوب را دوستی می‌دانند که در پریشان‌حالی و درماندگی دست رفیقش را بگیرد. دلیلش هم ساده است. در چنین شرایطی فرد به مراقبت عاطفی نیاز دارد تا آشفتگی و نگرانی‌اش به حداقل برسد.

اما از دید ریس، سرمایه‌سازی از اتفاق‌های مثبت است که تداوم و کیفیت رفاقت را مشخص می‌کند؛ چرا که هر کسی انتظار دارد نزدیکانش از موفقیت‌ها و دستاوردهایش خوشحال شوند و شادی و تایید آنان حس خوشایند کامیابی‌اش را دو چندان می‌کند.

تحقیقات ریس نشان می‌دهند وقتی کسی به خبر موفقیت دوست یا شریک زندگی‌اش با اشتیاق و علاقه گوش می‌دهد، صمیمیت بین آن دو افزایش و رابطه دوام بیشتری می‌یابد. مواجهه گرم با موفقیت دیگری به رشد و تعالی شنونده نیز منجر می‌شود که از آن با عنوان "پدیده میکل‌آنژ" یاد می‌شود؛ مثلا بسیاری از تحقیقات نشان می‌دهند که حمایت رفتاری و عاطفی از موفقیت‌های همسر می‌تواند به خود فرد کمک کند به سمت آرمان‌ها و آرزو‌های شخصی‌اش حرکت کند که در نهایت به رشد فردی و سلامت رابطه می‌انجامد. اما گاهی ماجرا پیچیده‌تر از اینهاست و تاثیراتی عمیق به دنبال دارد.

به عنوان نمونه وقتی خبر موفقیت تهدیدی برای رابطه تلقی شود، فرد ممکن است پاسخ گرمی را که انتظار دارد دریافت نکند. مثلا شخصی یک پیشنهاد شغلی خوب در شهری دیگر دریافت می‌کند در حالیکه همسرش نمی‌تواند کارش را ترک کند و همراهش شود. در چنین شرایطی ممکن است با نوعی حس دوگانه در پاسخ همسرش مواجه و در نتیجه رابطه‌شان دچار تلاطم شود.

تحقیقات ریس نشان می‌دهند که زمان و نحوه دریافت خبر خوب هم در کیفیت رابطه موثر است؛ به عنوان مثال دوستان صمیمی انتظار دارند خبر‌های مربوط به یکدیگر را زودتر از همه دریافت کنند.

در نتیجه اگر فرد خبر بسیار خوب و مهمی درباره صمیمی‌ترین رفیقش را اول از دهان دیگری مثلا یک دوست مشترک بشنود، صمیمیت‌شان تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. جالب اینجاست که اگر همان خبر را از دهان فردی بشنود که به دوست صمیمی‌اش بسیار نزدیک است، مثل همسر یا پدر و مادرش، چنان تاثیری دیده نمی‌شود.

یکی از ویژگی‌های صمیمیت در روابط انسانی وابستگی شناختی است. وابستگی شناختی یعنی پیوند دادن صفات و احساسات دیگری به ویژگی‌های خود و دیگری را جزیی از خویش به حساب آوردن. در این حالت فرد موفقیت دوست یا همسر را مثل موفقیت خودش می‌داند و هر اتفاق خوب فرصتی است برای استحکام پیوند‌های عاطفی و تایید یکدیگر. آنجاست که ناامنی و حسادت جایش را به مهرورزی و حمایت می‌دهد.

اینگونه است که نحوه واکنش دیگران به پیشامد‌های مثبت زندگی معیاری است برای اندازه‌گیری صمیمیت و رفاقت در روابط انسانی. بنا بر تحقیقات ریس، بازخورد مثبت و قدردانی موجب افزایش رضایت از زندگی و بهبود سلامت روان می‌شود.

به همین دلیل هری ریس به همه به ویژه به روان‌شناسان و متخصصان تعلیم و تربیت توصیه می‌کند در مشاوره و گفتگوها، به جای اختلاف‌ها و بحران‌های رابطه، بهتر است از دیگران یا از خودمان درباره دوران خوشی و موفقیت‌ها بپرسیم.

از دید وی انسان‌ها به خاطر ممانعت از پتانسیل‌های مخرب نیست که وارد رابطه نزدیک با دیگری می‌شوند. آن‌ها به دلایل مثبتی مثل قسمت کردن لحظه‌های شیرین و لذت بردن از آنان است که رابطه نزدیک را آغاز می‌کنند. پس بهتر است رابطه را نه بر اساس بحران و اختلاف بلکه بر پایه پیشامد‌های خوب قضاوت کرد و دید آیا دو طرف پس از موفقیت و پیشرفت دیگری به هم نزدیک‌تر شدند یا دورتر؟