داستان دو بی‌ام‌و

با تقسیم شدن آلمان به شرقی و غربی مهم‌ترین‌ خودروسازی که بخشی از آن در نیمه‌شرقی قرار گرفت، بی‌ام‌و بود. شرکت بی‌ام‌و در حومه شهر آیزناخ کارخانه‌ای تاسیس کرده بود که در آن مدل‌های مختلف خودرو و موتورسیکلت تولید می‌شد. بعد از جنگ جهانی، دولت جمهوری دموکراتیک آلمان این کارخانه را مصادره کرد.

آنها در اقدامی جالب نام این کارخانه را هم از BMW به EMW تغییر دادند. به این ترتیب که حرف بی را که ابتدای حرف باواریا یعنی ایالتی که بی‌ام‌و در آن قرار دارد با حرف ایی که ابتدای ایالت آیزناخ بود تعویض شد. آنها نام این سایت را عوض کردند تا به خیال خود خودروهایی در کلاس بی‌ام‌و تولید کنند. غافل از آنکه آنچه بی‌ام‌و را بی‌ام‌و کرده بود تنها نام برگرفته از ایالت باواریا نبود بلکه مجموعه تفکری بود که در پشت این نام نهفته بود.

این شرکت در همان ابتدای تقسیم آلمان مصادره شد اما تولید خودرو در آن از اوایل دهه 50 میلادی آغاز شد. حتی لوگو این خودروسازی را نیز از روی لوگو بی‌ام‌و الگوبرداری کردند. البته این استفاده از نام و لوگو بی‌ام‌و چندان هم بی‌راه نبود، زیرا محصولاتی که تولید می‌کرد تماما بی‌ام‌وهایی بودند که در دوران قبل جنگ روی خط تولید این سایت قرار داشتند.

مدل 340 معروف‌ترین خودرویی بود که در EMW تولید می‌شد. این خودرو در واقع همان BMW 340 بود که با تعویض نام و لوگو تولید می‌شد. از این خودرو کمی بیشتر از 21 هزار دستگاه در طول پنج سال تولید شد. این خودرو در میان خودروهای آلمان شرقی آنقدر قوی بود که از آن به‌عنوان خودرو مسابقه استفاده می‌کردند. در حالی که تا نیمه دهه 50 میلادی در دیگر کشورها یک خودرو از رده خارج به حساب می‌آمد که تنها ارزش کلکسیونی داشت.

داستان EMW 327 از این هم جالب‌تر است. این خودرو متعلق به سال 1937 یعنی دو سال قبل از شروع جنگ جهانی دوم است. این خودرو تحت نام بی‌ام‌و تا سال 1941 تولید شده و بعد از آن کنار گذاشته شد. چرا که از دهه 40 به این سو رفته رفته سبک و سیاق طراحی خودروها تغییر کرد و دیگر خودروهایی با رکاب پهن مورد توجه بازار قرار نمی‌گرفت.

اما همین خودرو تحت نام EMW 327 تا سال 1955 تولید می‌شد. البته در طول پنج سال تنها 505 دستگاه از این خودرو تولید شد. از این خودرو یک دستگاه نیز وارد ایران شده است که گفته می‌شود هم اکنون در انبار موزه تماشاگه خودرو قرار دارد.

خودروسازی EMW سرانجام در سال 1956 به دلیل ناتوانی در تولید، تعطیل شد. تیراژ خودروهای این شرکت در برخی از محصولات به 15 دستگاه و در برخی دیگر 166 دستگاه می‌رسد. به نظر می‌رسد این شرکت آنچه از قطعات خودروها تا قبل از شروع جنگ جهانی در انبارهایش مانده بود را تحت برند EMW مونتاژ کرده و به فروش رسانده و بعد از آن شرکت را منحل کرده‌اند.

یکی از دلایل مهمی که کار EMW را تمام کرد این بود که با تمام شدن قطعات موجود در انبارها عملا دانش فنی لازم برای ساخت قطعات اصلی یعنی پلت‌فرم و موتور در نیمه شرقی آلمان وجود نداشت. در سال 1956 این شرکت اولین محصول مستقل خود را طراحی کرد که «واتبورگ» نامیده شد.

با طراحی این محصول دولت آلمان شرقی ترجیح داد سایه بی‌ام‌و را از روی نام این شرکت کنار بزند. به همین دلیل دست به تغییر نام شرکت و محصولاتش زد. واتبورگ خودرویی با کیفیت پایین‌تر از ترابانت از کار درآمد که حتی به یک‌سوم تیراژ تولید «ترابانت» که حدود 3 میلیون و 700 هزار دستگاه است، نرسید.

با این همه این شرکت تا زمان اتحاد دوباره دو آلمان از نظر حقوقی پابرجا بود. هرچند تیراژ تولید آن به سطح پایینی حدود سالانه 57 هزار دستگاه رسیده بود که عمده آن هم به دیگر کشورهای بلوک شرق صادر می‌شد.

این شرکت سرانجام در جریان برنامه خصوصی‌سازی (تروهند) بعد از اتحاد آلمان برای فروش گذاشته شده و شرکت خودروسازی اوپل آن را خرید. البته اوپل به دنبال دانش فنی احتمالی در واتبورگ نبود بلکه کلا محصولات آن را جمع کرده و از ساختمان و سوله‌های تولید آن برای تولید محصولات اوپل استفاده کرد. در آن سوی این داستان شرکت بی‌ام‌و قرار دارد.

این شرکت اگر چه در جریان تقسیم شدن آلمان کارخانه خود در آیزناخ را از دست داد اما این زیان تأثیر قابل ملاحظه‌ای در آینده بی‌ام‌و نگذاشت. بی‌ام‌و بعد از جنگ راه خود را با قدرت هر چه بیشتر ادامه داد و اکنون به خودروسازی تبدیل شده است که نیازی به تعریف ندارد. بعد از فروپاشی بلوک شرق و غرب و اتحاد دو آلمان، بی‌ام‌و یک بار دیگر سایت آیزناخ را خریداری کرد.

هرچند از نظر حقوقی می‌توانست درباره مالکیت آن اقامه دعوی کند. اما در جریان خصوصی‌سازی یک بار دیگر آن را خریده و اکنون مدل‌های مختلفی از جمله سری پنج و Z4 در آن تولید می‌شوند. شکوه خودروسازی یک بار دیگر به آیزناخ بازگشته است.