خیابان‌هایی که حسینیه شدند

حمیده امینی فرد | درست آن زمان که تصویر نظم بی‌نظیر حسینیه اعظم زنجانی‌ها، قامت خمیده عزاداران را صاف کرد تا هر آن که می‌خواهد عشق چندین صد ساله را از نو تازه کند، از جا بلند شود.

تاسوعا و عاشورای سال ۹۹، برای همه آن‌هایی که یازده ماه سال را مردگی می‌کنند تا به عشق «او» در محرم زندگی کنند، یک روز و شب همیشگی نبود، یک اتفاق ویژه بود تا روزی که ناامیدی برافراشتن چادر‌ها و پرچم‌های سیاه سایه افکنده، نقش امید، خیال منتظران را به وصالش گره بزند.

محرم امسال برخلاف همه آنچه می‌پنداشتیم، در اوج دیده شد، کرونا نه رفته و نه پا پس کشیده بود، اما پایبندی به «حق الناس» قوی‌ترین حسی بود که محرم ۹۹ را به یک محرم ویژه تبدیل کرد. نذری‌های خشک از درون خانه‌ها بیرون آمد تا هر آنچه سنت نذر را به یک سنت ویژه معنوی تبدیل کرده، امسال در حقیقی‌ترین شکل ظاهری‌اش ادا شود.

دیروز نماز عاشورا، چهره بلاتکلیف و نامنظم خیابان‌ها و معابر شلوغ ما را به صف‌های منظم و خالصانه‌ای پیوند زد که از دریچه دوربین عکاسان، به یکی از بی‌نظیرترین تصاویر قرن تبدیل شد.

کافی بود تا تابلوی شهری خیابان‌ها را از سردر شناسنامه‌شان برمی‌داشتید تا یادتان می‌رفت که یک روز نه! یک ساعت پیش نام این خیابان، «نسیم» بود! حالا بزرگترین اجتماع معنوی شیعیان جهان در کف مادی‌ترین معابری رقم می‌خورد که شکوه ابدی‌اش را از عزادارانی می‌گیرد که امسال با خودشان عهد بسته‌اند، نگاهشان به برگزاری مراسم مذهبی متفاوت‌تر شود.

آن‌ها یادشان خواهد ماند که هنوز هم یکی از مهمترین پیام‌های عاشورا همین یک جمله سالار شهیدان است: «هر کس از شما حق‌الناسی بر گردن دارد، برود.» محرم ۹۹؛ نقشه جغرافیایی شهر‌ها را هم از نو ترسیم کرد. شمال و جنوب و غرب و شرق حذف شد و آنچه ماند عشقی بود که صف‌های منظم و بی‌بدیل انسانی از خیابان‌های شهر‌ها به جا گذاشت...

نماز عاشورا در میدان امام حسین (ع)
اینجا میدان امام حسین (ع) ساعت ۱۲ ظهر است. منطقه‌ای وسیع با فاصله‌های یک و نیم متر که برای ورود عزاداران آماده شده است. برنامه برگزاری مراسم از قبل چیده شده و همه می‌دانند در رأس این ساعت مراسم برگزار و تمام خواهد شد. عزاداران با فاصله و ماسک در جایگاه‌هایی می‌نشینند که قرارش از قبل گذاشته شده.

ساعت یک و ۵ دقیقه که می‌شود، سجاده‌ها با فاصله از یکدیگر چیده می‌شود. ماسک‌ها همچنان روی صورت مانده و هیچکس حتی برای لحظه‌ای، از پروتکل‌ها تخطی نمی‌کند. نماز شروع نشده، جمعیت از ورودی‌های مختلف به صف منظم نمازگزاران می‌پیوندند.

نیرو‌های انتظامات، تب عزاداران را می‌گیرند و اگر کسی ماسک نداشته باشد، به او ماسک می‌دهند. افراد زیادی نذر ماسک کرده‌اند. عزاداران زیارت عاشورا را که خواندند، سینه‌زنی و نوحه‌خوانی شروع می‌شود. اینجا نه خبری از نذری‌های هر ساله است و نه کسی برای گرفتن نذری صف کشیده است. همه می‌دانند امسال پخش غذای نذری گرم ممنوع است.

عزاداری هیأت‌های سیار در کنار خانه بیماران کرونایی
هیأت‌های سیار سینه‌زنی و نوحه‌خوانی از ویژگی‌های محرم امسال است. برخی هیأت‌ها نذر کرده‌اند تا با تعداد کم و رعایت فاصله‌گذاری از کوچه‌ها و خیابان‌های شهر عبور کنند. می‌دانند خیلی‌ها به خاطر کرونا در خانه مانده‌اند. برخی‌هایشان در قرنطینه‌اند و دلشان می‌خواهد تا لحظه‌ای در حال و هوای ناب هیأت‌ها، حاجاتشان را به زبان بیاورند.

هیأت‌های سیار از کنار خانه‌ها می‌گذرند و اتفاقاً جلوی خانه‌هایی که می‌دانند مریض کرونایی دارند، به درخواست صاحبخانه می‌ایستند و نوحه می‌خوانند. همین حال و هوا را به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی هم برده‌اند. به درخواست بیماران و کادر درمان، تعداد کمی از مداحان و روحانیون به بیمارستان‌ها رفته‌اند و در راهرو‌های اصلی شروع به خواندن نوحه و سینه‌زنی می‌کنند.

آن‌هایی که توانش را دارند، کنار در‌ها می‌ایستند و با روضه‌خوانان همراهی می‌کنند. فضای معنوی بیمارستان‌ها بویژه برای بیمارانی که حال جسمی خوبی ندارند و در انتظار سلامتی لحظه شماری می‌کنند، از هر جای دیگری خاص‌تر است.

عطر محرم در کوره‌پزخانه‌های تهران
عطر محرم امسال به کوره‌پزخانه‌های جنوب تهران هم رسید. عمده نذری‌های محرم هر سال خیلی از بانیان به این منطقه می‌رسید، اما پای درد دل ساکنان کوره‌پزخانه‌ها که می‌نشستید می‌دیدید که چقدر دلشان برای برپایی یک چادر و تکیه لک زده است.

خیلی‌هایشان حسرت آویختن یک پارچه سیاه به دلشان مانده بود، می‌خواستند، اما در توانشان نبود. تا اینکه محرم امسال پای هیأت‌ها و نوحه‌خوان‌های معروف را به این نقاط باز کرد. در کنار یکی از این کوره‌پزخانه‌ها، اهالی لباس سیاه پوشیدند، یک نفر خواند و آن‌ها سینه زدند، نذری‌های خشک، حال دلشان را بهتر کرد. لااقل می‌دانستند تا چند ماه خیالشان راحت است.

تصویر گرمخانه‌های امسال تهران و پناه آوردگان به آن‌ها را از یاد نبرید که در عزای حسین (ع) سینه می‌زنند و نوحه می‌خوانند، این ساهپوشان اهالی گرمخانه‌های تهرانند. اگر هرسال ثواب عزاداری‌ها از دور به آن‌ها می‌رسید، امسال کرونا، فضای گرمخانه را از نزدیک به عزاداران پیوند زده است.

نذر ماسک امسال جزو پر طرفدارترین نذری‌های محرم بود. خانواده‌هایی که دستشان می‌رسید در کنار نذری‌های همیشگی، نذر ماسک را هم اضافه کردند. ایستگاه‌های متروی تهران امسال به چهارپایه‌خوانی ذاکران اهل‌بیت (ع) عطرآگین شد. اجرای مراسم با کاروان حسینی بر بلندای نی در ایستگاه‌های متروی امام حسین (ع)، پانزده خرداد، میدان شهدا و صادقیه، شهر زیر زمینی تهران را هم به حال و هوای محرم گره زد.

تکیه معروف تجریش که با ۲۲۵ سال قدمت داعیه قدیمی‌ترین تکیه تهران را دارد، در کنار امامزاده صالح، چیذر، داوود و مساجد معروفی همچون ارگ با رعایت فاصله گذاری‌ها و پروتکل‌های بهداشتی دربرگزاری مراسم‌ها نقش ویژه‌ای داشتند. در شب عاشورا حرم امام خمینی (ره) نیز با حضور بیت امام راحل میزبان عزاداران سرور و سالار شهیدان بود.

منبع: روزنامه ایران