روز‌های خاطره انگیز گردشگری دوباره باز می‌گردند؟

کرونا همه برنامه‌ریزی‌هایی که برای رونق بخشیدن به رویداد‌های فرهنگی شده بود، دگرگون کرد. دولت یازدهم و دوازدهم با بهبود ارتباط با دیگر کشور‌ها زمینه‌های ورود گردشگر به ایران را فراهم کرده بود. تعداد درخواست تا جایی زیاد شده بود که برخی از تور‌های گردشگری نمی‌توانستند محل اقامتی برای مسافران خود پیدا کند و این روند نشان دهنده موفقیت ایران برای جذب گردشگر از دیگر کشور‌ها بود.

اردشیر اروجی، کارشناس حوزه گردشگری در بررسی عملکرد دولت در حوزه گردشگری گفت: آقای روحانی در شعار‌های انتخاباتی دو دوره یازدهم و دوازدهم درباره موضوع رونق گردشگری تاکید داشت که می‌تواند از این راه اشتغال‌زایی کند. گردشگری می‌توانست راه‌حلی برای معضلات اشتغال و درآمد جامعه باشد؛ اما متاسفانه با توجه به اتفاقات رخ داده، وضعیت مناسب نبوده است.

اروجی با اشاره به تغییر مدیریت در سازمان و بعد از آن وزارت میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: برخی از مدیران چند ماه و برخی سه سال فعالیت کردند، میانگین فعالیت مدیران حدود یک و نیم سال بود. در شرایط تغییر سریع مدیر سازمان یا وزارتخانه، آن مدیر نمی‌تواند برنامه‌های خود را به صورت مداوم و مستمر اجرا کند. مهم‌ترین مشکل همین است، وقتی طول عمر مدیریتی کم باشد، اندیشیدن درباره اصلاح با مشکل مواجه می‌شود.

این کارشناس گردشگری با تاکید بر لزوم بازنگری به سیستم‌های حمل‌ونقل ایران برای بهبود وضعیت گردشگری و جذب تعداد گردشگران بیشتر، ادامه داد: در بحث سیستم‌ها و تاسیسات حمل و نقل، جاده، فرودگاه، ترمینال و ... و ناوگان حمل و نقلی مانند هواپیما، اتوبوس، کشتی و... اقدامات مورد نیاز این بخش انجام نشد. اوایل روی کار آمدن دولت، بحثی در حوزه هواپیما اتفاق افتاد، اما نیمه‌کاره رها شد. همچنین درباره واگن‌های قطار اقداماتی انجام شد، اما آن هم نیمه‌کاره رها شد. سیستم حمل و نقل ما که می‌تواند عامل جذب گردشگری باشد، با مشکل مواجه بود و اتفاق مناسبی برای بهبود شرایط رخ نداد.

به گفته اروجی برای بهبود سیستم هتل‌های ایران اقداماتی انجام و سرمایه‌گذار بخش خصوصی وارد کار شد. اوایل بحث برجام، زمان مدیریت مسعود سلطانی‌فر تعداد زیادی از سرمایه‌گذاران آمدند. آن‌ها می‌گفتند که با ۲۵ کشور برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری به خصوص هتل‌ها تفاهم پیدا کرده‌اند. تعدادی از سرمایه‌گذاران داخلی ایران اقدام به ساخت هتل کردند.

اروجی با تاکید بر اینکه در سال‌های گذشته، انسجام تشکل‌های گردشگری بخش خصوصی انجام نشد، بیان کرد: در بخش خصوصی اتحادیه گردشگران، هنوز انسجام نداریم و این یکی از کمبودهاست که شامل همه صنوف گردشگری می‌شود. در صورت شکل‌گیری اتحادیه گردشگران، شورای هماهنگی گردشگری بخش خصوصی تشکیل خواهد شد. این شورا می‌تواند به دولت در تصمیم‌های این حوزه کمک کند.

اتحادیه هتلداران در تهران و جامعه هتلداران در استان‌ها فعال هستند، این دو از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مجوز فعالیت می‌گیرند. از طرفی صنف هتلداران از وزارت کار و امور اجتماعی مجوز فعالیت می‌گیرد. به همین دلیل امکان همکاری این اصناف وجود ندارد.

این کارشناس گردشگری ادامه داد: هنوز ساز و کاری مشخص نشده است تا همه صنوف از وزارت میراث فرهنگی و گردشگری مجوز بگیرند تا بتوانند با هم همکاری کنند. برخی از فعالان در بخش خصوصی تلاش کردند شورای هماهنگی تشکیل دهند، اما این چیزی بود که ریشه تشکیلات و ساختاری نداشت، قانونمند نبود و به نتیجه نرسید. مشکل دیگر بخش خصوصی، عدم انسجام ساختاری تشکل‌های گردشگری این بخش است.

به گفته اروجی، مشکل دیگر، تصویب برنامه ملی توسعه گردشگری بود که حدودا از ۷۰ سال پیش شروع شد. مسئولان از آن زمان به دنبال این بودند که سند و برنامه ملی توسعه گردشگری را تصویب کنند. براساس این مطالبه، از سال ۱۳۵۱، طرح جامعه توسعه جهانگری ایران توسط مشاور خارجی طراحی شد و بعد از انقلاب ادامه پیدا کرد؛ اما سیاست‌ها، بعد از انقلاب تغییر کرد و در این برنامه بازنگری انجام شد.

اروجی با اشاره به اینکه از سال ۷۳ اقداماتی برای تصویب طرح ملی گردشگری در ایران انجام شد و تا سال ۹۹، برای تصویب این طرح هشت بار تلاش شده است، بیان کرد: به دلیل اینکه طول عمر مدیر‌ها کوتاه بود و مدیر جدید، خواستار تجدید نظر در این طرح بود، بار‌ها تصویب طرح ملی گردشگری به تعویق افتاد. در مرداد ۹۹ علی‌اصغر مونسان، رئیس وزارتخانه میراث فرهنگی و گردشگری اعلام کرد که سند راهبردی توسعه گردشگری کشور را با همکاری سازمان جهانی گردشگری تایید کردند و به تصویب دولت رساندند. این نقطه امیدی بود که در طول ۴۸ سال از شروع آن، فعالان این حوزه را امیدوار کرد.

او درباره سند ملی گردشگری که در سال ۹۹ به تصویب رسیده است، توضیح داد: این سند کلیاتی بود که در آن هفت سیاست کلان توسعه گردشگری کشور بیان شده است. پس باید برنامه‌های اجرایی در چهارچوب آن آماده و اجرایی شود.

اروجی فقدان آمار مستمر و مستند در حوزه گردشگری را دیگر مشکل این حوزه اعلام کرد و افزود: یکی دیگر از اشکالات که در بخش توسعه گردشگری بسیار مهم بود، نبود آمار مستمر و مستند در این حوزه است. آن هم در حالی که در بخش آمار‌های گردشگری که در برنامه پنج ساله چهارم بیان شده بود و در طول هفت سال جلسه‌های شورای عالی گردشگری بار‌ها روی آن تاکید داشتند، همچنان فاقد آمار‌های به هنگام، مستمر و مستند گردشگری هستیم.

در این حوزه باید سایتی داشته باشیم که هر سه ماه آمار‌های گردشگری را در سه حوزه داخلی، ورودی و خروجی ارائه دهد تا روزنامه‌نگاران، برنامه‌ریزان و ... از روند تغییرات آگاه شوند و بتوانند برای بهبود شرایط برنامه‌ریزی کنند.

او ادامه داد: همچنان فاقد نظام جامع گردشگری هستیم، این آمار باید به تفکیک جنس و سن گردشگران بیان شود تا مشخص شود هدف گردشگران از سفر به ایران چه بوده است. مقاصدشان کدام استان‌ها بود، از کجا آمدند و ... تا متخصصان بتوانند بر اساس آن برنامه‌ریزی کنند.

به گفته این کارشناس، همچنین باید آمار حساب‌های اقماری گردشگری در کشور مشخص شود. او توضیح داد: باید بدانیم گردشگری داخلی و ورودی چه تاثیری بر حساب‌های ورودی دارد. در این بخش تاثیر را به صورت اختصاصی بررسی می‌کنند، اما باید ابتدا آمار در دسترس باشد تا بتوانیم به بررسی و تحلیلی داده‌ها بپردازیم.

باید مشخص باشد گردشگرانی که آمده‌اند چقدر خرج کردند، گردشگران داخلی چقدر هزینه می‌کنند و بیشتر در چه حوزه‌هایی حاضر به خرج کردن هستند. سرمایه‌گذاری در بخش خصوصی و دولت چقدر بوده و تراز درآمد مثبت یا منفی است. این مساله نکته مهمی بود که انجام نشده و اتفاقاتی که باید می‌افتاد تا گردشگری خوب و توسعه یافته داشته باشیم، انجام نشد.

اروجی با اشاره به اتفاق‌های خوبی که در حوزه گردشگری منجربه جذب بوم‌گردان به ایران شده است، بیان کرد: پیش از این حدود ۱۵۰۰ بوم‌گرد در ایران داشتیم که به حدود ۲۰۰۰ نفر افزایش یافت، اما این حوزه در وضعیت کرونا دچار عارضه و ورشکستگی شد.

به گفته این کارشناس گردشگری، در هفت سال فعالیت دولت، ویزای الکترونیکی راه‌اندازی شد، مساله‌ای که وزارت میراث فرهنگی و گردشگری سال‌ها برای انجام آن تلاش کرد. در اینجا نکته مهم شیوه بهره‌برداری از این ویزاست.

این کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه در حوزه آشناسازی مردم با گردشگری اتفاق‌هایی مثبتی افتاد و تیزر‌ها و تبلیغاتی در صداوسیما تهیه شد، گفت: این‌ها اتفاق‌های پراکنده بود، زیرا زیرساخت‌های لازم تهیه نشده بود و نتوانستیم از آن‌ها استفاده کنیم. اما نباید موارد پیرامونی و برون کشوری را فراموش کنیم. اتفا‌های زیادی افتاد مثلا جنگ و درگیری در سوریه که همه بر گردشگری ایران تاثیر داشتند. همچنین جنگ عربستان با یمن، اتفاق‌هایی است که در منطقه افتاد و اجازه نداد که حرکتی که انجام می‌شد به ثمر برسد.

اروجی با اشاره به اینکه در هفت سال گذشته، سازمان گردشگری به وزارتخانه تبدیل شد، گفت: از نقاط خوب این چند سال می‌توان به وزارتخانه شدن سازمان اشاره کنیم.

به گفته او، طبق سند راهبردی و سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه که از ۹۶ تا ۱۴۰۰ ادامه دارد-برنامه پنجم از ۹۰ تا۹۴ انجام شد- تعیین شد که گردشگری در پایان برنامه ششم حداقل باید پنج برابر شود.

اروجی ادامه داد: سیاست‌های ابلاغی از طریق رهبری ابلاغ می‌شود. وقتی ما سال پایه خود را حدود پنج میلیون در نظر بگیریم و فرض کنیم تا ۱۴۰۰ به ۲۵ میلیون نفر برسد یعنی طبق این برنامه باید در سال ۹۸، ۱۶ میلیون و ۶۱۰ هزار گردشگر خارجی جذب می‌کردیم، اما طبق آمار‌هایی که به صورت غیررسمی منتشر کردند -رسمی هنوز منتشر نشده-، تعداد گردشگر حدود هشت میلیون نفر بود. تقریبا می‌توان گفت: ۴۱ درصد از برنامه عقب هستیم. این در حالی است که با شیوع کرونا همه چیز تغییر کرده است.

شیوع بیماری کرونا، از اسفند ۹۸ در ایران به صورت رسمی اعلام شد. به دنبال آن گردشگری آسیب جدید دید. اروجی با اشاره به اینکه این بیماری پایدار است، تاکید کرد: از ابتدای این همه‌گیری هشدار دادم که یک و نیم میلیون فعال این حوزه در خطر هستند و به سرعت باید به کمک بخش گردشگری رفت. پیشنهاد دادم که صندوق حمایت از صنعت گردشگری شکل بگیرد با توجه به اینکه اعتبارات دولت کم است و نمی‌توانست از بخش گردشگری حمایت کند، برای اینکه سرمایه‌های انسانی که در بخش گردشگری، هتل‌ها، بوم گردی‌ها و دفاتر گردشگری نابود نشود باید این حوزه به شکلی تحت حمایت قرار بگیرد تا فعالان بتوانند به محض پایان همه‌گیری، به کار خود ادامه دهند. اما کاری در این زمینه انجام نشد. هنوز هم دیر نشده و صندوق حمایت از گردشگری می‌تواند از فعالان حمایت کند.

او ادامه داد: در صورت حمایت دولت برای روی پا نگه‌داشتن فعالان گردشگری، زمانی که کرونا تمام شد، افراد می‌توانند از طریق کمک بخش‌های خصوصی و دولت به کار خود ادامه دهند و قسط‌های خود را پرداخت کنند. مسئولان می‌توانند مجوز بگیرند و اوراق قرضه بفروشند و برای صندوق تامین مالی کنند تا بتوانند از صنوف گردشگری که در معرض تهدید قرار گرفته‌اند، حمایت کنند.

منبع: ایرنا