عقب نشینی بورس

مسعود کریمی | بورس تهران برای ششمین روز متوالی با افت دسته‌جمعی قیمت سهام مواجه شد تا در این مدت ۱۳ درصد از ارتفاع شاخص اصلی این بازار کاسته شود.

دماسنج تالار شیشه‌ای در حالی به سطوح کمتر از ۴/ ۱ میلیون واحد عقب نشست که همانند دوره صعودی چهار ماه نخست سال‌جاری، تحلیل جایی در تصمیم‌گیری معامله‌گران ندارد و دادوستد سهام با چاشنی هیجان دنبال می‌شود. در دوره‌ای طمع کسب سود، صف‌های خرید طولانی ایجاد کرد و حالا هراس از زیان صف سنگین فروش درست کرده است.

تکرار هیجان در صف فروش
شاخص کل بورس تهران معاملات روز شنبه را نیز در محدوده منفی به پایان رساند و با افت ۷/ ۲ درصدی مواجه شد. معامله‌گران بازار سهام طی ۶ روز متوالی اخیر شاهد افت ۱۳ درصدی شاخص کل بورس تهران بودند. این افت بی‌سابقه زمینه ورود نماگر اصلی به رقمی کمتر از یک میلیون و ۴۰۰ هزار واحدی را فراهم کرد.

در این میان سنگین شدن صفوف فروش و نبود خریدار سبب کاهش ارزش معاملات بازار سهام به کمتر از ۳ هزار میلیارد تومان شد. فروش سهام و خروج سرمایه‌گذاران از جریان معاملاتی بورس و فرابورس در حالی روی می‌دهد که شاخص‌ها به ابتدای تابستان رسیده‌اند.

درست زمانی که صاحبان نقدینگی به ثبت‌نام در سامانه سجام و صف کشیدن مقابل دفاتر پیشخوان درخواست احراز هویت و دریافت کد بورسی داشتند. سبقت سهامداران از یکدیگر در ورود به بازار و اکنون هیجان در فروش سهام و خروج از گردونه معاملات نشان از خلأ تحلیل میان سرمایه‌گذاران دارد. خلأیی که چه در دوره‌های صعودی و چه نزولی در سال جاری مشاهده شد و تهدید بزرگی برای بازار‌های مالی محسوب می‌شود.

این در حالی است که با وجود انتشار گزارش‌های قوی میان‌دوره‌ای از بنگاه‌های بورسی و رشد سودآوری شرکت‌ها، اما همچنان معاملات هیجانی حرف اول را می‌زند و بخشی از سرمایه‌گذاران نیز در انتظار تعیین تکلیف کرسی ریاست‌جمهوری در آمریکا هستند.

دلایل تداوم ریزش قیمت سهام
سلب اعتماد سرمایه‌گذاران از سیاست‌گذاران سبب شده تا از ۱۹ مرداد شاهد سرایت رفتار هیجانی سهامداران تازه‌وارد به سرمایه‌گذاران حقیقی و حتی حقوقی بازار باشیم.

حقوقی‌هایی که در مواقعی زود‌تر از سایرین وارد صف فروش می‌شدند و بعضا با تماس‌های مکرر، اعلام ممنوعیت فروش و برگزاری جلسات توجیهی از سوی سازمان بورس که همگی در راستای کنترل فشار عرضه صورت گرفت، اقدام به تغییر رویه برای کوتاه‌مدت می‌کردند.

هر چند عمر حمایت مصنوعی سهامداران عمده به خرید سهام به چند روز معاملاتی بیشتر نرسید، اما نشان داد که بازار با چنین سیاستی به کنترل نمی‌رسد و مدیریت بازار فقط با تزریق نقدینگی حاصل نخواهد شد.

نمونه بارز کمرنگ شدن تحلیل در بازار سرمایه را می‌توان در گزارش‌های میان‌دوره‌ای تابستان شرکت‌ها نیز مشاهده کرد. گزارش‌هایی که غالبا برای بازار مفید بوده و حاوی اطلاعات با چشم‌انداز مطلوب سرمایه‌گذاری است، اما سهامداران بدون ارزیابی و درنظر گرفتن چنین اطلاعاتی همچنان اقدام به فروش سهام ارزنده خود می‌کنند.

با این حال غلبه ترس بر معاملات سهام را می‌توان یکی از دلایل رفتار هیجانی سرمایه‌گذاران طی چند وقت اخیر در نظر گرفت، سهامدارانی که بدون در نظر گرفتن پتانسیل بنیادی شرکت‌ها، صورت‌های مالی و چشم‌انداز آتی اقدام به معامله در بورس و فرابورس می‌کنند.

از این رو بی‌اعتمادی سرمایه‌گذار به سیاست‌گذار را می‌توان از دلایلی در نظر گرفت که این روز‌ها به افت قیمت سهام شرکت‌ها دامن می‌زند. نبود استراتژی مدیریت در زمان‌بندی مناسب برای عرضه صندوق‌های سرمایه‌گذاری دولتی و تشدید اختلاف بین وزارتخانه‌های اقتصاد و نفت و البته فرصت‌سوزی سیاست‌گذار در آزادکردن سهام عدالت در سال‌های گذشته و تاخیر آن به اوایل سال ۹۹ موجب نرسیدن سیاست‌گذار به هدف بزرگ تامین مالی از این بخش اقتصاد شد.

هر چند دولت با توجه به شرایط نزولی بازار سهام تخفیف بیشتری را در عرضه صندوق ETF پالایشی یکم برای قشر سرمایه‌گذار در نظر نگرفت، اما تداوم روند رو به کاهش شاخص بورس تاکنون سود ۳۰‌درصدی دارا دوم را به هیچ رسانده و در جای خود فقط بخشی از این عرضه مورد استقبال سرمایه‌گذاران قرار گرفت.

در این میان حتی رشد نرخ دلار به کانال ۳۰ هزار تومان نیز نتوانست در فروکش جریان عرضه موثر واقع شود. به هر ترتیب فارغ از موضوعات داخلی اثر‌گذار، سایه انتخابات آمریکا نیز سرمایه‌گذاران را در لاک احتیاط فرو برده است.

به‌طوری که سهامداران بدون توجه به افزایش سودآوری شرکت‌هایی که با دلار نیمایی ۲۰ تا ۲۵ هزار تومانی گزارش‌های میان دوره‌ای خود را منتشر کرده‌اند فقط استراتژی فروش سهام را در دستور کار معاملاتی خود قرار داده‌اند. این افراد معتقدند در صورت پیروزی بایدن در انتخابات ایالات متحده یقینا کاهش نرخ دلار در بازار ارز را خواهیم داشت.

نوسانی که می‌تواند موجب تشدید کاهش شاخص‌های بورسی شود. هر چند بازار سهام بیش از انتظارات افت کرده و رفتاری مبتنی بر تحلیل بنیادی و تکنیکال در روند نزول از خود نشان داد، اما تداوم ریزش قیمت سهام در پی انتخاب هر کدام از کاندیدا‌های ریاست جمهوری موضوعی است که از دید صاحب‌نظران اقتصادی بعید به نظر می‌رسد؛ چرا که این افراد معتقدند توجه به اصلاحات صورت گرفته شاخص‌های سهامی جایی برای ریزش بیشتر نخواهند داشت و فقط با عبور از پروسه انتخابات، فارغ از پیروزی هر کدام از کاندید‌اها، بورس ایران به‌طور مجدد می‌تواند در مسیر صعودی خود قرار بگیرد.

با این حال سهامدارانی که در بازار ۳ ماه گذشته در P/ E‌های بسیار بالا در سمت خرید سهام صف کشیده بودند، در حال حاضر به دلیل تشدید هراس و انتظار برای تعیین تکلیف ریاست‌جمهوری در آمریکا، در P/ E‌های کمتر از ۸ مرتبه نیز تمایلی به خرید ندارند. این در حالی است که شرایط فعلی با توجه به گزارش‌های قوی میان‌دوره‌ای از سوی بنگاه‌های بورسی، می‌تواند موقعیتی مناسب برای چینش یک پرتفوی پرسود باشد.

نگاهی به معاملات روز شنبه
نگاهی به جریان معاملاتی روز شنبه نشان می‌دهد که ۸۸ درصد از نماد‌ها در مدار منفی قرار داشتند و ۶۹ درصد از این نماد‌ها با صف فروشی به ارزش ۶۹۰۰ میلیارد تومان مواجه شدند. در معاملات روز شنبه شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران افت ۷/ ۲ درصدی را تجربه کرد و از مرز ۴/ ۱ میلیون واحدی نیز عقب‌تر رفت. ارزش معاملات نیز با افت شدیدی در نخستین روز‌کاری هفته مواجه شد و رقم ۲۶۰۰ میلیارد تومانی را به خود اختصاص داد.

در پی تشکیل صف‌های فروش سنگین با وجود عملکرد درخشان شرکت‌ها در تابستان و افزایش سودآوری آنها، همچنان معامله‌گران بدون هیچ توجهی به مسائل بنیادی، دست به ماشه فروش شدند. در این میان بازیگران حقیقی خالص فروشی بالغ بر ۷۳۴ میلیارد تومان را ثبت کردند.