هر آنچه باید درباره دیابت؛ "قاتل خاموش" بدانید

۱۴ نوامبر، روز جهانی دیابت است، روزی برای آگاهی‌رسانی درباره مرض قند یا دیابت که به "قاتل خاموش" نیز شهرت دارد. سازمان ملل در سال ۲۰۰۶، این روز را که مصادف با تولد سِر فردریک بَنتینگ (Sir Frederick Banting)، یکی از کاشفان انسولین است، به عنوان روز جهانی دیابت معرفی کرد.

هدف سازمان ملل از معرفی این روز، افزایش آگاهی درباره این بیماری و همچنین ترغیب کشور‌های عضو این سازمان برای تدوین قوانینی در راستای پیشگیری، درمان و رسیدگی بیشتر به این بیماری شیرین بوده است که می‌تواند منجر به تلخی‌های فراوانی در زندگی فرد مبتلا شود.

فدراسیون بین‌المللی دیابت می‌گوید در حال حاضر، ۴۶۳ میلیون نفر در جهان به دیابت مبتلا هستند که پیش‌بینی می‌شود این رقم تا ۲۵ سال دیگر (۲۰۴۵) به ۷۰۰ میلیون نفر برسد. با سه برابر شدن تعداد مبتلایان در جهان طی ۲۰ سال گذشته، دیابت به یکی از مهم‌ترین معضلات سلامتی در قرن ۲۱ تبدیل شده است.

در حال حاضر، کشور چین، با بیش از ۱۱۶ میلیون دیابتی، بیشترین شمار مبتلا به این بیماری را دارد. پس از چین، هند با ۷۷ میلیون و آمریکا با ۳۱ میلیون مبتلا به دیابت در رتبه‌های دوم و سوم دنیا قرار دارند.

تیم متخصص دیابت بیمارستانی در چین در روز جهانی دیابت

در ایران نزدیک به ۵.۵ میلیون نفر، در افغانستان ۱ میلیون نفر و در تاجیکستان حدود ۲۴۰ هزار نفر مبتلا هستند. دیابت انواع مختلفی دارد، اما طبق دسته‌بندی سازمان بهداشت جهانی، دیابت به دو نوع کلی تقسیم می‌شود:

-دیابت نوع ۱ که وابسته به انسولین است و زمانی رخ می‌دهد که پانکراس یا لوزالمعده که وظیفه تولید انسولین در بدن را به عهده دارد، در پی حمله سیستم ایمنی بدن، از تولید انسولین باز می‌ایستد.

- دیابت نوع ۲ که به انسولین وابسته نیست و لوزالمعده این بیماران همچنان انسولین تولید می‌کند، اما سلول‌های بدن نسبت به جذب آن مقاوم می‌شوند.

دانشمندان هنوز موفق به یافتن دلیل ابتلا به دیابت نوع ۱ نشده‌اند، اما دیابت نوع ۲ عمدتاً به دلیل کمبود فعالیت، رژیم غذایی نامناسب و چاقی مفرط اتفاق می‌افتد که در عمل می‌توان با کمی برنامه‌ریزی و تغییر روش زندگی، از وقوع آن جلوگیری کرد.

سازمان بهداشت جهانی در بیانیه امسال خود، کمبود دسترسی به انسولین را مانع اصلی در درمان و پیشگیری از مرگ زودرس در بیماران دیابتی عنوان کرده است.

فردریک بنتینگ، در سال ۱۹۲۲ به همراه چارلز بِست (Charles Best) موفق به کشف انسولین شدند، دارویی حیاتی برای بیماران دیابتی. بنتینگ و بست، به دلیل این کشف‌شان، جایزه نوبل پزشکی سال ۱۹۲۳ را از آن خود کردند.

بنتینگ در روند تحقیقاتش، در تلاش بود تا بتواند به انسولینی دست یابد که بدن انسان پذیرای آن باشد. او اولین بار، مقداری انسولین را از لوزالمعده یک سگ برداشت، اما با آزمایش‌های بیشتر در نهایت توانست انسولین مورد نیاز را از لوزالمعده گوساله تهیه کند. هنوز هم، به لطف تحقیقات او، برخی از انسولین‌های مورد استفاده افراد دیابتی، گرفته شده از حیواناتی، چون گاو و خوک است.

به مرور زمان و با پژوهش‌های بیشتر در راستای تولید انسولینی مناسب‌تر برای انسان‌ها، در سال ۱۹۸۲، اولین انسولین انسانی به بازار آمد. این انسولین در فرآیندی شیمیایی در آزمایشگاه تولید شد و از آنجا که حساسیت‌های کمتری در بدن افراد ایجاد می‌کرد، نسبت به انسولین‌های حیوانی برتری داشت.

در هفته‌های گذشته، در پی کمیاب و حتی نایاب شدن انسولین در ایران، بسیاری از دیابتی‌های ساکن این کشور با استفاده از هشتگ #انسولین_نیست در شبکه‌های اجتماعی کارزاری به راه انداختند و از تجربیات خود و دشواری‌های دسترسی به انسولین در ایران گفتند.

برای اینکه دیابت، به سایر اندام‌های بدن آسیب نرساند، باید میزان قند خون را در حد معمول نگه داشت و برای رسیدن به این هدف، اول از همه باید به طور دائم قند خون را اندازه‌گیری کرد. اولین دستگاه اندازه‌گیری قندخون، در دهه ۷۰ میلادی یعنی حدود ۵۰ سال پیش عرضه شد که دقت چندان خوبی نداشت.

اما به مرور زمان و پیشرفت تکنولوژی، دستگاه‌های تست قند خون، هم دقیق‌تر شدند و هم کوچکتر. برای استفاده از این دستگاه‌ها، باید یک قطره از خون را بر روی یک نوار تست گذاشت تا دستگاه بعد از تحلیل نمونه، میزان قند خون را نشان دهد.

سال‌هاست که دستگاه‌های پیشرفته‌تری هم در این زمینه به بازار عرضه شده، سنسور‌هایی که بر روی بازوی بیمار دیابتی نصب می‌شود و قند خون فرد را در طول ۲۴ شبانه‌روز اندازه‌گیری می‌کند. برخی از این دستگاه‌ها حتی این قابلیت را دارند که پیش از افت خون، به فرد هشدار می‌دهند تا بتواند از افت قند خون و بیهوش شدن پیشگیری کند.

همزمان با کمبود انسولین در ایران، بیماران دیابتی با مشکل تهیه نوار‌های تست قند خون هم رو‌به‌رو بودند. دیابت از آنجا به "قاتل خاموش" شهرت دارد که در صورت عدم کنترل قند خون در افراد دیابتی، می‌تواند عواقبی تلخ و دردناک مثل از دست دادن بینایی، از کار افتادن کلیه، سکته قلبی و مغزی، به کما رفتن و حتی مرگ را در پی داشته باشد.

سالانه بیش از ۴ میلیون نفر در جهان به دنبال عوارض جانبی این بیماری جان خود را از دست می‌دهند.