عقب‌نشینی اروپا از پیش‌شرط‌های برجامی

دو نشریه انگلیسی در گزارش‌هایی با اشاره به تاکید وزرای خارجه برجام بر حفظ توافق از عقب‌نشینی تروئیکای اروپایی از پیش‌شرط‌های برجامی خبر دادند. فایننشال تایمز نوشت که طرف‌های اروپایی برجام از اصرار خود برای گسترش این توافق به موضوعات سیاست‌های منطقه‌ای و برنامه موشکی ایران دست کشیده‌اند و اولویت کنونی‌شان احیای توافق است.

گاردین نیز در گزارشی مطرح کرد که کشور‌های اروپایی بر این باورند که برای احیای توافق هسته‌ای پیش‌شرط جدیدی قائل نشوند. پیش‌تر و در نشست غیررسمی و مجازی روز دوشنبه وزرای خارجه ۱+۴ طرفین بر ضرورت حفظ توافق هسته‌ای و بازگشت بی قیدوشرط آمریکا به برجام تاکید کردند.

قدرت‌های اروپایی از پیشنهاد جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا درخصوص بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای با ایران به شکل فعلی، پشتیبانی کرده و در حال حاضر از اصرار بحث‌برانگیز خود برای گسترش این توافق به موضوعات سیاست‌های منطقه‌ای و موشکی ایران دست کشیده‌اند.

آلمان، فرانسه و انگلیس همراه با سایر امضاکنندگان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ یعنی چین، روسیه و ایران متعهد شدند که بازگشت مجدد و احتمالی واشنگتن به این توافق را به شکل مثبت برداشت کنند.

این رویکرد که احتمالا متحدان خاورمیانه‌ای ایالات‌متحده را ناامید می‌کند، زمینه را برای دولت آینده آمریکا به ریاست جو بایدن فراهم می‌سازد تا پس از روی کار آمدن در ماه آینده (میلادی) استراتژی خود را (در این زمینه) ارائه دهد. این روزنامه در ادامه نوشت:

در بیانیه وزیران امورخارجه کشور‌های عضو برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پس از جلسه مجازی روز دوشنبه آمده است که وزیران دورنمای بازگشت محتمل ایالات متحده به برجام را مورد توجه قرار دادند و بر آمادگی خود برای پرداختن به این موضوع با نگاهی مثبت و در یک تلاش مشترک تاکید داشتند.

بایدن پیش‌تر گفته است که بهترین راه فوری برای دستیابی به ثبات در منطقه و چشم‌انداز برای حصول توافقاتی دیگر، بازگشت به توافق ۲۰۱۵ است. وی در ماه جاری (میلادی) در مصاحبه با نیویورک‌تایمز نیز خاطرنشان کرد که بهترین راه برای حصول یک ثبات نسبی، تعامل با برنامه هسته‌ای است.

به نوشته فایننشال تایمز، بیانیه روز دوشنبه نشان می‌دهد اولویت طرف‌های اروپایی برجام، تمرکز روی بازگشت کامل ایران به اجرای کامل تعهدات هسته‌ای‌اش ذیل این توافق و آغاز رایزنی با دولت بایدن است. این کشور‌ها اگرچه با موضع دولت ترامپ درخصوص سیاست‌های منطقه‌ای ایران هم‌نظر هستند، اما با تصمیم او برای خروج یک‌جانبه از برجام مخالف بوده‌اند.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران روز دوشنبه گفت که موضع کشورش کاملا روشن است؛ ما درباره برجام مجددا مذاکره‌ای نخواهیم کرد. حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران نیز هفته گذشته به صراحت اظهار کرد که اگر واشنگتن به توافق برگردد و تحریم‌ها را لغو کند، دولت وی بلافاصله به انطباق کامل با برجام بازمی‌گردد.

وزرای خارجه کشور‌های عضو برجام روز دوشنبه در نشست آنلاین کمیسیون مشترک شرکت کردند و در بیانیه‌ای با تاکید بر تداوم ضرورت اجرای کامل و موثر برجام توسط همه طرف‌ها، چالش‌های کنونی اجرای برجام را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

در بیانیه صادرشده از سوی وزرای خارجه تاکید شد که اعضای برجام ضمن تاکید دوباره بر تعهدشان برای حفظ توافق، تلاش‌هایشان در این راستا را تصریح کردند.آن‌ها تداوم ضرورت اجرای کامل و موثر برجام توسط همه طرف‌ها و پرداختن به چالش‌های کنونی اجرای [برجام]، از جمله در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای و تعهدات رفع تحریمی را مورد بحث و بررسی قرار دادند.

همزمان، روزنامه گاردین نیز در گزارشی پس از جلسه روز دوشنبه وزرای امور خارجه کشور‌های عضو برجام، مطرح کرد که کشور‌های اروپایی بر این باورند که برای احیای توافق هسته‌ای پیش‌شرط جدیدی قائل نشوند و بازگشت ایران و آمریکا به پایبندی به توافق در این مرحله باید بدون نیاز به پذیرفتن تمدید یا تقویت آن باشد.

روزنامه گاردین در گزارشی نوشت: وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا موافقت کرده‌اند که پیش‌شرط‌های جدیدی برای احیای توافق هسته‌ای ایران قائل نشوند و بر این باورند که تهران و واشنگتن باید بتوانند به پایبندی کامل به توافق بازگردند؛ بدون اینکه در این مرحله نیاز باشد تمدید یا تقویت توافق را بپذیرند.

این اقدام یکی از موانع بالقوه در مسیر ایران برای بازگشتن به پایبندی به توافق موجود را مادامی که آمریکا تحریم‌هایش را لغو کند و بر قطعنامه‌های سازمان ملل پایبند باشد، رفع می‌کند. به نظر می‌رسد انگلیس بر این باور است که مساله تمدید توافق تا وقتی که «پیشرفت چشم‌گیری» در بازگشت آمریکا و ایران به پایبندی به توافق رخ نداده است، نباید مطرح شود.

هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان از ایران خواست که فرصت ایجادشده از سوی دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب آمریکا را برای بازگشتنش به توافق هسته‌ای از دست ندهد. او در برلین در جمع خبرنگاران گفت: اکنون باید نگاهمان رو به جلو باشد و در هفته‌ها و ماه‌های بعدی مشخص می‌کنند که آیا می‌توان توافق را حفظ کرد. اما موضوع فراتر از این است.

پشت این ماجرا این سوال مطرح است که می‌توان از طریق مذاکرات راهکاری بلندمدت برای مناقشه‌ای پیدا کرد که دهه‌ها است بر سر برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد.

دومینیک راب، وزیر امور خارجه انگلیس هم گفت که مهم است ایران کاهش بیشتری در تعهداتش نسبت به توافق ایجاد نکند. اما چیزی که ممکن است مهم‌ترین پیشرفت باشد این است که وزرای امور خارجه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه نسبت به تعویق افتادن هر مذاکره‌ای برای تمدید و تقویت توافق رضایت دارند.

نبود هرگونه ملزومات اروپایی برای ایران که ایران با اصول توافقی جدید در این مرحله موافقت کند، ممکن است احیای نسبتا سریع توافق هسته‌ای را سریع‌تر کند.

یک مقام ارشد اتحادیه اروپا گفت: همه در آن نشست با ضرورت حفظ توافق و متقاعد کردن آمریکا به اینکه بازگشت به توافق به همین شکلی که هست و بدون هرگونه پیش شرط و بدون گفتن اینکه می‌خواهیم چیز دیگری اضافه کنیم، بهتر است. اگر می‌خواهیم ایران به پایبندی کامل بازگردد، باید منافع اقتصادی وعده داده‌شده را فراهم کنیم. در حال حاضر، تجارت میان ایران و کشور‌های اروپایی کمتر از چیزی است که قبل از توافق بود.

چهار راهکار پیشنهادی چین
سخنگوی وزارت امور خارجه چین نیز با مطرح کردن اینکه خروج آمریکا از برجام دلیل اصلی انحراف این توافق از مسیر درستش است، به چهار راهکار پیشنهادی وزیر امور خارجه این کشور برای حل و فصل مسائل پیرامون توافق در نشست روز دوشنبه وزرای امور خارجه کشور‌های عضو برجام اشاره کرد.

هوآ چونیینگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در پیامی توییتری درباره خروج آمریکا از توافق هسته‌ای نوشت: خروج آمریکا از برجام (توافق هسته‌ای) و فشار حداکثری‌اش بر ایران، دلیل اصلی منحرف شدن مساله هسته‌ای ایران از مسیر درست است. بازگشت آمریکا به توافق و از سرگیری پایبندی به آن، راه درست کاهش تنش‌ها است.

چونیینگ همچنین در یک رشته توییت به چهار راهکار ارائه‌شده توسط وانگ یی، وزیر امور خارجه چین در جلسه مجازی وزرای امور خارجه کشور‌های عضو برجام اشاره کرد که روز دوشنبه به صورت مجازی برگزار شد. این چهار راهکار شامل موارد زیر است که سخنگوی وزارت خارجه چین آن‌ها را در صفحه توییترش مطرح کرد:

تلاش بی‌وقفه برای حمایت از برجام و علیه فشار حداکثری انجام شود. در راستای بازگشت بی قید و شرط آمریکا به برجام تلاش شود. آمریکا باید تحریم‌ها علیه ایران و نهاد‌ها و افراد طرف سوم را لغو کند. مسائل مربوط به پایبندی منصفانه و بی‌طرفانه حل و فصل شود.

مسائل امنیت منطقه به درستی کنترل شود. چین پیشنهاد کرده است یک فرصت مذاکراتی چندجانبه در منطقه خلیج فارس برای آغاز روند گفتمانی فراگیر در راستای رسیدن به اتفاق نظر بر سر مسائل امنیت منطقه به واسطه رایزنی برابر و پیشرفتی تدریجی ایجاد شود.

ارسال پیام از بایدن گمانه‌زنی رسانه‌ای است
از سوی دیگر، سخنگوی دولت ایران در پاسخ به سوالی درباره شنیده‌هایی مبنی بر ارسال پیام از سوی بایدن به ایران گفت: دولت جدید آمریکا هنوز مستقر نشده و چنین مباحثی صرفا گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای است. علی ربیعی صبح روز سه‌شنبه در نشست خبری افزود: اظهارات علنی مقامات دولت جدید آمریکا تاکنون جنبه شعار‌های انتخاباتی داشته که نمی‌توان اعتباری برای آن‌ها قائل شد.

جمهوری اسلامی ایران نه به اظهارات، بلکه به اقدامات دولت آینده آمریکا درخصوص بازگشت به تعهدات خود ذیل برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ سازمان ملل توجه خواهد کرد.

ربیعی گفت: سیاست جمهوری اسلامی ایران به روشنی توسط مقام معظم رهبری و رئیس‌جمهوری درخصوص برجام و احتمال بازگشت طرف‌های مقابل اعلام شده است. سخنگوی دولت در پاسخ به سوالی درباره اظهارات اخیر مدیر کل آژانس بین‌المللی مبنی بر اینکه بازگشت به خانه اول در برجام امکان‌پذیر نیست، گفت: پاسخ این سوال را پیش‌تر نماینده دائم ایران در وین داده است، خود آقای گروسی به نماینده دائم ایران گفته است که صرفا به جنبه فنی مساله اشاره کرده است.

وی افزود: ازآنجاکه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک نهاد فنی است، انتظار می‌رود که در چارچوب وظایف و مسوولیت‌های خود در حوزه‌های نظارت و راستی‌آزمایی اقدامات مرتبط هسته‌ای و ارائه گزارش‌های به‌روزرسانی، عمل کند و از ورود به دیگر موضوعات خارج از چارچوب مسوولیت‌های آژانس و مدیرکل خودداری کند.