عواملِ توسعه سیاستِ خارجیِ ایران

روح الله اسلامی | تحولات منطقه که در حال شکل‌گیری اتحادیه‌های عربی و ترکی است و همین‌طور ایجاد محدودیت برای ایران در مناسبات انرژی و ارتباطات بین‌المللی، لزوم توسعه سیاست خارجی و تداوم آن را ایجاد کرده است.

۱-متاسفانه برخی طیف‌ها به کار ناامید کردن شهروندان ایران مشغول هستند و مدام عذاب وجدان کاذب می‌دهند که انتخابات و دموکراسی بی‌معنا است و مصلحت کشور در اختیار گروهی اندک است؛ افرادی که با منفعل‌سازی شهروندان، مقاصد اقتصادی و سیاسی دارند و از هم‌اکنون در فکر تسخیر قوه‌مجریه هستند و چارت وزارتخانه‌ها و ادارات را از هم‌اکنون چیده‌اند.

افرادی که حتی مسوولیت‌های اصلی خود را رها کرده و به بهانه‌های مختلف فرصت‌های داخلی و خارجی را برای تخریب بخش‌های انتخابی به تعلیق درآورده‌اند. ایجاد تداخل قوا، تضعیف قوه‌مجریه، جو‌سازی علیه انتخاب مردم و شکل‌دهی به گفتار‌های غیرعلمی و تکراری که در گذشته حساب خود را پس داده است، شکلی بی‌رونق و فضایی خنثی برای انتخابات ۱۴۰۰ ایجاد کرده است.

۲- در ادبیات علوم سیاسی گفته می‌شود که هر بخش وظایف تخصصی خود را دارد و به‌خصوص عرصه سیاست قواعدی دارد که هر روایتی به آن وارد شود، جذب خواهد شد.

نظامیان باید بیشترین توان و توشه را برای دفاع از کشور و حفظ منافع ملی کشور داشته باشند؛ اما نظامیان سیاست‌مدار نیستند، بلکه مجریانی هستند که اهداف سیاست‌مداران را دنبال می‌کنند. در وضعیت‌های بحرانی یا جنگ نیز سیاست‌مدارانی که وظیفه امنیت و حفظ کشور را دارند، برای دوره‌ای قانون و وضعیت عادی را تعلیق می‌کنند و علت این امر نیز وضعیت استثنا است.

شرایط کشور نیاز به خرد سیاسی و عقلانیت در قوه‌مجریه دارد و هر گونه رها کردن وظایف، امنیتی کردن و ترویج استثناگرایی باعث ناامیدی نسل جوان و تحصیل‌کرده و تعطیل کردن ظرفیت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی ایران است.

۳- در ابتدای انقلاب گفتمان توسعه امنیت داخلی و تثبیت جمهوری اسلامی شکل گرفت. با تلاش مردم و فداکاری شهروندان، کشور از بی‌ثباتی داخلی و تجاوز صدام نجات پیدا کرد و تثبیت شد. در دوره سازندگی گفتمان توسعه اقتصادی در کشور شکل گرفت و زیرساخت‌ها و فرآیند‌های اقتصاد سیاسی با از خودگذشتگی شهروندان رونق گرفت.

با حضور و رای مردم گفتمان توسعه سیاسی دوره اصلاحات بر کشور حاکم شد و فضای جدیدی از تقویت حوزه عمومی شکل گرفت. در دهه هشتاد گفتمان توسعه اجتماعی بر کشور حاکم شد و سعی شد تا خدمات اجتماعی عمق بیشتری پیدا کند.

سرانجام در دهه نود گفتمان توسعه مناسبات بین‌الملل رای آورد و با توجه به برجام و سیاست‌های کاربردی دوره چهار ساله موفقی را سپری کرد. در ادامه به‌دلیل بحران‌های منطقه‌ای همچون بهار عربی، ظهور داعش، ریاست جمهوری ترامپ، تحریم‌ها و کرونا و برخی سیاست‌های اشتباه به لحاظ ساختاری با مانع سخت مواجه شد.

۴- آنچه دولت کشور در وضعیت فعلی نیاز دارد خرد دیپلماتیک و ترسیم تنش‌زدایی برای ارتباط با همسایگان و بهبود روابط با کشور‌های مرکز در محیط بین‌الملل است.

جمعیت جوان و تحصیلکرده، زنان با انگیزه‌ای که خواهان مشارکت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی هستند، تحولات منطقه که در حال شکل‌گیری اتحادیه‌های عربی و ترکی است و همین‌طور ایجاد محدودیت برای ایران در مناسبات انرژی و ارتباطات بین‌المللی، لزوم توسعه سیاست خارجی و تداوم آن را ایجاد کرده است. کشور برای استفاده از امکانات نیاز به سرمایه، تکنولوژی و نیروی انسانی و ارتباطات منطقه‌ای و بین‌الملل دارد.

وضعیت داخلی امکان فعال‌سازی خطوط نفت و گاز، ایجاد سایت‌های مشترک منطقه‌ای، تاسیس بندرگاه و فرودگاه‌های بین‌المللی و... را نمی‌دهد و باید با سایر بازیگران گفتگو کرد. گفتمان بعدی که امکان جذب مشارکت مردم و ایجاد فضای امیدبخش برای آینده و ثبات سیاسی و اقتصادی را دارد، توسعه سیاست خارجی است که کاملا بر خرد دیپلماتیک بومی استوار است و می‌تواند منافع ملی ایران را شکل دهد.

بازار، بورس، نظر شهروندان و الزامات اقتصادی و سیاسی ایران در ۱۴۰۰ شکل‌دهنده گفتمان توسعه سیاست خارجی ایران است که هر گونه تعلیق و تعلل در عملیاتی شدن آن پنجره فرصت‌ها را از بین خواهد برد.