چالش‌های «فارابی» در دوران رکود
رئیس سازمان سینمایی، حجت‌الله ایوبی، بارها تأکید داشته فربه‌شدن بخش خصوصی و کوچکی ساختار بنیاد سینمایی فارابی، از اهداف پیش‌ِروی این سازمان است. وی دراصل ادامه‌دهنده همان هدفی است که در بدو تأسیس فارابی، انوار و بهشتی امیدوار بودند روزی برسد که سینمای ایران دیگر احتیاجی به بنیاد سینمایی فارابی نداشته باشد.
کد خبر :
۹۳۰۹
بازدید :
۹۷۹
رئیس سازمان سینمایی، حجت‌الله ایوبی، بارها تأکید داشته فربه‌شدن بخش خصوصی و کوچکی ساختار بنیاد سینمایی فارابی، از اهداف پیش‌ِروی این سازمان است. وی دراصل ادامه‌دهنده همان هدفی است که در بدو تأسیس فارابی، انوار و بهشتی امیدوار بودند روزی برسد که سینمای ایران دیگر احتیاجی به بنیاد سینمایی فارابی نداشته باشد.
به گزارش شرق، حالا این روزها که علیرضا تابش، سکان فارابی را به دست گرفته، طبق مأموریت واگذارشده به بنیاد، یعنی حمایت از تولید فیلم‌های اول، می‌خواهد در کمک به این نوع فیلم‌سازان حداکثر کمک را بکند؛ با این نگاه که دیگر تمایل ندارد ولخرجی مدیریت‌های دوره قبل را تکرار کند و برای مثال ارقام میلیاردی‌ای در اختیار یک یا دو فیلم با عنوان «فیلم‌های فاخر» می‌گذاشتند و در بازگشت سرمایه، نیمی از هزینه‌ها را هم تأمین نمی‌کردند!
تابش می‌خواهد اعتبارات متعلق به فارابی را میان فیلم‌های بیشتری تقسیم کند تا همه بتوانند از آن متنفع شوند. به همین دلیل، فارابی به فکر «ترمیم» است؛ ترمیم رابطه از دست‌رفته خود با سینماگران. سوسوی چراغی که در دوره مدیریت دولت قبل روبه‌افول بود. البته هنوز فاصله‌ها وجود دارد. بااین‌حال، این همت را باید ارج نهاد. اما مگر رکود اقتصادی و تورم می‌گذارد این چاه به‌راحتی دست‌کم به چاله تبدیل شود! رکود اقتصادی بیش از هر چیز دست سینماگران را بسته.
به همین‌دلیل بسیاری از فیلم‌نامه‌ها خاک می‌خورند و در حسرت تابیده‌شدن نور دوربین سینما هستند. طبعا بخش خصوصی نیز در این شرایط به‌راحتی ریسک نمی‌کند. در این‌راستا هر وقت بحث مشارکت به میان می‌آید، پای فارابی هم به میان می‌آید. به‌ویژه که هر چند وقت یک‌بار گزارش‌هایی از این ارگان درباره چگونگی مشارکت در ساخت پروژه‌های سینمایی، توجه بسیاری را معطوف به آمار و ارقام منتشر شده می‌کند.
مدتی است بحث مقایسه دوران پیشین مدیریت بنیاد سینمایی فارابی و دوره جدید مطرح است. آن هم از باب میزان مشارکت در سرمایه‌گذاری و ساخت فیلم به‌لحاظ کمی و کیفی، بعد از تغییر مدیریت فرهنگی کشور، آمارهایی از میزان سرمایه‌گذاری فارابی در ساخت پروژه‌های سینمایی منتشر شد.
سال ٩٢ بود که تابناک، دراین‌باره گزارش منتشر و در آن اشاره کرد اکران هشت فیلم تولیدشده در بنیاد سینمایی فارابی، فروش تقریبی ۵۰۰ میلیون تومانی داشته که هزینه آنها بیش از ۱۹ میلیارد بوده و فقط ۳۰ درصد از فیلم‌های سینمایی تولیدشده در فارابی امکان بازگشت سرمایه خود را یافته‌اند و عملا سهم فارابی از گیشه سینماها قابل توجه نبوده است.
از سوی دیگر، با تغییر مدیریت بنیاد سینمایی فارابی در دو سال گذشته، آمار و ارقام متفاوت‌تری از این ارگان دولتی رسانه‌ای شده است. این آمار حکایت از سرمایه‌گذاری بیشتر فارابی از تولیدات سینمایی با بودجه کمتر را دارد.
سال ٩٤ فارابی در حالی از بیش از ٧٠ فیلم حمایت مالی کرده که بودجه‌اش در مقایسه با دوره دوم احمدی‌نژاد، به نصف تقلیل یافته است. از سوی دیگر، بحث اعتماد بیشتر سینماگران به بنیاد سینمایی فارابی در دوره مدیریت جدید نیز مطرح است و به نظر برخی از سینماگران، اعتماد متقابل بین بنیاد سینمایی فارابی و اهالی سینما در یک‌سال اخیر بیشتر شده است.
مقایسه، منصفانه نیست
محمدعلی باشه‌آهنگر، کارگردان، که چهار سال پیش در بنیاد سینمایی فارابی فیلم سینمایی «ملکه» را مقابل دوربین برد، در گفت‌وگو با «شرق»، یادآور شد میزان هزینه و مشارکت فارابی از چند جهت در دو دوره مدیریتی قابل‌مقایسه نیست. او گفت: شرایط کشور ما به دلیل شرایط تحریم خوب نیست. قیمت نفت یک‌چهارم سابق است و اگر این دو دوره را صرفا به دلیل مدیریت و نه سرمایه مقایسه کنیم، احتمالا منصفانه نخواهد بود.
او ادامه داد: «تعداد فیلم‌هایی که در دوره مدیریت قبل، بنیاد فارابی حاضر به مشارکت در ساخت می‌شد، نسبت به حال‌حاضر بیشتر بود. امسال بنیاد فارابی فقط در دو فیلم «نفس» و «امکان مینا» سرمایه‌گذاری مشترک کرده است. اما در دوران قبل، بنیاد فارابی بیشتر اوقات در کل سرمایه‌گذاری یک فیلم مشارکت می‌کرد و صاحب اثر بود. حتی زمانی که موضوع ساخت «ملکه» مطرح شد، قرار بود ارگان دولتی دیگری به کمک بیاید و این اتفاق نیفتاد؛ فارابی به‌تنهایی وارد عمل شد و کمتر از یک میلیارد نیز هزینه ساخت این فیلم شد.
به‌هرحال، فیلم‌هایی مثل «چ»، «استرداد» و... هم بودند که هزینه‌های بیشتری برای ساخت داشتند. طبعا گروهی تصور می‌کنند به برخی فیلم‌ها به دلیل جریان فکری خاص، بیشتر توجه می‌شد. اما «آشغال‌های دوست‌داشتنی» هم در همان دوره تولید شد. مدیریت اسبق بنیاد سینمایی فارابی کمتر به این ورطه دچار شد و تا حد زیادی سعی کرد تا از همه جریان‌های فکری در حوزه سینما حمایت کند.
باشه‌آهنگر افزود: بسیاری از وزارتخانه‌ها در دوران جدید دیگر به کمک بنیاد فارابی نیامدند و به دلیل شرایط بد اقتصادی حاضر به سرمایه‌گذاری در این بخش نیستند.
دلش برای سینما نمی‌سوزد
خسرو معصومی به بخش دیگری از رویکرد بنیاد سینمایی فارابی اشاره کرد. معصومی با اشاره به اینکه طی سال‌ها فعالیتش در سینما حتی یک ریال از کمک این نهاد دولتی استفاده نکرده، گفت: حقیقت این است شرایط بنیاد فارابی در هیچ دوره‌ای خوب نبوده و به‌نوعی می‌توان گفت دلسوز سینمای ایران نبوده است. شاید این‌طور بتوان گفت اگر سفارشی از سازمان سینمایی برای حمایت از فیلمی به بنیاد فارابی ارائه شود، این ارگان به فیلم‌ساز مورد نظر کمک خواهد کرد.
او ادامه داد: پاشنه‌آشیل بنیاد سینمایی فارابی بخش تصویب فیلم‌نامه‌های این نهاد است که متأسفانه فیلم‌نامه‌هایی که حتی ذره‌ای به موضوعات اجتماعی می‌پردازد، به آن توجه‌ای نمی‌کنند و نباید انتظار تخصیص بودجه‌ای را هم داشت.
حداقل درباره خودم می‌توانم بگویم آن‌قدر از برخورد آنها با فیلم‌نامه‌ها ترسیده‌ام که به بنیاد فارابی نزدیک نمی‌شوم و دوست ندارم برای ساخت آثارم دست به سوی دولت دراز کنم. متأسفم بنیاد سینمایی فارابی در سال‌های گذشته روی فیلم‌هایی سرمایه‌گذاری کرد که با وجود صرف بودجه‌ای بالغ بر ٨،٩ میلیارد تومان، به هیچ‌وجه در گیشه موفق نبود و حتی نتوانست موفقیتی را در دنیا برای سینمای ایران کسب کند.
وام‌هایی که بیشتر شده است
جواد نوروزبیگی، از تهیه‌کنندگان سینما نیز معتقد است در مدیریت جدید بنیاد سینمایی فارابی میزان وام‌هایی که برای ساخت آثار سینمایی در نظر گرفته می‌شود، بیشتر شده است. او تأکید کرد معمولا اعطای وام همیشه در دستور کار فارابی بوده و در ساخت فیلمی صددرصد مشارکت نداشته است.
منیژه حکمت، از تهیه‌کنندگان سینما، هم معتقد است در مدیریت حال حاضر بنیاد سینمایی فارابی حمایت بسیار خوبی از فیلم اولی‌ها صورت گرفته است. او با تأکید بر اعتماد سینماگران به بنیاد سینمایی فارابی، ادامه داد: طبعا کمک‌های بنیاد سینمایی فارابی به سینماگران قابل تحسین است اما متأسفانه در کنار فهرستی که این ارگان در جهت حمایت از فیلم‌های سینمایی منتشر می‌کند، مبلغ و میزان کمکی که به هر فیلم‌ساز شده است، قید نمی‌شود.
خواسته سینماگران این است میزان حمایت بنیاد فاربی از فیلم‌های سینمایی و مبلغی که به ساخت هر فیلم در ١٠ سال گذشته اختصاص داده شده است رسانه‌ای شود. در غیراین‌صورت این علامت سؤال برای اهالی سینما باقی خواهد ماند که به نظر من خوب نیست.
سینایی و همکاری مثبت فارابی
خسرو سینایی که سال گذشته فیلم «جزیره رنگین» را با حمایت بنیاد سینمایی فارابی مقابل دوربین برد، درباره تغییراتی که در بنیاد سینمایی فارابی در دوره پیشین و حال حاضر آن می‌بیند، گفت: نمی‌توانم خیلی دقیق درباره تفاوت این دو دوره مدیریت صحبت کنم اما سال گذشته فیلم «جزیره رنگین» را با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساختم و از آنجایی که درباره پخش فیلم، کمی مشکل داشتم ترجیح دادم با بنیاد سینمایی فارابی همکاری کنم و فیلم هم درحال‌حاضر در گروه سینمایی «هنر و تجربه» اکران شده است. این تجربه همکاری برای من مثبت و نتیجه‌بخش بود.
از سوی دیگر، به‌نظر بسیاری از سینماگرانی که در دو سال گذشته با بنیاد سینمایی در ارتباط هستند، تغییرات رویکرد این ارگان و نگاه حمایتی و گسترده‌تر به تولیدات سینمایی بیش از گذشته است و سینماگران بیشتری زیر چتر حمایتی این نهاد دولتی جمع شده‌اند.
درنهایت باید دید با توجه به شرایط اقتصادی و بودجه محدودی که در حوزه فرهنگ به‌ویژه در بخش سینما وجود دارد، بنیاد سینمایی فارابی تا چه حد می‌تواند در پیشبرد اهدافش موفق باشد؟ و اما غلامرضا موسوی معتقد است اساسا فارابی از ریل سینما خارج شده و نگاه عمیقی به مشکلات سینمای ایران ندارد.
به گزارش شرق، حالا این روزها که علیرضا تابش، سکان فارابی را به دست گرفته، طبق مأموریت واگذارشده به بنیاد، یعنی حمایت از تولید فیلم‌های اول، می‌خواهد در کمک به این نوع فیلم‌سازان حداکثر کمک را بکند؛ با این نگاه که دیگر تمایل ندارد ولخرجی مدیریت‌های دوره قبل را تکرار کند و برای مثال ارقام میلیاردی‌ای در اختیار یک یا دو فیلم با عنوان «فیلم‌های فاخر» می‌گذاشتند و در بازگشت سرمایه، نیمی از هزینه‌ها را هم تأمین نمی‌کردند!
تابش می‌خواهد اعتبارات متعلق به فارابی را میان فیلم‌های بیشتری تقسیم کند تا همه بتوانند از آن متنفع شوند. به همین دلیل، فارابی به فکر «ترمیم» است؛ ترمیم رابطه از دست‌رفته خود با سینماگران. سوسوی چراغی که در دوره مدیریت دولت قبل روبه‌افول بود. البته هنوز فاصله‌ها وجود دارد. بااین‌حال، این همت را باید ارج نهاد. اما مگر رکود اقتصادی و تورم می‌گذارد این چاه به‌راحتی دست‌کم به چاله تبدیل شود! رکود اقتصادی بیش از هر چیز دست سینماگران را بسته.
به همین‌دلیل بسیاری از فیلم‌نامه‌ها خاک می‌خورند و در حسرت تابیده‌شدن نور دوربین سینما هستند. طبعا بخش خصوصی نیز در این شرایط به‌راحتی ریسک نمی‌کند. در این‌راستا هر وقت بحث مشارکت به میان می‌آید، پای فارابی هم به میان می‌آید. به‌ویژه که هر چند وقت یک‌بار گزارش‌هایی از این ارگان درباره چگونگی مشارکت در ساخت پروژه‌های سینمایی، توجه بسیاری را معطوف به آمار و ارقام منتشر شده می‌کند.
مدتی است بحث مقایسه دوران پیشین مدیریت بنیاد سینمایی فارابی و دوره جدید مطرح است. آن هم از باب میزان مشارکت در سرمایه‌گذاری و ساخت فیلم به‌لحاظ کمی و کیفی، بعد از تغییر مدیریت فرهنگی کشور، آمارهایی از میزان سرمایه‌گذاری فارابی در ساخت پروژه‌های سینمایی منتشر شد.
سال ٩٢ بود که تابناک، دراین‌باره گزارش منتشر و در آن اشاره کرد اکران هشت فیلم تولیدشده در بنیاد سینمایی فارابی، فروش تقریبی ۵۰۰ میلیون تومانی داشته که هزینه آنها بیش از ۱۹ میلیارد بوده و فقط ۳۰ درصد از فیلم‌های سینمایی تولیدشده در فارابی امکان بازگشت سرمایه خود را یافته‌اند و عملا سهم فارابی از گیشه سینماها قابل توجه نبوده است.
از سوی دیگر، با تغییر مدیریت بنیاد سینمایی فارابی در دو سال گذشته، آمار و ارقام متفاوت‌تری از این ارگان دولتی رسانه‌ای شده است. این آمار حکایت از سرمایه‌گذاری بیشتر فارابی از تولیدات سینمایی با بودجه کمتر را دارد.
سال ٩٤ فارابی در حالی از بیش از ٧٠ فیلم حمایت مالی کرده که بودجه‌اش در مقایسه با دوره دوم احمدی‌نژاد، به نصف تقلیل یافته است. از سوی دیگر، بحث اعتماد بیشتر سینماگران به بنیاد سینمایی فارابی در دوره مدیریت جدید نیز مطرح است و به نظر برخی از سینماگران، اعتماد متقابل بین بنیاد سینمایی فارابی و اهالی سینما در یک‌سال اخیر بیشتر شده است.
مقایسه، منصفانه نیست
محمدعلی باشه‌آهنگر، کارگردان، که چهار سال پیش در بنیاد سینمایی فارابی فیلم سینمایی «ملکه» را مقابل دوربین برد، در گفت‌وگو با «شرق»، یادآور شد میزان هزینه و مشارکت فارابی از چند جهت در دو دوره مدیریتی قابل‌مقایسه نیست. او گفت: شرایط کشور ما به دلیل شرایط تحریم خوب نیست. قیمت نفت یک‌چهارم سابق است و اگر این دو دوره را صرفا به دلیل مدیریت و نه سرمایه مقایسه کنیم، احتمالا منصفانه نخواهد بود.
او ادامه داد: «تعداد فیلم‌هایی که در دوره مدیریت قبل، بنیاد فارابی حاضر به مشارکت در ساخت می‌شد، نسبت به حال‌حاضر بیشتر بود. امسال بنیاد فارابی فقط در دو فیلم «نفس» و «امکان مینا» سرمایه‌گذاری مشترک کرده است. اما در دوران قبل، بنیاد فارابی بیشتر اوقات در کل سرمایه‌گذاری یک فیلم مشارکت می‌کرد و صاحب اثر بود. حتی زمانی که موضوع ساخت «ملکه» مطرح شد، قرار بود ارگان دولتی دیگری به کمک بیاید و این اتفاق نیفتاد؛ فارابی به‌تنهایی وارد عمل شد و کمتر از یک میلیارد نیز هزینه ساخت این فیلم شد.
به‌هرحال، فیلم‌هایی مثل «چ»، «استرداد» و... هم بودند که هزینه‌های بیشتری برای ساخت داشتند. طبعا گروهی تصور می‌کنند به برخی فیلم‌ها به دلیل جریان فکری خاص، بیشتر توجه می‌شد. اما «آشغال‌های دوست‌داشتنی» هم در همان دوره تولید شد. مدیریت اسبق بنیاد سینمایی فارابی کمتر به این ورطه دچار شد و تا حد زیادی سعی کرد تا از همه جریان‌های فکری در حوزه سینما حمایت کند.
باشه‌آهنگر افزود: بسیاری از وزارتخانه‌ها در دوران جدید دیگر به کمک بنیاد فارابی نیامدند و به دلیل شرایط بد اقتصادی حاضر به سرمایه‌گذاری در این بخش نیستند.
دلش برای سینما نمی‌سوزد
خسرو معصومی به بخش دیگری از رویکرد بنیاد سینمایی فارابی اشاره کرد. معصومی با اشاره به اینکه طی سال‌ها فعالیتش در سینما حتی یک ریال از کمک این نهاد دولتی استفاده نکرده، گفت: حقیقت این است شرایط بنیاد فارابی در هیچ دوره‌ای خوب نبوده و به‌نوعی می‌توان گفت دلسوز سینمای ایران نبوده است. شاید این‌طور بتوان گفت اگر سفارشی از سازمان سینمایی برای حمایت از فیلمی به بنیاد فارابی ارائه شود، این ارگان به فیلم‌ساز مورد نظر کمک خواهد کرد.
او ادامه داد: پاشنه‌آشیل بنیاد سینمایی فارابی بخش تصویب فیلم‌نامه‌های این نهاد است که متأسفانه فیلم‌نامه‌هایی که حتی ذره‌ای به موضوعات اجتماعی می‌پردازد، به آن توجه‌ای نمی‌کنند و نباید انتظار تخصیص بودجه‌ای را هم داشت.
حداقل درباره خودم می‌توانم بگویم آن‌قدر از برخورد آنها با فیلم‌نامه‌ها ترسیده‌ام که به بنیاد فارابی نزدیک نمی‌شوم و دوست ندارم برای ساخت آثارم دست به سوی دولت دراز کنم. متأسفم بنیاد سینمایی فارابی در سال‌های گذشته روی فیلم‌هایی سرمایه‌گذاری کرد که با وجود صرف بودجه‌ای بالغ بر ٨،٩ میلیارد تومان، به هیچ‌وجه در گیشه موفق نبود و حتی نتوانست موفقیتی را در دنیا برای سینمای ایران کسب کند.
وام‌هایی که بیشتر شده است
جواد نوروزبیگی، از تهیه‌کنندگان سینما نیز معتقد است در مدیریت جدید بنیاد سینمایی فارابی میزان وام‌هایی که برای ساخت آثار سینمایی در نظر گرفته می‌شود، بیشتر شده است. او تأکید کرد معمولا اعطای وام همیشه در دستور کار فارابی بوده و در ساخت فیلمی صددرصد مشارکت نداشته است.
منیژه حکمت، از تهیه‌کنندگان سینما، هم معتقد است در مدیریت حال حاضر بنیاد سینمایی فارابی حمایت بسیار خوبی از فیلم اولی‌ها صورت گرفته است. او با تأکید بر اعتماد سینماگران به بنیاد سینمایی فارابی، ادامه داد: طبعا کمک‌های بنیاد سینمایی فارابی به سینماگران قابل تحسین است اما متأسفانه در کنار فهرستی که این ارگان در جهت حمایت از فیلم‌های سینمایی منتشر می‌کند، مبلغ و میزان کمکی که به هر فیلم‌ساز شده است، قید نمی‌شود.
خواسته سینماگران این است میزان حمایت بنیاد فاربی از فیلم‌های سینمایی و مبلغی که به ساخت هر فیلم در ١٠ سال گذشته اختصاص داده شده است رسانه‌ای شود. در غیراین‌صورت این علامت سؤال برای اهالی سینما باقی خواهد ماند که به نظر من خوب نیست.
سینایی و همکاری مثبت فارابی
خسرو سینایی که سال گذشته فیلم «جزیره رنگین» را با حمایت بنیاد سینمایی فارابی مقابل دوربین برد، درباره تغییراتی که در بنیاد سینمایی فارابی در دوره پیشین و حال حاضر آن می‌بیند، گفت: نمی‌توانم خیلی دقیق درباره تفاوت این دو دوره مدیریت صحبت کنم اما سال گذشته فیلم «جزیره رنگین» را با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساختم و از آنجایی که درباره پخش فیلم، کمی مشکل داشتم ترجیح دادم با بنیاد سینمایی فارابی همکاری کنم و فیلم هم درحال‌حاضر در گروه سینمایی «هنر و تجربه» اکران شده است. این تجربه همکاری برای من مثبت و نتیجه‌بخش بود.
از سوی دیگر، به‌نظر بسیاری از سینماگرانی که در دو سال گذشته با بنیاد سینمایی در ارتباط هستند، تغییرات رویکرد این ارگان و نگاه حمایتی و گسترده‌تر به تولیدات سینمایی بیش از گذشته است و سینماگران بیشتری زیر چتر حمایتی این نهاد دولتی جمع شده‌اند.
درنهایت باید دید با توجه به شرایط اقتصادی و بودجه محدودی که در حوزه فرهنگ به‌ویژه در بخش سینما وجود دارد، بنیاد سینمایی فارابی تا چه حد می‌تواند در پیشبرد اهدافش موفق باشد؟ و اما غلامرضا موسوی معتقد است اساسا فارابی از ریل سینما خارج شده و نگاه عمیقی به مشکلات سینمای ایران ندارد.
۰
