کامبیز درم‌بخش؛ وقتی تصاویر حرف می‌زنند

کامبیز درم‌بخش، طراح و کاریکاتوریست معاصر ایران زمین به شمار می‌رود که کوله‌باری از تجربه بر شانه دارد، اما همچنان پُرکار است و از خلق و اجرا در کارخانه ایده‌سازی‌اش دست نمی‌کشد. در نگاه او، کاریکاتور کوتاه‌ترین وسیله پیام‌رسان جهان است.

کامبیز درم بخش از جمله نوادر هنرمندی محسوب می‌شود که در نیم سده، فعالیت هایش به طور مستمر ادامه داشته و دستاورد‌های ارزشمندی حاصل این دوره کاری وی است. آنچه در حوزه کاری درم بخش به عنوان یک هنرمند کاریکاتوریست حائز اهمیت است، جنبه شناخت جهانی از آثار اوست.

امروزه در هر جای دنیا که صحبت از کاریکاتور باشد، بدون شک نام او با احترام آورده می‌شود. در عرصه جهانی ارزش‌های کاری این شخصیت ارزشمند را می‌ستایند و بر صدر می‌نشانند.

درم بخش طراح و کاریکاتوریست ایرانی است. از نگاه او هنرش ریشه در اعتراض دارد. او با کوله باری از تجربه همچنان ایده پردازی می‌کند و نسبت به مسایل فرهنگی و اتقاقات روز دنیا کنشگر است. مجموعه کاریکاتور درباره ویروس کرونا و دردسرهایش از جمله جدیدترین آثار اوست.

کامبیز درم بخش در هشتم خرداد ۱۳۲۱ خورشیدی در شیراز چشم به جهان گشود. او درباره زندگیش می‌گوید: «فقط یک‌سال آن‌جا بودیم… بزرگ‌شده تهران هستم، خانه ما در قلب تهران، میدان بهارستان کوچه نظامیه بود. آن موقع تهران واقعا همان‌جا‌ها بود.

لاله‌زار، منوچهری، نادری و کمی پایین‌تر مولوی بود و از آن طرف هم حداکثر تا عباس‌آباد بود. همه چیز آرام بود. آدم‌هایی که امروز می‌دیدی را دیروز هم می‌دیدی و همه با هم سلام‌وعلیک داشتند، کوه‌های شمرون را شفاف و تمیز می‌دیدی، این همه ساختمان مانع دید نبود و هر چیزی که آدم احتیاج داشت در دسترس بود.»

از حدود کودکی دست به قلم شد و قصه هنرمندی او با مداد، کاغذ و خطوط گره خورد. در ساختن فانوس و بادبادک‌های متفاوت و زیبا هم زبانزد بود. به پرواز درآمدن بادبادک‌ها در آسمان شب، زیباترین شب‌های تهران را برایش رقم می‌زد.

کامبیز تحصیلات متوسطه خود را در هنرستان هنر‌های زیبای تهران گذراند. داشتن چندین جایزه جهانی در کارنامه درم بخش سبب شده تا او را به عنوان بزرگترین و برجسته‌ترین کاریکاتوریست ایرانی بشناسند. تاکنون بیش از ۵۰ نمایشگاه مستقل داخلی و برون مرزی برگزار کرده و تعداد نمایشگاه‌های جمعی داخلی و خارجی اش از ۱۰۰ گذر کرده است.

درم بخش نشان هنرمندی را از پدر دارد. پدرش از اهالی هنر بود، فیلم نامه می‌نوشت و خودش هم می‌ساخت. کامبیز تجربه بازی در فیلم پدرش و همین طور تجربه رفتن روی صحنه در تئاتر لاله زار را هم دارد. در دهه ۱۳۳۰ پدرش فیلمی با موضوع وطن دوستی ساخت و خودش هم در آن نقش سرباز وطن را بازی کرد و شهید شد. درم بخش جوان در سفر و با کسب تجربه و تولید این آثار، کنار پدر بود و از او هم می‌آموخت.

درم بخش قبل از اینکه پایش به هنرستان برسد، برای مطبوعات مطلب می‌نوشت و حق التحریر می‌گرفت. پدر در کنار تمام هنرهایش با اهل ارتباطات و مطبوعات هم سو بود و اینچنین شد که کامبیز نیز از همان صفحات مجله و درکنار تشویق‌های پدر قد کشید و بالید.

آن زمان آدم‌هایی که دستی بر آتش کاریکاتور داشتند، کم بودند. درم بخش کاریکاتور را با آثار جعفر تجارت چی و کنار دست او مشق کرد.

به مرور چند مجله خارجی هم به دستش رسید که او را به دنیای کاریکاتور و جایی که از آن آمده بود، پرتاب کرد و داستان کاریکاتور‌های کامبیز درم بخش از همین جا آغاز شد. تا جایی که آثارش رسید به صفحات «سپید و سیاه»؛ مجله معروف آن زمان که با کیفیت هم چاپ می‌شد.

آن روز‌ها همه فکر و ذکرش ایده‌هایی بود که به خطوط ختم می‌شد و همین عشق و تلاش بود که او توانست در مجلات دیگر همچون کیهان و تهران مصور و … مطلب بنویسد.

شوق ارایه هنرش به خارج مرز‌ها هم بود، چنانچه در اوایل جوانی به پیشنهاد یکی از دوستانش به آلمان رفت. در ۲ سال نخست اقامتش در آلمان برای تامین مخارجش کار‌های دیگر مثل کلیدسازی و گچ کاری هم کرد تا رسید به فروش آثاری که برای دیده شدن آن‌ها آمده بود.

ابتکارش برای بازاریابی هنری آثارش ایده‌ای متفاوت بود که خوب هم جواب داد. حدود ۱۵۰ کاریکاتور با موضوعات جهانی کشید. موضوعاتی که میان همه آدم‌های کره زمین درد مشترک بود. کار‌ها را به مطبوعات مطرح آلمان ارایه کرد. چند هفته بیشتر نگذشته بود که مدیران مجلات آلمانی پسند کردند و کارهایش را خریدند. پس از چند سال اقامت در آلمان سرانجام با تجربه‌هایی جدید به ایران بازگشت.

سفر و اقامت به آلمان را باز هم در تقدیر درم بخش نوشته بودند. این بار اقامتی ۲۲ ساله برایش رقم خورد. جوایز و آثار جهانی کامبیز کم نبود، اما یک چیز همیشه دل و جانش را قاب گرفته بود که دست و پایش را برای دوری همیشگی می‌بست: ایران و حسی به نام دوست داشتنش.

درم بخش در چند سال اخیر برای خلق آثار اخیرش به کافه‌ای در خیابان کریم خان تهران پناه می‌برد. جای دنجی که صبح‌ها محل تولد ایده‌ها و خلق آثار جدید این هنرمند است. دغدغه هایش همچنان به روز است. برای موضوعات روز، ایده پردازی می‌کند و طرح می‌زند.

مجموعه آثار درم بخش درباره کرونا دیدنی است و این روز‌ها در شبکه‌های اجتماعی دست در معرض نگاه مخاطبانش است. گالری‌ها و نمایشگاه‌های هنری تعطیل است و از رونق افتاده، اما نمایشگاه مجازی آثار کامبیز درم بخش در استودیو تهران برقرار است و بازدیدکننده دارد.

بدون شرح، مینیاتور‌های سیاه، دفتر خاطرات فرشته‌ها، کتاب کامبیز، المپیک خنده، سمفونی خطوط از کتاب‌های درم بخش است. او برنده جایزه‌های مختلفی در بزرگترین و معتبرترین مسابقات بین‌المللی کاریکاتور ژاپن، آلمان، ایتالیا، سوئیس، بلژیک، ترکیه، برزیل و یوگسلاوی است.

درم بخش در ۱۳۹۳خورشیدی نشان شوالیه را از دولت فرانسه دریافت کرده و در ۱۳۹۷ خورشیدی در مراسم پایانی ششمین «جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح» یکی از چهار هنرمندی بود که نشان عالی «هنر برای صلح» را به خود اختصاص داد. مستند سینمای کاغذی درباره آثار و زندگی کامبیز درم بخش شرح مصوری از زندگی اوست.

آثار درم بخش در موزه‌های هنر‌های معاصر تهران، فرهنگستان هنر خانه صبا، کتابخانه ملی، مان هنر نو، موزه سندیکای گرافیست‌های ایران، موزه آوینیون پاریس، موزه کاریکاتور بازل سوئیس، موزه کاریکاتور گابروو در بلغارستان، موزه هیروشیما در ژاپن، موزه ضدجنگ یوگسلاوی، موزه کاریکاتور استامبول ترکیه، موزه کاریکاتور ورشو در لهستان و مجموعه شهرداری شهر فرانکفورت آلمان نگهداری می‌شود.

در کنار این فعالیت‌ها درم بخش در حوزه تبلیغات تصویرگری کتاب کودک، پوستر، فیلم کوتاه، کارت پستال، تقویم هم فعال است و از اواسط دهه ۸۰ وارد انیمیشن‌سازی هم شده است.

منابع:
۱. مجله: بخارا تیر و مرداد ۱۳۸۵ - شماره ۵۳ (‎۲ صفحه - از ۴۱ تا ۴۲)

۲. مجله: تندیس ۱۴ آبان ۱۳۹۳ - شماره ۲۸۶ (‎۲ صفحه - از ۲۸ تا ۲۹)