عشایر و دانش آموزی در نقطه کور

زهره افشار | هر چند این روز‌ها دانش‌آموزان عشایری کشور هم می‌باید مانند سایر دانش‌آموزان خود را برای فصل تحصیلی جدید آماده کنند و با تجربه‌ای که سال گذشته از آموزش از راه دور به دست آورده‌اند پای در سال تحصیلی جدید بگذارند، اما نبود زیرساخت‌ها و اصولا ماهیت زندگی عشایر، اکثر دانش‌آموزان عشایری را از آموزش از راه دور بی‌نصیب کرده است.

برای این دانش‌آموزان که خانواده‌هایشان توان خرید تبلت و گوشی‌های هوشمند را ندارند و حتی اگر داشته باشند هم امکان استفاده از اینترنت برایشان مهیا نیست، آموزش از طریق شبکه شاد معنایی ندارد.

«الماس ترکاشوند» از عشایر ایل ترکاشوند طایفه رحمتی که پدر شش فرزند است می‌گوید: ما حدود ۳۵۰ نفر هستیم که حدود ۱۵۰ نفر از این جمعیت، بچه‌هایی هستند که باید تحصیل کنند، ولی ما توان خرید تبلت یا گوشی لمسی را برای آن‌ها نداریم.

اگر هم داشتیم زیاد به دردشان نمی‌خورد، چون اینترنتی در کار نیست و درواقع امکان آموزش از راه دور برای بچه‌های ما وجود ندارد. ییلاق ما در استان همدان است و قشلاقمان خوزستان و ما در مسیر کوچ گاهی وقت‌ها به جایی می‌رسیم که حتی تلفن سیار و موبایل آنتن نمی‌دهد.

بیشتر بچه‌های ما تا کلاس نهم بیشتر درس نمی‌خوانند، چون برای کلاس‌های بالاتر یا باید به خانه اقوام در شهر بروند یا در مدارس شبانه روزی تحصیل کنند که معمولاً دختر‌ها از کلاس نهم ترک تحصیل می‌کنند.

وی توضیح می‌دهد: از وقتی که کرونا آمده بچه‌ها از ۹ ماهی که باید درس بخوانند سرجمع ۳ ماه در زیر چادری که کلاس شان است حاضر شده اند، البته بچه‌های ابتدایی را از راهنمایی جدا می‌کردند و به تفکیک درس می‌دادند، آخر سر هم آمدند از بچه‌ها مثل سال‌های قبل امتحان گرفتند، ولی شکی نیست که بچه‌های ما درس درست و حسابی نخواندند!

البته پسر بزرگ خود من که کلاس یازدهم بود به‌دلیل اینکه مدارس شبانه روزی به‌خاطر کرونا تعطیل بود نتوانست درس بخواند و امسال منتظریم ببینیم مدارس شبانه روزی عشایر بازهم تعطیل است یا خیر؟ ولی با توجه به اینکه دیگر چیزی به مهر نمانده به نظرم امسال هم باید قید درس خواندن را بزنند. من از مسئولان می‌خواهم کمی هم به فکر درس خواندن در میان بچه‌های عشایری باشند.

«سمیرا باوی» یکی دیگر از عشایر استان کهگیلویه و بویراحمد نیز به «ایران» می‌گوید: من خودم از معدود عشایر خانمی هستم که توانستم درسم را بخوانم و حالا خودم معلم عشایری شده‌ام. اینجا تعداد کمی از عشایر هستند که گوشی هوشمند دارند.

از سال گذشته که همه جا با مشکل بیماری کرونا مواجه شده ما هم تا جایی که می‌توانیم پروتکل‌ها را رعایت می‌کنیم، ولی زیر ساختی برای آموزش از راه دور بچه‌های عشایری فراهم نیست. همه ساله کلاس‌های عشایر در زیر چادر برگزار می‌شود و حالا در زمان شیوع کرونا این شیوه به کارمان آمد و در واقع بچه‌ها می‌توانند به نوعی در فضای باز باشند.

ما هم برای جلوگیری از تجمع بچه‌ها در زیر چادر، دانش‌آموزان هر مقطع را جدا کردیم و تقریباً دانش‌آموزان هر مقطع از ۱۰ نفر بیشتر نمی‌شد و توانستیم کلاس‌ها را برگزار کنیم. سال گذشته را من به این شکل به بچه‌ها درس داده‌ام و فکر نمی‌کنم امسال نیز دستورالعمل‌ها فرق کند، چون زیرساخت‌ها تفاوتی نکرده است.

اینجا بیشتر خانواده‌ها هنوز حتی پنل‌های خورشیدی برای شارژ تلفن همراه یا تأمین برق تلویزیون ندارند و به این ترتیب حتی امکان استفاده از کلاس‌های آموزشی صداوسیما نیز فراهم نیست.

وی همچنین در خصوص واکسیناسیون جامعه عشایری توضیح داد: خوشبختانه واکسیناسیون عشایر مورد توجه وزارت بهداشت قرار گرفته و گروه‌های واکسیناسیون سیار آمدند و دوز اول واکسن را به کسانی که تمایل داشتند زدند و به ما کارت واکسیناسیون دادند و گفتند شما می‌توانید دوز دوم را هم در قشلاق بزنید که جای تشکر دارد.

در همین حال «سعید کریمی» کارشناس امور عشایری می‌گوید: متأسفانه کمتر شاهد اجرای عدالت آموزشی در میان دانش‌آموزان عشایری هستیم، البته آمار دقیقی از میزان دسترسی عشایر به اینترنت وجود ندارد، اما بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد کمتر از ۲۰ درصد عشایر در مناطق شان به اینترنت دسترسی دارند.

از سوی دیگر بیشتر عشایر توان اقتصادی برای خرید تبلت و گوشی هوشمند را ندارند و در چنین شرایطی نمی‌توان انتظار داشت دانش‌آموزان عشایری مانند دیگر دانش‌آموزان بتوانند از آموزش‌های از راه دور استفاده کنند. ما در کشور ۲۵۰ هزار خانوار عشایری داریم که جمعیتی حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر را شامل می‌شوند.

طبق شاخصه‌های مرکز آمار ایران، این‌ها دارای ۳ شاخصه کوچ، تأمین معاش از طریق دامپروری و داشتن سلسله مراتب ایلی هستند و با توجه به تعداد بالای عشایر به نظر می‌رسد ما باید توجه بیشتری به بحث تحصیل دانش‌آموزان عشایری بویژه در دوران کرونا کنیم.

در حال حاضر شاخص سواد در میان جمعیت عشایری حدود ۶۵ درصد است که مطلوب به شمار نمی‌رود. متأسفانه نکته نگران کننده این است که معمولاً دختران عشایری با پایان دوران ابتدایی یا در نهایت راهنمایی ترک تحصیل می‌کنند و در سال گذشته به‌دلیل شرایط کرونایی تعداد زیادی از دانش‌آموزان مقاطع بالاتر که عمدتاً پسر بوده‌اند از تحصیل جامانده‌اند.

از سوی دیگر رضا فرامرزی رئیس آموزش و پرورش عشایری خوزستان هم به «ایران» می‌گوید: «ما در استان ۱۴ هزار دانش‌آموز عشایری داریم. ماهیت زندگی عشایری متفاوت از شهر است و معمولاً تراکم جمعیتی زیادی ندارند و خوشبختانه ما می‌بینیم که درگیری عشایر هم با بیماری کرونا کمتر از مراکز شهر‌ها است و معمولاً شیوه زندگیشان به گونه‌ای است که فاصله‌گذاری رعایت می‌شود.»

وی با اشاره به اینکه برای سال تحصیلی جدید دستورالعملی از ستاد ملی کرونا برای برگزاری کلاس‌های عشایری نرسیده است، توضیح می‌دهد: دستورالعمل‌های جدید قطعاً بر پایه رنگ‌بندی استان‌ها خواهد بود و ما کماکان منتظر هستیم.

وی می‌افزاید: البته ما در سال گذشته با توجه به برگزاری کلاس‌ها در زیر چادر‌ها کلاس‌ها را به‌صورت حضوری برگزار کردیم که مشکل خاصی نداشتیم. حتی بسته‌های آموزشی برای دانش‌آموزان تعریف کردیم و در اختیارشان گذاشتیم، اما در سنوات گذشته معمولاً دانش‌آموزان عشایری پسر از پایه نهم به بعد به مدارس شبانه روزی رایگان می‌رفتند که سال گذشته به‌دلیل شرایط کرونا این مدارس تعطیل بود، ولی امسال در صورت واکسیناسیون معلمان و دست اندرکاران این مدارس و البته دانش‌آموزان می‌توان اقدام به بازگشایی آن‌ها کرد که ما هم منتظر هستیم.

به گفته وی معمولاً عشایر از ۷ استان به قشلاق خوزستان می‌آیند. عشایر چهارمحال و بختیاری از دهم شهریور کوچ خود را به سمت خوزستان آغاز کرده‌اند و دیگر استان‌ها مانند عشایر همدان و لرستان هم تا یکماه دیگر از راه می‌رسند.

وی خاطرنشان کرد: در میان دانش‌آموزان عشایری بچه‌های با استعداد زیادی وجود دارد به گونه‌ای که دوسال پیش دو دانش آموز عشایری خوزستان که زیر سیاه چادر درس خوانده بودند رتبه‌های کنکوری دو رقمی داشتند و در یک مدرسه شبانه روزی عشایری در باغملک، هر دوازده دانش‌آموز این مدرسه دانشگاه قبول شدند.

منبع: روزنامه ایران