ویتگنشتاین: خوانشی انتقادی

فرادید| پنجاه سال از مرگ لودویک ویتگنشتاین می‌گذرد و او هنوز هم چهره‌ای مهم در فلسفه‌ محسوب می‌شود. هانس یوهان گلوک استاد فلسفه‌ی دانشگاه ریدینگ، ویتگنشتاین‌پژوه برجسته و نویسنده‌ی کتابهای «فرهنگ اصطلاحات ویتگنشتاین» (1996)، «کواین و دیویدسون» (2003) «فلسفه تحلیلی چیست؟»(2008) و ویراستار کتاب «طلوع فلسفه‌ی تحلیلی» (1997)است. گلوک در کتاب «ویتگنشتاین: خوانشی انتقادی» مقاله‌های انتقادی از پژوهشگران برجسته‌ای را جمع آوری کرده است، پژوهشگرانی که در شناساندن و نقد آراء ویتگنشتاین تأثیرگذار بوده‌اند. این نویسندگان از دیدگاه‌های متفاوتی ارزیابی دوباره‌ای از گرایش‌های فلسفی معاصر در پرتو تفکر ویتکنشتاینی ارائه می‌دهند.

بخش اوّل کتاب به بررسی زمینه‌ی فکری ویتگنشتاین، ریشه‌های اندیشه‌ی او، نحوه‌ی تأثیرگذاری رسالۀ منطقی‌ـ‌فلسفی و موضوعات اصلی جستارهای فلسفی می‌پردازد؛ بخش دوّم، درباره‌ی نظریه‌ی تصویری ویتگنشتاین در رساله بحث می‌کند و ارتباط آن را با دیدگاه‌های فرگه و راسل می‌کاود؛ بخش سوّم، درخصوص اسلوب منطقی رساله و تفاوت فهم منطقی آن با فرگه و راسل است؛ بخش چهارم، نظریه‌ی تصویری را از زاویه‌ای دیگر درنظر می‌گیرد و آن را نخستین تلاش ویتگنشتاین برای مقابله با مسائل مربوط به التفات به شمار می‌آورد؛ بخش پنجم، توصیف کم و بیش نقّادانه‌ی تأملات متأخر ویتگنشتاین درباره‌ی معنا و فهم است؛ بخش ششم، درباره موضوعی بحث می کند که تفاسیر اساساً متفاوتی را به خود جلب کرده است و آن مبحث «پیروی از قانون» است؛ بخش هفتم کتاب به این ایده می‌پردازد که تفکر، از دیدگاه ویتگنشتاین، مفهومی است پر شاخ و برگ که فیلسوفان آن را تحریف کرده‌اند؛ بخش هشتم، پژوهشی است درباره تأملات ویتگنشتاین درباره‌ی اراده، ابتدا در دوره‌ی متقدّم و سپس در جستارهای فلسفی و در آخرین مقالاتش دربارۀ فلسفه‌ی روان‌شناسی؛ بحث از نظریه‌ی مشهور زبان خصوصی ویتگنشتاین موضوع بخش نهم است؛ در بخش دهم این مسئله بررسی می‌شود که جدایی میان قلمرو درونی پدیده‌های روانی و قلمرو بیرونی پدیده‌های فیزیکی، به انضمام رفتار انسان، به ایده‌ی «زبان خصوصی» منجر می‌شود؛ بخش یازدهم به تأملات ویتگنشتاین دربارۀ هویت فردی اختصاص دارد؛ بخش دوازدهم مربوط می‌شود به موضوع روان‌شناسی فلسفی و مسئله‌ی ادراک نمودها که ویتگنشتاین در سال‌های آخر عمرش بدان پرداخت؛ و بخش پایانی، به تفکرات ویتگنشتاین درباره‌ی موضوعاتی مانند اخلاق و دین می‌پردازد.

هرچند مجموعه مقالات این کتاب دیدگاه های مختلفی درباره‌ی آثار ویتگنشتاین ارائه داده‌اند، همگی در این نکته اتفاق نظر دارند که بررسی آرای ویتگنشتاین برای فلسفه‌ی معاصر اهمیت شایانی دارد. کتاب حاضر حاوی تفسیری عمیق و همه جانبه درباره‌ی آثار ویتگنشتاین نیست، اما اثری است استاندارد درباره‌ی آثار او که برای کسانی که می‌خواهند مطالعه درباره‌ی ویتگنشتاین را آغاز کنند بسیار مناسب است.

بخش های کتاب:
1) بسط فلسفه‌‌ی ویتگنشتاین، Hans-Johann Glock
2) نظریۀ به‌اصطلاح تصویری: زبان و جهان در رساله‌ی منطقی-فلسفی، Hide Ishiguro
3) اسلوب منطقی رساله، Howard Mounce
4) ویتگنشتاین و حیث التفاتی، Erich Ammereller
5) معنا و فهم، Bede Rundle
6) پیروی از قاعده، Robert L. Arrington
7) تفکر، Ouwald Hanfling
8) اراده، Stewart Candlish
9) زبان خصوصی و تجربه‌ی خصوصی Severin Schroeder
10) درونی و برونی، Michel ter Hrk
11) ویتگنشتاین و «من»، David Bakhurst
12) دیدن جنبه‌ها، Stephen Mulhall
13) فلسفۀ ریاضیات، Pasqual Frascolla
14) خودمختاری، Hubert Schwyzer
15) ویتگنشتاین و شکاکیت و قطعیت، A.C Grayling
16) فلسفه، P. M. S. Hacker
17) اخلاق، دین و «آنچه می‌توان نگه داشت»، D. Z. Phillips

اطلاعات کتابشناختی:
ویتگنشتاین: خوانشی انتقادی، ویراسته‌ی هانس یوهان گلاک،2001، انتشارات بلک ول