مهریه عندالاستطاعه؛ قوانین و نکات مربوطه

بعد از ازدواج، مسئولیت و حقوقی برای زن و مرد ایجاد می شود؛ حق مطالبه اموالی تحت عنوان مهریه توسط زوجه، از جمله این موارد است و پرداخت آن جزو وظایف قانونی شوهر خواهد بود. مهریه عندالاستطاعه یکی از انواع مهریه است که انتقال مالکیت آن به زن، مشروط به کفایت اموال و درآمد مرد در امر پرداخت می باشد.

فرآیند مطالبه این نوع مهریه، با پیچیدگی هایی همراه است که برای اشخاص غیر متخصص قطعا دشوارتر می باشد؛ در مقاله «مهریه عندالاستطاعه؛ قوانین و نکات مربوطه» مستند به مواد قانونی و تحت نظر کارشناسان مجرب، بر تسهیل مراتب این روند حقوقی اهتمام ورزیده می شود.

مهریه چیست؟

هنگام جاری شدن صیغه نکاح، زن و مرد علاوه بر تعهد به یکدیگر، به مسئولیت هایی نیز پایبند می شوند که تحت پوشش قانون قرار دارند؛ بدان معنا که عدم پایبندی به اینگونه وظایف، شرایط اعمال پیگرد قانونی علیه همسر را فراهم می سازد.

برخورداری از حق مهریه، یکی از حقوق زن ضمن عقد می باشد که شرع و به تبع آن قانون، برای حمایت از حقوق بانوان آن را در نظر گرفته اند؛ زن می تواند از لحظه امضای عقدنامه، مهریه را از شوهرش مطالبه کند.

در واقع مهریه شامل اموالی است که هنگام وقوع نکاح اسلامی، مرد مکلف به پرداخت آن به همسرش می شود؛ قانونگذار اموالی که به عنوان مهریه قابل مطالبه اند را در ماده 1078 قانون مدنی این گونه معرفی کرده است:

«هر چیزی را که مالیت داشته و قابل تملک نیز باشد می‌توان مهر قرار داد.»

بنابراین هر مال منقول و غیر منقولی (غیر قابل جا‌به‌جایی مکانی) که از نظر مادی ارزشمند است، می تواند در سند مهریه زوجه ثبت شود؛ این امر در تمامی انواع مهریه یعنی عندالمطالبه و عندالاستطاعه صدق می کند.

الف) مهریه عندالمطالبه:

استفاده از این واژه در سند مهریه، بدان معناست که در صورت ثبت دادخواست مطالبه مهریه توسط زوجه، قانون بدون در نظر گرفتن شرایط مالی زوج، وی را ملزوم به پرداخت مهریه می کنند؛ اگر تا مهلت زمان داده شده توسط دادگاه، انتقال مالکیت این اموال به زوجه اتفاق نیافتد، پیگرد قانونی‌ علیه شوهر اعمال خواهد شد! این مجازات ها شامل موارد زیر می باشد:

1. مجازات تعزیری یا همان حبس

2. توقیف اموال‌ مرد

3. ممنوعیت خروج مرد از کشور

ب) مهریه عندالاستطاعه:

همانطور که از نام این نوع مهریه آشکار است، پرداخت شدن این اموال به زوجه، وابسته به استطاعت مادی زوج می‌باشد؛ یعنی مهریه عندالاستطاعه تنها زمانی که شوهر درآمد و اموال کافی داشته باشد، قابل مطالبه است. زن و مرد حین تنظیم عقدنامه، با هم توافق می کنند که مهریه از کدام نوع باشد.

مهریه عندالاستطاعه چه زمانی قابل مطالبه است؟

همانطور که اشاره شد، مهریه از زمان تحقق ازدواج، قابل مطالبه می باشد و قانونگذار هیچ تفاوتی بین انواع مهریه (مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه) و انواع ازدواج (عقد دائم یا موقت) قائل نشده است؛ بنابراین زوجه می تواند حین زندگی مشترک، حین فرآیند طلاق و حتی پس از طلاق نیز دادخواست مطالبه مهریه عندالاستطاعه را ثبت کند.

جالب است بدانید حتی در صورت فوت زوجه نیز امکان مطالبه این نوع مهریه توسط وارثان یعنی مادر، پدر، خواهران، برادران، فرزندان مشترک و غیر مشترک متوفی وجود دارد؛ تنها شرط آن اثبات تمکن مالی شوهر در امر پرداخت مهریه، در دادگاه است. در زمان فوت شوهر نیز بازماندگان وی در صورت ثبت دادخواست و استطاعت، مسئول پرداخت مهریه هستند.

اگر برای دریافت مهریه عندالمطالبه یا عندالاستطاعه مشکل دارید و نمی توانید شخصا کارهای حقوقی مربوط به این موضوع را انجام دهید، از یک وکیل حاذق و متخصص در این زمینه مشورت بگیرید؛ برای مشاهده لیست وکلا کلیک کنید. وکلای حقوقی علاوه بر دانش مربوطه، تجربه کاری بالایی نیز دارند که می توانند با کمک تجربه روند پیگیری پرونده های این چنینی را سرعت بخشند. در سایت مستر وکیل بهترین وکلا در هر شهر و استان براساس تخصصی که دارند معرفی می شوند تا شما بتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.

مهریه عندالاستطاعه چگونه محاسبه می شود؟

در آیین ‌نامه اجرایی قانون الحاق مصوب سال 1377، روش برآورد میزان مهریه وجه رایج را معرفی کرده است؛ ا‌ولین ماده به شرح زیر می‌ باشد:

«چنانچه مهریه وجه رایج باشد، مرجع صالح بنا به درخواست هر یک از زوجین میزان آن را با توجه به تغییر شاخص قیمت سال زمان تأدیه نسبت به سال‌وقوع عقد محاسبه و تعیین می‌نماید.»

البته بر اساس تبصره ای، در صورتی که زوجین در حین اجرای عقد در خصوص محاسبه و پرداخت مهریه وجه رایج، به نحو دیگری تراضی کرده باشند مطابق تراضی ایشان‌ عمل خواهد شد.

ماده دوم، فرمول محاسبه مهریه عندالاستطاعه ای که وجه رایج است را بیان می کند:

«متوسط شاخص بها در سال قبل، تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضربدر مهریه مندرج در عقد نامه.»

نکات محاسبه مهریه در صورت فوت شوهر نیز  طی ماده 3 این آیین‌ نامه شرح شده است:

«در مواردی که مهریه زوجه باید از ترکه زوج متوفی پرداخت شود تاریخ فوت مبنای محاسبه مهریه خواهد بود.»

یعنی پس از فوت مرد، تورم دیگر بر میزان مهریه موثر نمی باشد و قیمت ارز، متناسب با این قیمت در روز مرگ شوهر است.

مدارک لازم برا مطالبه مهریه عندالاستطاعه

    مدارکی برای احراز هویت یعنی شناسنامه و کارت ملی.

    مدارکی برای اثبات صحت ازدواج یعنی عقدنامه یا صیغه‌نامه.

    مدارکی کتبی، تصویری یا… که اموال شوهر را به دادگاه معرفی کند.

    شهادتنامه افراد درباره اموال مرد

    وکالتنامه درصورت استخدام وکیل

مراحل مطالبه مهریه عند الاستطاعه چیست؟

زوجه باید با به همراه داشتن مدارک فوق، به یکی‌ از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کند؛ سپس با ارائه مدارک، تحت نظر مامور دولت فرم های مربوطه را تکمیل و دادخواست مطالبه مهریه را رسما ثبت کند. سپس این دادخواست به دادگاه خانواده ارجاع می شود؛ در نتیجه مقام قضایی زمان، مکان و تاریج جلسات دادگاه را به طرفین ابلاغ می کند.

زوجین ملزوم به شرکت در این جلسات هستند تا حکم نهایی قاضی صادر شود؛ در روند مطالبه مهریه عندالاستطاعه، استعلامی با نام شوهر در سیستم اسناد رسمی کشور گرفته می شود تا اموال وی که ثبت رسمی‌ شده اند، مشخص شود.

مورد موثر دیگر در اثبات استطاعت مالی مرد، معرفی اموال غیررسمی او به دادگاه است؛ در نتیجه اگر درآمد و اموال زوج (به جز مستثنیات دین: اموالی که برای امرارمعاش شوهر ضروری است) کافی باشد، حکم پرداخت مهریه صادر خواهد شد.

نکاتی درباره مهریه عندالاستطاعه لازم به ذکر است:

اگر مهریه حین طلاق مطالبه شود، تنها استطاعت مالی شوهر شرط است و نوع طلاق (بائن یا رجعی) بر میزان آن تاثیری ندارد؛ در طلاق های غیرتوافقی، طبق قوانین مهریه به صورت کامل پرداخت می شود، لیکن در طلاق های توافقی امکان کاهش یا حتی بخشش حق مهریه وجود دارد؛ چراکه میزان آن بر اساس توافق زن و مرد مشخص می شود.

اگر مهریه حین زندگی‌ مشترک مطالبه شود، طبق ماده 1085 قانون مدنی، زن می‌تواند تا مهریه او تسلیم نشده از ایفاء وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند، مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط حق نفقه نخواهد بود!

آیا امکان فرار از پرداخت مهریه عندالاستطاعه وجود دارد؟

متاسفانه از آنجایی که شرط پرداخت مهریه عندالاستطاعه، توانایی مادی مرد است، امکان فرار از آن وجود دارد؛ شوهر می تواند با انتقال مالکیت صوری اموال‌ خود به یکی از آشناهایش یا کشیدن چک بی محلی به ارزش اموالش به نام یکی از نزدیکان، از نظر قانونی مکلف به پرداخت مهریه عندالاستطاعه شناخته نشود!

کلام آخر

مهریه عندالاستطاعه تنها هنگامی که شوهر درآمد و اموال کافی برای پرداخت آن را دارد، قابل مطالبه است؛ بدین منظور، زوجه باید دادخواست مربوطه را در یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند. سپس تاریخ جلسات دادگاه ضمن ابلاغیه هایی مشخص شده و طرفین باید  در این جلسات شرکت کنند. با استعلام دادگاه و معرفی اموال مرد توسط زوجه، توانایی مادی شوهر مشخص می شود؛ اگر این مقدار کفایت کند، قاضی حکم پرداخت مهریه عندالاستطاعه را صادر خواهد کرد.