پایان افت بورس؟!

مسعود کریمی | شاخص کل بورس اوراق‌بهادار تهران در معاملات روز چهارشنبه با افزایش ۳۷/ ۰درصدی همراه شد و توانست تا سطح یک‌میلیون و ۴۴۳‌هزار واحدی پیشروی کند.

این رویداد در حالی رقم خورد که برآینده دادوستد‌های سرمایه گذاران از نخستین روز کاری هفته تا روز گذشته از افت بیش از ۳۳‌هزار واحدی حکایت داشت.

چالش مهم بازار سهام

به هر ترتیب سرمایه‌گذاران پس از سپری‌کردن چند روز سخت و تجربه ۲درصد کاهش فقط در ۳ روز معاملاتی (از یک شنبه تا سه شنبه) به‌طور مجدد به بازار سهام اطمینان کرده و در ادامه جریان پولی خود را وارد گردونه معاملاتی بورس کردند.

در عین حال به باور صاحب‌نظران اقتصادی افزایش دیروز شاخص‌های سهام را نمی‌توان نشانه بازگشت قیمت‌ها به مدار صعود در نظر گرفت، زیرا زمانی می‌توان نقطه‌ای بر پایان ریزش‌های بورس تهران گذاشت که حداقل بازار طی چند روز معاملاتی بتواند بیش از ۲۰‌درصد انحراف در مسیر صعود و یا نزول خود داشته باشد.

به هر ترتیب سایر باز ار‌های مالی نیز آخرین روز هفته‌جاری را با آسودگی خیال سپری کردند و نسبت به روز‌های پیشین تعدیل خاص نداشتند.

در عین حال بازیگران بورس تهران در راستای دسترسی به سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تا حدودی با چالش همراه شده اند، به‌طوری که ضعف عمومی سرعت اینترنت در کنار مشکلات ساختاری این سایت مشکلاتی را برای جامعه سرمایه گذاران ایجاد کرده است.

روایت آماری ورود و خروج پول هم در جریان دادوستد‌های روز چهارشنبه از جابه‌جایی ۶۲میلیارد‌تومانی حقیقی به حقوقی حکایت داشت. در این میان ارزش معاملات خرد بورس (سهام و حق‌تقدم) به رقم ۱۴۲۰ میلیارد‌تومان رسید. در معاملات دیروز سرمایه گذاران نیم نگاهی به وضعیت سیاست‌خارجه کشور در حوزه برجام داشتند.

از اظهارات بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه گرفته تا واکنش باقری؛ مذاکره کننده ارشد کشور به این مهم، هیچ‌یک نتوانست تاثیر چندانی در پروسه معاملات داشته باشد. با توجه به خروج پول ریسک‌گریز از بورس طی ۲سال‌اخیر سرمایه گذاران فردی و نهادی به‌نظر می‌رسد که اکنون با تحلیل بیشتری به معاملات سهام در بورس تهران می‌پردازند.

نقطه‌ای بر پایان افت؟

هر‌چند در وضعیت فعلی نمی‌توان بازگشت نقدینگی را از دلایل تغییر روند بازار تلقی کرد، اما مثبت‌شدن نماگر‌های بورس تهران پس از ریزش شارپی که در میانه هفته معاملاتی روی داد، امری طبیعی تلقی می‌شود؛ چراکه به‌طور معمول پس از تجربه یک رفتار شارپی چه در فاز صعود و چه در شیب نزول، شاخص در روندی معکوس کمی استراحت می‌کند.

حال با توجه به مفروضات مطرح‌شده ۲سناریو پیش روی معامله گران بورسی قابل‌تعریف است. نخست اینکه افزایش بیش از ۵‌هزار واحدی دیروز نماگر اصلی بازار فقط در قالب یک رفتار طبیعی شاخص قابل تعریف است و پس از مدتی استراحت و به عبارتی نوسان گیری از سهام، به‌طور مجدد نماگر اصلی پا در میسر نزول خواهد گذاشت.

سناریوی دیگر اینکه افزایش روز گذشته دماسنج تالار شیشه‌ای سعادت‌آباد به منزله نقطه پایانی بر افت‌های اخیر بورس است. این تحلیل با توجه به اینکه رویداد مثبتی در سطح اقتصاد کشور حداقل در ۲ روز گذشته به‌وقوع نپیوسته است از وزن به‌مراتب کمتری در زمین تحلیل سرمایه گذاران برخوردار خواهد بود.

شورای پول و اعتبار درخصوص نرخ بهره بین‌بانکی در آخرین جلسه خود تغییر چندانی اعمال نکرد، اما احتمال دارد که با توجه به عزم جدی بانک مرکزی احتمالا در چارچوب سیاست‌های پولی شاهد کنترل این پارامتر اقتصادی باشیم.

همان‌طور که در گزارش‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» اشاره‌شده است، کاهش نرخ بهره بین‌بانکی رویدادی است که در شرایط تورمی به نفع کلیت جامعه خواهد بود و می‌تواند در مدیریت تورم کشور نقش مهمی را ایفا کند. تشدید حساسیت‌ها پیرامون نرخ بهره بین‌بانکی و گمانه زنی درخصوص افزایش احتمال بهره بردن سیاستگذار از چنین پارامتری در راستای کاهش التهابات یقینا به زیان بورس تهران است.

به هر ترتیب رفتار بازار در روز چهارشنبه را می‌توان نشان از اعتماد به اظهارات اخیر رئیس کل بانک مرکزی در راستای کنترل نرخ بهره بین‌بانکی تلقی کرد یا حداقل ممانعت از افزایش این نرخ به سطوح بالاتر از سوی علی صالح‌آبادی در نظر گرفت.

آسودگی بازار‌های مالی

بازار‌های مالی به روایت آمار در جریان دادوستد‌های روز چهارشنبه (تا لحظه تنظیم این گزارش) وضعیت تقریبا متعادلی را تجربه کردند. نرخ اسکناس آمریکایی در بازار آزاد در ارقامی کمتر از ۳۲‌هزار‌تومان، نرخ نیما در محدوده ۲۶‌هزارو ۶۴۰‌تومان، نرخ ارز در بازار متشکل ارزی کمتر از ۳۱‌هزار‌تومان و سکه در نیز در محدوده ۱۵‌میلیون‌تومان مورد‌معامله قرارگرفتند.

به‌طور کلی می‌توان روند حرکتی بازار‌های مالی کشور به‌خصوص بازار سرمایه را در روز چهارشنبه طبیعی و بدون‌تلاطم در نظر گرفت.

چالش اینترنت در بورس

یکی از مشکلات این روز‌های عموم جامعه را می‌توان در حوزه فناوری اطلاعات جست‌وجو کرد. اینطور که به‌نظر می‌آید استراتژی خاصی درخصوص بهبود زیرساخت‌ها در راستای افزایش سرعت اینترنت ندارد.

در این زمینه دولت باید با ایجاد زیرساخت‌های لازم در حوزه الکترونیک با محوریت توسعه زیرساخت‌ها به‌خصوص در شرایط تشدید مجدد کرونا تسهیل کننده فضا بر بستر الکترونیکی‌شدن پروسه‌های مالی و اداری را فراهم کند، اما با این وجود مشاهده می‌شود که شبکه اینترنت علاوه‌بر افت سرعت در بسیاری از مواقع با اختلال هم مواجه است.

طبیعتا چنین امری برای فعالان اقتصادی به‌خصوص بورسی‌ها که در این زمینه استفاده بسیاری از فضای‌مجازی دارند، خوشایند نیست. در روز‌های گذشته در بسیاری از موارد سرعت اندک اینترنت یا حتی مشکلات احتمالی خود سامانه مدیریت فناوری بورس تهران سبب‌شده تا این سایت به‌عنوان مهم‌ترین مرجع مشاهده تحولات بازار سهام در دسترس نباشد.

حالا کاستی‌های سیاستگذار در موضوع تامین اینترنت بهینه نیز در این‌خصوص مزید بر علت شده است، به‌طوری که علاوه‌بر اختلالات سابق هسته معاملاتی در اوج سیلاب نقدینگی در بورس تهران اکنون افت سرعت اینترنت نیز سرمایه گذاران بازار سرمایه کشور را با معضلات جدیدی همراه کرده است.

مضاف بر این مدتی می‌شود که در ارائه آمار از سوی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران سرمایه گذاران با مشکلاتی مواجه هستند. مشکلات ساختاری سازمان بورس و اوراق‌بهادار و ارکان تابعه در ارائه دقیق آمار و مهم‌تر از همه نمایش سایت مدیریت فناوری بورس موضوعی است که مورد انتقاد فعالان بازار سرمایه کشور قرار گرفته است.

حال به واسطه اختلال در شبکه ارتباطات علاوه‌بر اینکه تراکنش‌های مالی با ضعف جدی مواجه می‌شوند و دسترسی به منابع نیز برای سرمایه گذاران دردسرساز می‌شود، بازار سرمایه که در حوزه اقتصاد دیجیتال فعالیت می‌کند و در واقع نیازمند توجه سیاستگذاران در جهت بهبود عملکرد تولید کشور با در‌نظر گرفتن زیرساخت ارتباطی مطلوب بوده، یقینا می‌تواند شاهد فرار بخشی از پول به واسطه سیاستگذاری‌های جدید باشد.

روایت ورود و خروج پول

در آخرین روز کاری بورس تهران صنعت حمل و نقل بالغ بر ۸/ ۲۰میلیارد‌تومان ورود پول داشت. گروه محصولات شیمیایی نیز با ۴/ ۱۹میلیارد‌تومان رتبه دوم جذب پول را در بازار مثبت دیروز از آن خود کرد. در ادامه صنعت بزرگ فلزات اساسی با توجه به وضعیت مساعد بازار‌های جهانی ۱۳ میلیارد‌تومان ورود پول داشت.

صنعت غذایی به‌جز قند و انبوه سازی هر کدام به ترتیب ۴/ ۷ و ۲میلیارد‌تومان نقدینگی جذب کردند. پروسه جذب پول در معاملات دیروز از رویکرد مثبت معامله گران به صنایع دلاری و ریالی بورس تهران حکایت داشت.

در نقطه مقابل، صنعت فرآورده‌های نفتی با ۴/ ۳۷میلیارد‌تومان خروج پول در صدر فهرست صنایع بورسی با بیشترین خروج سرمایه‌گذاران خرد قرار گرفت. گروه‌هایی نظیر سیمان با ۱/ ۱۸، کانی غیر‌فلزی با ۱/ ۱۴ و کانه فلزی با ۹/ ۹میلیارد‌تومان در رتبه‌های بعدی خروج پول قرارگرفتند. بدین ترتیب از گروه مواد دارویی نیز می‌توان به‌عنوان پنجمین صنعتی که با فرار پول از جریان معاملاتی خود در روز چهارشنبه‌همراه بود، نام برد.

در این میان بررسی عملکرد صنایعی از قبیل سیمان و دارو که بخشی از سرمایه گذاران خرد خود را از دست داده‌اند، نشان می‌دهد که طی چند وقت اخیر هر دو صنعت بهترین عملکرد ممکن خود را در شرایط رکودی بازار سرمایه کشور به ثبت رسانده اند.

صنعت سیمان که به دلیل ریسک خاموشی و احتمال افزایش قیمت در آینده به دلیل کاهش عرضه از سوی شرکت‌های تولید کننده با افزایش قیمت همراه شده بود، در معاملات روز گذشته با افت مواجه شد.

از سویی در گروه دارویی نیز مشاهده می‌شود که با حذف ارز ترجیحی این صنعت در بورس تهران با افزایش اقبال از سوی سرمایه گذاران حقوقی و حقیقی همراه بود. رشد حاشیه سود شرکت‌های دارویی به دلیل عبور از سیاست دستوری در قالب نرخ گذاری بر مبنای ۴۲۰۰‌تومانی از دلایلی محسوب می‌شود که زمینه ساز افزایش نرخ دارویی‌ها را فراهم کرد.

نگاهی کلان به پروسه معاملاتی بورس تهران از تشکیل صفوف سنگین فروش این دو صنعت حکایت دارد.

گردش نقدینگی در گروه‌های مختلف در واقع نشان از رویکرد منطقی معامله گرانی دارد که پس از کسب بازدهی معقول با خروج بهنگام از صنایع مربوطه به سمت دیگر صنایعی که اتفاقا از پتانسیل افزایش قیمتی برخوردار هستند متمایل شده اند.

در صدر جدول نماد‌های مورد‌اقبال در جریان دادوستد‌های دیروز نیز نماد معاملاتی «حتاید» توانست ۸/ ۳۲میلیارد‌تومان ورود پول را به ثبت برساند.

در ادامه سایر نماد‌ها اعم از «نوری»، «شپدیس»، «غبشهر» و «فولاد» هر کدام به ترتیب ۷/ ۱۶، ۷/ ۱۳، ۶/ ۱۰ و ۲/ ۶میلیارد‌تومان عنوان بیشترین ورود نقدینگی سرمایه‌گذاران خرد را به‌نام خود ثبت کردند.

در این میان، نماد معاملاتی «شستا» نیز با ۶/ ۱۳میلیارد تومان خروج پول حقیقی مواجه شد. سایر شرکت‌های سنگین‌وزن بورس تهران نظیر «فارس» با ۱۲، «فملی» با ۹/ ۱۰، «شتران» با ۲/ ۱۵ و «شبندر» با ۹/ ۱۴میلیارد تومان خروج پول سهامدار خرد مواجه بودند.

بورس در پسا برجام

در شرایطی که بورل مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در فایننشال‌تایمز از شکست فشار حداکثری علیه ایران پرده برداری کرد و از قدرت‌های خارجی خواست برای نجات برجام اقدام کنند، اما در عین حال پایان فضا برای مصالحه‌های مهم اضافی را نیز اعلام کرد.

با اینکه گمانه زنی‌ها در فضای پیرامون برنامه جامع اقدام‌مشترک از در دسترس‌نبودن جایگزین جامع خبر می‌دهند، کارشناسان نیز پیش‌بینی می‌کنند که این آخرین فرصت در راستای احیای برجام خواهد بود. به گفته باقری مذاکره کننده ارشد کشور ایده‌هایی برای جمع بندی مذاکرات، هم از لحاظ شکلی و هم محتوایی آماده است که به اشتراک گذاشته خواهد شد.

به نظر می‌رسد بازار‌های مالی همچنان در انتظار بازگشت امید در پروسه مذاکرات با قدرت‌های جهانی هستند. نباید فراموش کرد که حصول توافق با غرب می‌تواند در بازگشت ایران به بازار نفت جهانی مثمرثمر واقع شود. در این حالت و با توجه به بروز جنگ میان روسیه و اوکراین و تشدید بحران انرژی، یقینا ایران می‌تواند کسری منابع انرژی غرب را تامین کند. به واسطه این مهم یقینا مسیر برای مبادلات پولی و مالی کشور نیز تسهیل خواهد شد.

صنایع صادرات‌محور نیز با هزینه کمتری نقدینگی حاصل از فروش محصولات خود را در عرصه بین المللی به کشور برمی گردانند.

صنعت بانک نیز در صورت حصول توافق با تسهیل شرایط مبادلات پولی می‌تواند به بهبود فرآیند معاملاتی صنایع داخلی نیز کمک شایانی داشته باشد. شکست مذاکرات نیز سناریوی دیگری است که تمامی بازار‌های مالی کشور را یقینا با تعدیلات منفی همراه خواهد کرد.

رویدادی که حداقل در بورس کشور دارای پیامد‌های ناگواری خواهد بود؛ از تشدید تحریم‌ها و افزایش هزینه دورزدن تحریم گرفته تا ازدست‌رفتن فرصت تامین انرژی بازار‌های غربی که همگی می‌توانند علاوه‌بر ایجاد خسارت به صنایع، مانع از دست یابی به منابع مالی حتی با سایر کشور‌های دنیا در قبال فروش محصولات شوند.

در عین حال مسیر ورود علم، تکنولوژی، مدیریت، تجهیزات و... نیز با دست انداز‌های جدی مواجه خواهد شد. مستهلک‌شدن تجهیزات داخلی و افزایش هزینه تعمیر و نگهداری دیگر موضوعاتی است که تمامی صنایع بورسی کشور را در معرض تهدید قرار می‌دهد.

در عین حال دولت نیز به واسطه از‌دست‌دادن فرصت تامین انرژی غرب با کمبود منابع مالی ناشی از فروش نفت در راستای جبران کسری‌بودجه یقینا به افزایش مالیات گیری از صنعت و بخش تولید روی می‌آورد. افزایش نرخ بهره مالکانه معادن، افزایش نرخ خوراک و مواداولیه و... یقینا مسیر‌هایی خواهند بود که سیاستگذار در راستای عبور از بحران کسری‌بودجه و تامین‌مالی مالی خود بر می گزیند.

واکاوی ۲ بعد در بازار سهام

به هر روی همان‌طور که پیش‌تر درخصوص ورود و خروج پول سرمایه گذاران خرد در صنایع و سهام مختلف روایتی صورت گرفت، عملکرد بازار سهام از پا‌گرفتن فضای تحلیلی درمیان سرمایه گذاران حکایت دارد؛ معامله گرانی که در وضعیت فعلی توجهی به فاز دلاری و ریالی بورس تهران ندارند و فقط بر اساس تحلیل و فاند شرکت‌های سهامی اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند.

هر چند در برهه‌ای به دلیل افزایش اقبال بازار‌های جهانی و چشم انداز مطلوب کامودیتی‌ها شاهد رشد قیمتی صنایعی داخلی تاثیرپذیر از نوسانات مثبت نفت، مس و... بودیم و به عبارتی پول از ترس عواقب منفی مداخلات دولتی اعم از قیمت‌گذاری دستوری از صنایع ریالی به دلاری بورس تغییر مسیر پیدا می‌کرد و در برهه دیگر با افزایش احتمال حصول توافق در بعد سیاست خارجه کشور نقدینگی از دلاری به سمت ریالی از جمله خودرو و بانک حرکت داشت، اما اکنون شرایط در بورس تهران به گونه‌ای است که علاوه‌بر حاکمیت فاز انتظار به دلیل چشم انداز سیاستگذاری فدرال‌رزرو و تلاطمات جهانی توام با ابهام برجام، اما سرمایه گذاران با تحلیل بیشتری اقدام به خرید و فروش سهام می‌کنند.

ریزش ۲‌ساله بورس در واقع بهانه‌ای در راستای خروج سرمایه گذارانی شد که از دانش مالی بهره کمتری داشتند. حال سرمایه گذاران فردی و یا نهادی با توجه به حذف ریسک گزارش‌های مالی با تحلیل بیشتری به معاملات در بخش مولد اقتصاد می‌پردازند.