بورس به کدام سو می رود؟!

شاخص‌کل بورس در طول هفته گذشته رشدی ۴۲/ ۳‌درصدی را به‌ثبت رساند و به محدوده یک‌میلیون و ۲۸۳‌هزار‌واحدی رسید. در طول این هفته اگرچه حمایت حقوقی‌ها مانع از ریزش بیشتر نماگر‌های بورسی شد با این حال خروج پول حقیقی به مبلغ ۱۴۸۴‌میلیارد‌تومان از این بازار تداوم داشت.

اینطور که به‌نظر می‌رسد در شرایط تداوم افزایش نرخ‌های بهره در اقتصاد‌های مطرح جهان و آینده تار کامودیتی‌ها در بازار‌های بین‌المللی تنها شانس بورس برای تداوم صعود همین حمایت‌ها است که فعلا از سوی حقیقی‌ها با ورود پول حمایت نمی‌شود.

موتور محرک بازار سهام چیست؟

بازار سهام تقریبا از همان روز‌های ابتدایی هفته با رشد قیمت‌ها مواجه بود. در طول این هفته برخلاف هفته‌های قبل که هجوم فروش حقیقی‌ها، بازار را به تکاپو برای ریزش بیشتر در شاخص‌کل آماده کرده بود، بسته حمایتی بازار سهام توانست موجی نسبتا خوب از خوش‌بینی را به سرمایه‌گذاران ارزانی کند، با این‌حال بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازار سهام به‌رغم خبر‌هایی که دریافت کرده به‌خصوص اگر از زاویه دید مردم عادی به قضیه نگاه کنیم، همچنان به‌سوی خوش‌بینی گام برنداشته است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بورسی‌ها در طول یک هفته اخیر همچنان به مانند روز‌های پر ریزش بازار به حقوقی‌ها سهام فروخته‌اند. همین امر موید این نکته است که اگرچه بسته حمایتی مطرح‌شده زوایای مثبتی برای فعالان بازار سهام داشته، اما همچنان نتوانسته است اعتماد آن‌ها را به‌سوی این بازار جلب کند.

برای مثال وعده حضور مستقیم صندوق توسعه‌ملی به‌عنوان تنها قلک ارزی کشور، در بازار سهام که خیلی به‌سرعت و بدون اطلاع‌رسانی درخصوص زوایای مختلف فعالیت آن در این بازار ابلاغ شد و به شکلی کاملا شتاب‌زده‌تر و چراغ خاموش‌تر از روند بررسی با کد معاملات خود به خرید سهام پرداخت، آنچنان غیر‌منتظره بود که اگر نگوییم به این کار انتقاداتی وارد است، حتما باید کل این مسیر طی‌شده را از شروع تا خرید سهام از سوی صندوق مذکور به‌عنوان یکی از موفق‌ترین و چابک‌ترین کار‌های انجام‌شده برای بازار سرمایه به‌حساب آورد.

با این حال آنچنان‌که پیشتر گفته شد فعلا فارغ از اینکه این رویه چقدر برای بهبود اوضاع بازار سهام مهم است، نتوانسته اذهان سرمایه‌گذاران خرد را به چرخشی مثبت وا دارد.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که در طول ۲۸‌هفته گذشته هیچ‌گاه در بازه هفتگی خروج پول متوقف نشده‌است. این در حالی است که در صورت کارآبودن طرح حمایت از بازار سهام به شکلی واقعی حداقل در طول هفته اخیر باید شاهد ورود پول حقیقی‌ها به بازار سهام می‌بودیم.

بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» حکایت از این واقعیت دارد که از ابتدای پاییز تاکنون به‌طور میانگین خروج هفتگی پول در طول ۶ هفته اخیر نزدیک به ۹۶۷‌میلیارد‌تومان بوده‌است. این به آن معنی است که سرمایه‌های حقیقی از بازار سهام به شکلی پیوسته و با شدت خارج شده‌است؛ این در حالی است که در طول این هفته ۱۴۸۴‌میلیارد‌تومان از سرمایه سرمایه‌گذاران مذکور مسیر خروج از بازار سهام را درپیش گرفته که به‌طور فاحش با میانگین هفتگی تفاوت دارد. رقم به‌ثبت رسیده در هفته اخیر به‌عنوان ارزش معاملات خرد افزایشی بیش از۵۳‌درصدی را نشان می‌دهد.

به کدام‌سو می‌رویم؟

با چنین اوصافی این سوال مطرح می‌شود که آیا می‌توان به آینده بازار سهام خوشبین بود؟ بر اساس آنچه که در اقتصاد جهان رخ می‌دهد و بی‌اعتمادی که سرمایه‌گذاران بازار در داخل ایران به تصویر کشیده‌اند می‌توان این‌طور قلمداد کرد که بازار سهام در حال‌حاضر اگرچه شانس بالایی برای افزایش قیمت دارد با این حال این افزایش قیمت احتمالا ناشی از حمایت از بازار خواهد بود.

رشد بهای سهام در دوره کنونی نمی‌تواند اثر چندانی از فعالان خرد بازار بپذیرد. در نگاهی دقیق‌تر نیز می‌توان فهمید فعالان خرد که؛ درواقع به‌جای کارشناسان تحت فرمان حقوقی‌ها و روسای آن‌ها که ضرری از جیب خود نمی‌پردازند، آسیب و زیان بر دارایی خود را بهتر درک کرده‌اند و از همین‌روی در نظر ندارند تا دست‌کم فعلا اندوخته خود را به‌خطر بیندازند. دقیقا به همین دلیل است که حتی با شارژ‌شدن بازار با ورود نقدینگی جدید همچنان میل چندانی به سرمایه‌گذاری از سوی مردم عادی دیده نمی‌شود.

به‌عبارت ساده‌تر بدبینی و بی‌اعتمادی به آینده بازار سهام همچنان در این بازار قربانی می‌گیرد. اما ریشه تام این بی‌اعتمادی‌ها صرفا ناموفق‌بودن حمایت‌های قبلی متولیان بازار سهام و وزرای پیشین اقتصاد است؛ یا بازار سهام همچنان برای آبیاری شدن با جریان بدبینی دلایل محکمه‌پسند‌تر دیگری نیز دارد؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بورس به‌عنوان یک بازار به‌شدت متاثر از بازارجهانی کالا‌های اساسی یا همان کامودیتی در شرایط کنونی عجیب عمل کرده است، درحالی‌که گفته می‌شود ریزش قیمت‌ها نسبت به میانگین p/ e یا p/ s بسیار بیشتر بوده، بررسی‌های عمیق‌تر حاکی از این واقعیت است که بورس در شرایط کنونی اگرچه افتی محسوس را تجربه کرده، اما از لحاظ مواجهه با متغیر‌های بنیادی نظیر رکود قریب‌الوقوع اقتصاد جهان و همچنین افزایش شدید نرخ‌های بهره تا این حد تحت‌فشار نبوده است.

در همین روز‌های گذشته بود که نرخ بهره در ایالات‌متحده بازهم افزایش یافت و به محدوده ۴‌درصد رسید. به گفته کارشناسان از آنجایی‌که افزایش نرخ بهره به فرض ثبات در سایر شرایط رابطه‌ای معکوس با قیمت دارایی دارد، احتمالا پافشاری بر هدف‌گذاری تورمی فدرال‌رزرو که نرخ بهره ۲‌درصد را نشانه گرفته، منجر به افت بیشتر قیمت کامودیتی‌ها می‌شود.

از سویی دیگر باید این را در نظر داشت که در سایر اقتصاد‌های مطرح جهان نیز افزایش نرخ بهره همچنان ادامه دارد. مطابق با گفته‌های کریستین لاگارد بانک‌مرکزی اروپا نیز از هدف تورمی ۲‌درصد کوتاه نخواهد آمد، از این‌رو انتظار نمی‌رود که فضا برای بازار‌های دارایی و شرکت‌های تابع آن‌ها در آینده خوب باشد.

با توجه به این گفته‌ها انتظار می‌رود تا در آینده نزدیک تداوم صعود بازار سهام اگر محقق شود بیشتر ناشی از حمایت حقوقی‌ها خواهد بود و درصورتی‌که این حمایت به درست یا غلط تداوم یابد، شاید پای حقیقی‌ها را هم به بورس دوباره باز کند.

مروری بر آمار

بازار سهام طی هفته گذشته توانست یکی از کم‌نظیر‌ترین صعود‌های هفتگی در سال‌۱۴۰۱ را به‌ثبت برساند. با آمدن اخبار‌های حمایتی از بورس در هفته گذشته شاهد رشد نماگر اصلی بازار بودیم و همین موضوع باعث شد شاخص‌کل پس از دو هفته متوالی با عملکرد منفی، بتواند بازدهی مثبتی را داشته باشد.

شاخص‌کل بورس از ابتدای آبان‌ماه تا هفته منتهی به ۱۱‌آبان در کانال یک‌میلیون ۲۰۰‌هزار واحد در حال نوسان بوده و نسبت به روز‌های ابتدایی سال‌۱۴۰۱ بازدهی این نماگر بیش از منفی ۶‌درصد بوده‌است. بررسی آمار‌ها نشان می‌دهد که شاخص‌کل طی هفته گذشته رشد بیش از ۴۱‌هزار‌واحدی معادل ۴/ ۳درصد را تجربه کرده است.

این در حالی بوده که شاخص هم‌وزن به‌عنوان معیار دقیق‌تر نمای بازار تنها توانسته ۳۸۹۵ واحد معادل یک‌درصد را به‌ثبت برساند. گفتنی است که سازوکار‌های حمایتی تنها به سود سهم‌های بزرگ بازار بوده و سهم‌های کوچک‌تر از این حمایت جا مانده‌اند.

حال باید مشاهده کرد که تا چه زمانی این حمایت‌ها ادامه پیدا خواهند داشت و آیا این کمک‌ها می‌توانند اثر مثبتی برای بازار سهام داشته باشند یا خیر. بررسی‌ها نشان می‌دهد که میانگین روزانه ارزش معاملات خرد (سهام و حق‌تقدم) در هفته دوم آبان برابر با ۱۵۳۳‌میلیارد‌تومان بوده‌است.

مقایسه این آمار با میانگین روزانه ارزش معاملات خرد در مهر‌ماه نشان از رشد ۲۱‌درصدی دارد. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده افزایش رونق در معاملات سرمایه‌گذاران خرد باشد، اما همین یک آمار را نمی‌توان در نظر گرفت.

از دیگر آمار‌هایی که به میزان استقبال فعالان از بازار می‌توان اشاره کرد، میزان ورود یا خروج پول حقیقی‌ها است. آنطور که آمار‌ها حکایت می‌کنند، در هفته گذشته خالص تغییر مالکیت سهامداران حقیقی به حقوقی برابر با ۱۴۸۴‌میلیارد‌تومان بوده‌است.

این موضوع به این معنا است که بازار سهام ۲۸ هفته متوالی خالص خروج پول حقیقی‌ها را تجربه کرده است. دلیل آن ناشی از کاهش اعتماد مردم به سرمایه‌گذاری در بورس بوده و فعالان بازار سهام را به سرمایه‌گذاری در بازار‌های موازی بورس همچون دلار و سکه ترغیب کرده است. درمیان صنایع مختلف تنها یک صنعت شاهد خالص ورود پول حقیقی‌ها بوده که آن‌هم مقداری ناچیز تلقی می‌شود.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که صنعت ماشین‌آلات ورود پول ۶/ ۱میلیارد‌تومانی را از طرف حقیقی‌ها طی هفته گذشته به‌ثبت رسانده است، اما در دیگر صنایع، خروج پول سرمایه‌گذاران خرد به‌چشم می‌خورد که در این میان می‌توان به صنایعی مانند محصولات شیمیایی، فلزات اساسی، بانک‌ها، فرآورده‌های نفتی و «خودرو و ساخت قطعات» اشاره کرد. این ۵ صنعت هرکدام به ترتیب خروج پولی برابر با ۲۲۰‌میلیارد تومان، ۱۷۸‌میلیارد تومان، ۱۷۶‌میلیارد تومان، ۱۶۹‌میلیارد تومان و ۱۴۲‌میلیارد‌تومان را تجربه کرده‌اند.