صعود بورس در جدال نیرو‌ها

بورس تهران طی معاملات روز گذشته به رغم فشار‌های محیطی به حرکت رو به رشد خود ادامه داد. شاخص کل سهام که از روز دوشنبه ضمن رهایی از فشار عمومی عرضه، وارد مدار صعودی شده بود، دیروز ۳ هزار و ۹۹۵ واحد دیگر افزایش یافت و بار دیگر به کانال ۲۱۱ هزار واحدی راه یافت.

با وجود اینکه عوامل مثبت و منفی متعددی ارزش سهام بورس تهران احاطه کرده، اما طی روز گذشته برتری نیرو‌های مثبت در دو سوی معاملات موجب جهش قیمت طیف گسترده‌ای از سهم‌ها شد. گرچه آتش جنگ تجاری وضع بازار‌های جهانی را ملتهب کرده و معادلات سیاسی منطقه نیز حاوی سیگنال مساعدی نبود، اما اهالی بورس تهران در جریان معاملات دیروز در سمت خرید مشارکت موثرتری از خود نشان دادند و در عقب‌نشینی فروشندگان زمینه را برای ارتقای متوسط قیمت تقریبا تمام صنایع بورسی فراهم کردند.

صعود بورس در جدال نیرو‌ها را می‌توان در قالب سه برداشت بررسی کرد: برداشت اول حاکی از وزن‌دهی بیشتر سهامداران به دلار به‌عنوان عامل تعیین‌کننده است. در حالی که سناریوی دوم رشد قیمت‌ها را حاصل تاثیر پردامنه پول‌های تازه‌وارد می‌داند. در برداشتی دیگر می‌توان رشد دیروز شاخص را نتیجه تفاسیر محافظه‌کارانه اهالی بورس از تحرکات منطقه‌ای تلقی کرد.

شرح ماوقع و صعود غیرمنتظره
بازار سهام که طی هفته‌های متمادی در محیطی آرام در حال فتح قله‌های تازه بود، از هفته گذشته در محاصره اخبار منفی قرار گرفت و وقایع متعددی، چه به لحاظ اقتصادی و چه از حیث سیاسی، ارزش سهام بورس تهران را تهدید کرد.

بازار جهانی که به دنبال برقراری تعادل وحشت بین دو غول اقتصادی دنیا طی مدت‌ها در صلحی موقت به سر می‌برد، با اقدامات حمایت‌گرایانه آمریکا در قالب افزایش نرخ تعرفه وارداتی روی کالا‌های چینی دچار التهاب مجدد شد و شاخص های سهام، نفت و دیگر مواد خام را تحت فشار شدید گذاشت.

آتش این جنگ که تهدیدی تازه برای بازار‌های جهانی و متعاقبا بورس تهران به شمار می‌رفت، دوشنبه اخیر در پی اقدام تلافی‌جویانه چین با افزایش نرخ تعرفه‌های وارداتی بر کالا‌های آمریکایی شدت گرفت و بار دیگر در بازار‌های اروپایی و آمریکایی شاهد واکنش تند و منفی قیمت‌ها بودیم.

اگرچه بازار نفت دوشنبه‌شب در تنگنای تنش‌ها در خاورمیانه به رشد خود ادامه داد، اما عواقب تشدید سطح تخاصم بین چین و آمریکا در ریزش ۵/ ۲ تا ۵/ ۳ درصدی شاخص‌های سهام نیویورک و عقب‌نشینی بیش از دو درصدی قیمت محصولات پایه نظیر مس و روی در بورس فلزات لندن پدیدار شد.

در پی این اتفاق، همچون هفته گذشته این انتظار به وجود آمد که بورس تهران واکنش منفی به ریزش قیمت‌های جهانی نشان خواهد داد. اما عملا چنین اتفاقی نیفتاد و شاخص اصلی تالار شیشه‌ای درست برعکس تصور به وجود آمده طی مسیر غافلگیرکننده، حدود ۲ درصد دیگر افزایش یافت.

البته جهش ۳ درصدی شاخص هم‌وزن نشان داد که شدت رشد در سهم‌های کوچک‌تر بورس تهران طی معاملات دیروز بیشتر بوده است. رشد شاخص اصلی سهام در روز گذشته مرهون افزایش قیمت پایانی بیش از ۹۰ درصد از سهم‌های بورسی در پایان معاملات دیروز بود. برتری ملموس تقاضا سبب شد تا قیمت ۴۳ درصد از سهم‌های رشد یافته در سقف مجاز روزانه بسته شود.

جذابیت سهام از چنان نیرو‌هایی برخوردار بود که با وجود حضور پررنگ سهامداران حقیقی در سمت تقاضا و ایفای نقش فروشندگان در عرضه صف‌های خرید، حدود ۱۰۰ میلیارد تومان پول در پشت صف موفق به خرید سهم نشد.

با وجود این، سهامداران حقیقی مالکیت ۱۹۰ میلیارد تومان از معاملات دیروز را به نفع خود تغییر دادند تا بخشی از خروج روز‌های قبل را جبران کرده باشند. با این حجم از جابه‌جایی سهام، ارزش معاملات خرد بورس تهران با ثبت رشد بیش از ۲۰ درصدی در مقیاس هفتگی به رقمی معادل یک‌هزار و ۲۳۵ میلیارد تومان رسید.

تمامی آمار و ارقام برآمده از متن معاملات دیروز حاکی از سیطره فضای مثبت بر تمامی صنایع بورسی و کمرنگی ریسک‌های بیرونی حاکم بر محیط تصمیم‌گیری معامله‌گران است. فضای مساعد روز گذشته برای خرید نه تنها نماد شرکت‌های پرمعامله و بزرگ گروه بانکی، خودرویی و تا حدی سهام گروه‌های کالایی، که کل بازار را در بر گرفت و حتی در سهم‌هایی که از حجم مبنای کمتری برخوردار بودند، تقاضای نسبتا قوی‌تری نشست.

در این میان سهام گروه بانکی با اختلاف نسبت به سایر گروه‌ها در صدر فهرست صنایع از حیث ارزش معاملات قرار گرفت. در حالی که سهم‌های بانکی حدود ۱۸ درصد از ارزش کل معاملات را در اختیار گرفتند، در سهام خودروسازان نیز حجم‌های نسبتا بالایی رقم خورد و این گروه را در رتبه دوم جدول مزبور نشاند.

اما نکته جالب توجه در معاملات روز گذشته حجم و ارزش بالای خریدو فروش‌ها در سهام سیمانی‌ها و سپس دارویی‌ها بود. دیروز از معدود روز‌هایی بود که صنایع سیمانی و دارویی بورس تهران در ضعف ارزش معاملات گروه‌های بزرگ کالایی نظیر فلزی-معدنی‌ها و پترو-پالایشی‌ها خود را به ترتیب تا رتبه‌های سوم و چهارم فهرست صنایع بالا کشیدند.

سه قاب از سبزماندن سهام
برتری قابل ملاحظه تقاضا در معاملات دیروز و حضور مجدد متقاضیان حقیقی در صف خرید را در شرایطی که سایه ریسک‌های سیستماتیک همچنان پررنگ است را می‌توان در قالب سه قاب بررسی کرد. در اولین برداشت به نظر می‌رسد حمایت‌های درونی با حفظ روند صعودی نرخ ارز در سامانه نیما، وضع مطلوب بورس کالا و سیاست تقسیم سود در فصل داغ مجامع شرکت‌های بورسی و البته موضوع تورم دارایی‌ها از محل تجدید ارزیابی توجه بیشتری از سوی سهامداران جلب کرده است.

در قالب این نگاه، دلار به‌عنوان یکی از بازو‌های حمایتی سهام همچنان تعیین‌کننده‌ترین عامل رشد سهام ارزیابی می‌شود. خاصه در شرایط کنونی که هم قیمت‌ها در بازار آزاد در حال رشد هستند و هم نرخ‌ها در بازار رسمی باید اشاره کرد که بر‌اساس آنچه دیروز اعلام شد، متوسط نرخ هفتگی دلار در سامانه نیما برای اولین بار از مرز ۱۰ هزار تومانی عبور کرده است.

چنان که می‌دانیم ارز حدود نیمی از شرکت‌های بورسی که جزو صادرکنندگان غیرنفتی بزرگ کشور هستند، با نرخ نیمایی قیمت‌گذاری می‌شود و به فروش می‌ر‌سد. از این رو، رصد تبادلات ارزی در این سامانه و عبور این نرخ از مرز ۱۰ هزار تومان برای مدل‌های ارزش‌گذاری در بورس تهران اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

در سمت دیگر، سیاست‌های تقسیم سود در حین برگزاری مجامع شرکت‌های بورسی نیز عامل دیگری است که به نظر می‌رسد در ترغیب سرمایه‌گذاران برای خرید سهام و بهر‌ه‌مندی توامان از سود نقدی و عایدی سرمایه‌ای (Capital Gain) موثر است.

از طرفی، در برخی از سهم‌ها که از منظر سودآوری و کسب عایدی نقدی در مجامع جایی در مدل‌های ارزش‌گذاری معامله‌گران ندارند، تحت تاثیر موضوع تجدید ارزیابی‌ها همچنان از سوی طیفی از سهامداران، جذاب تلقی شده و مورد توجه قرار دارند.

اما در برداشت دوم، محوریت معاملات دیروز نه بر جذابیت بنیادی و تکیه بر عوامل سودآوری است بلکه جولان جریان قدرتمند نقدینگی در بازار است که می‌تواند به رشد تقاضا بینجامد و قیمت‌ها را ارتقا بخشد. در روز‌های گذشته بر این امر تاکید شد که بخشی از رشد‌های دسته‌جمعی تا هفته قبل و متعاقبا ریزش‌های یکدست اخیر، معلول ورود و خروج پول‌های تازه‌وارد بوده است.

به بیان دیگر، در اینجا قدرت تعیین‌کننده حجم پول‌های نوظهور در بازار است که به دلیل عدم درک درست از محیط سهام غالبا در پی پیروی از موج‌های دسته‌جمعی است و بنابراین تفکیکی بین سهام از حیث ارزندگی قائل نیست بلکه حجم تقاضا یا عرضه در قالب صف در تصمیم‌گیری این گروه تاثیرگذار است.

به عبارتی می‌توان گفت: پول‌های تازه‌وارد کاملا از بازار خارج نشده‌اند و همچنان قدرت تعیین‌کننده را در فراز و نشیب قیمت دارند. از آنجا که تصمیمات این گروه از معامله‌گران چندان تحلیل‌پذیر نیست و بیشتر متکی بر عوامل رفتاری و جریان‌های جمعی معاملات است، پس روند کنونی قیمت‌ها را نمی‌توان پایدار دانست.

سناریوی سومی هم می‌توان متصور بود که در قالب آن در مقایسه با هفته گذشته وزن ریسک‌های سیاسی و تنش‌های منطقه‌ای در نگاه اهالی بورسی تقلیل یافته است. به نظر می‌رسد معامله‌گران از حیث رفتاری کمتر به وقایع اخیر در خلیج فارس به‌عنوان نیروی موثر بر سهام وزن می‌دهند.

تفسیر‌های محافظه‌کارانه از حمله به کشتی‌های تجاری در منطقه نشان‌دهنده فروکش سطح تنش روانی در ذهن اهالی بازار قلمداد می‌شود. رشد شاخص در روز گذشته با وجود حفظ تنش در منطقه را از این منظر می‌توان بررسی کرد.

نگاه بورس‌بازان به نقطه شروع
یکی از الگو‌های تکرارپذیر روز‌های اخیر، تاثیر نحوه گشایش معاملات در ادامه مسیر قیمت‌ها بود. دیروز هم شاهد تاثیر همین الگو در جهت‌گیری قیمت‌ها طی ادامه معاملات روزانه بودیم. دیروز شروع مثبت معاملات نه تنها در تامین امنیت روانی بازار موثر بود بلکه ترغیب‌کننده سرمایه‌گذاران برای تداوم‌بخشی به حرکت صعودی قیمت شد.

همین الگو طی روز‌های قبل و البته در جهت منفی عمل کرده بود، اما روز گذشته ضمن عقب‌نشینی فروشندگان، خریداران رفته‌رفته بر ارتفاع قیمت‌ها و حجم معاملات افزودند.

جذابیت خرید در عمق نقدشوندگی
رغبت فزاینده متقاضیان در جریان معاملات و تقویت صف‌های خرید که رفته‌رفته بر تعداد و حجم‌شان افزوده شد را می‌توان از چشم‌انداز تعمیق نقدشوندگی بازار هم نگریست. در چند روز گذشته که بازار زیر فشار عمومی عرضه اصلاح شدیدی را تجربه کرد، صف‌های فروش در نسبت با دوره‌های ریزشی قبل، عمق زیادی نداشت.

به نظر می‌رسد عدم تراکم شدید عرضه و قفل نشدن صف‌های فروش طی موج نزولی اخیر، این سیگنال را به معامله‌گران فرستاده که عمق نقدشوندگی بازار بیشتر شده است. به نظر می‌رسد ارتقای قدرت نقدشوندگی این امکان را به سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیرتر می‌دهد که با وجود حفظ فشار‌های محیطی مشارکت بیشتری در سمت خرید داشته باشند.