داستان عجیب چل چنارهای تهران؛ تبارشناسی متفاوت چنارهایی که عمر برخی از آنها نزدیک به هزار سال می‌رسد

ویژگی منحصربه فرد چنار این است که به دلایل مختلفی مثل قطع شدن تنه اصلی، شاخه هایی از آن جوانه می زند که در نهایت منجر به روییدن تنه های تازه می شود که به این درخت به اصطلاح چهل چنار گفته می شود.

تا روزگار نه چندان دور، تهران را با چنارهای معروفش که برای عابران پیاده حکم جان‌پناه را داشت می‌شناختند. کاشت چنار در تهران قدیم اقدامی نمادین هم به شمار می‌رفته.

چنانکه چنارها معمولاً کنار حسینیه‌ها و امامزاده‌ها کاشته می‌شد و گاهی اوقات برای پنهان کردن گنج‌ها، محدوده اطراف چنارها را انتخاب می‌کردند. حکایت تولد و بقای چنارهای قدیمی تهران که عمر برخی از آنها نزدیک به هزار سال می‌رسد و با گذشت زمان به بخشی از هویت پایتخت بدل شده‌اند به غایت خواندنی است.

نام: ۱۳ چنار اوین

موقعیت: کوچه سیزده‌چنار

قصه: آن‌طور که محلی‌ها روایت می‌کنند این درخت از ۴۰۰ سال قبل در شمیران جوانه زد و با گذشت این سال‌های طولانی شمایل فعلی را پیدا کرده است. داستان‌های زیادی درباره این درخت نقل می‌شود.

قدیمی‌های شمیران می‌گویند ۲۰۰ سال قبل بنا به دلایل نامعلومی این درخت را قطع می‌کنند اما ۱۳ شاخه تازه جوانه می‌زند و هرکدام از این ۱۳ شاخه به مرور به تنه درخت شبیه می‌شوند. حالا این درخت کهنسال به خاطره مشترک اهالی شمیران تبدیل شده و با تاریخ و هویت یکی از نخستین ‌آبادی‌های پایتخت گره خورده است.

نام: دوشاخه سرآسیاب

موقعیت: کن، خیابان رحیمی

قصه: یکی از سنت‌های اهالی کن در سال‌های دور این بوده که کنار هر حسینیه یک درخت چنار می‌کاشتند. قدیمی‌های کن چنارها را وقف و نذر ‌سالار شهیدان می‌کردند و از شاخ و برگ آنها برای پخت نذری بهره‌ می‌برند.

نقل است که اهالی محله کن در سال‌های دور با شاخ و برگ برگ درخت دوشاخه سرآسیاب که درست جلو حسینیه سرآسیاب واقع شده، زیراندازی حصیری بافتند تا عزادارن امام حسین(ع) در مراسم عزاداری محرم روی آن جلوس کنند. قدمت چنار دوشاخه سرآسیاب حدود ۷۰۰ سال برآورد می‌شود و قطر هرکدام از شاخه‌های آن اندازه قطر درختان ۷۰‌ـ ۶۰ساله است.

نام: چهل‌چنار بالون

موقعیت: بزرگراه شهید همت، ابتدای خیابان شهید احمد کاشانی

قصه: قدمت چنارهای قدیمی و پرماجرای تهران به‌طور دقیق مشخص نیست اما برخی رویدادهای تاریخی می‌تواند سند قدمت آنها باشد. در مورد چهل‌چنار بالون در محله کن این اتفاق رخ داده است.

نزدیک به دو دهه قبل و در جریان عملیات راهسازی بزرگراه شهید همت، تعدادی سکه نقره تاریخی کشف شد که قدمت آنها به دوره حکومت انوشیروان برمی‌گشت. از آنجا که در آن روزگار گنج‌ها را در نزدیکی چنارها پنهان می‌کردند، حدس زده می‌شود که قدمت چهل‌چنار بالون هم به دوره حکومت انوشیروان یعنی حدود سال ۵۵۰ میلادی برمی‌گردد.

نکته جالب درباره چهل‌چنار بالون این است که بسیاری از قول و قرارهای محلی پای این درخت گذاشته می‌شود و چهل‌چنار معروف محله کن به پاتوق اهالی بدل شده است.

نام: هفت‌چنار

موقعیت: خیابان شهید دعوتی

قصه: یکی دیگر از مشهورترین چنارهای تهران، درختی قدیمی در حوالی قلعه بریانک است که سال‌هاست لقب هفت‌چنار را یدک می‌کشد. داستان از این قرار است که از ریشه و تنه اصلی این درخت، ۷ درخت چنار روییده بود که با گذشت زمان فقط سه تای آن باقی مانده است.

این درخت نزد بومی‌های بریانک بسیار مورد احترام بوده تا جایی که برای دعا و نیاش و ادای نذر در مناسبت‌های مذهبی، دور آن جمع می‌شدند و هفت‌چنار آرام آرام به نماد همدلی یک محله تبدیل شد. این سنت با گذشت زمان رنگ باخت، اما هفت‌چنار هنوز هم جزو مشهورترین و مهم‌ترین چنارهای تهران به حساب می‌آید و در دل یکی از شلوغ‌ترین خیابان‌های پایتخت نفس می‌کشد.

نام: چندچنار سنگان

موقعیت: جاده امامزاده داود(ع)، جاده سنگان

قصه: چند سال قبل بود که نام این درخت در فهرست میراث فرهنگی به ثبت رسید. کارشناسان میراث فرهنگی قدمت چندچنار سنگان را بین ۸۰۰ تا هزار سال تخمین زده‌اند و با این حساب چندچنار سنگان یکی از دو چنار قدیمی و با اصالت تهران است.

قدمت هزارساله این درخت دور از ذهن نیست، چراکه روستای سنگان هم قدمتی بیش از هزار سال دارد و بعید نیست که چنین درختی در دل این روستا رشد کرده باشد.

این درخت بر خلاف همه چنارهای چندشاخه پایتخت یک تنه قطور دارد و شاخه‌های قطور در ارتفاع چندمتری آن رشد کرده‌اند. چندچنار سنگان در نزدیکی امامزاده قاسم(ع) واقع شده و به روایت‌های قدیمی، سنت اهالی کن این بوده که کنار هر امامزاده، یک چنار بکارند.

نام: چنار هفت‌شاخه

موقعیت: بزرگراه ارتش، خیابان سلمان

 قصه: بعد از پایان عمر درخت کهنسال و پرخاطره امامزاده صالح(ع)، چشم اهالی سوهانک به چنار هفت‌شاخه‌ای دوخته شده که با گذشت قرن‌ها به هویت این محله تبدیل شده است. تاریخ‌شناس‌ها عمر این درخت را نزدیک به ۹۰۰ سال تخمین می‌زنند و اگر حدس و گمان‌ها درست باشد چنار هفت‌شاخه سوهانک را باید یکی از سه چنار قدیمی پایتخت بدانیم.

طبق روایت‌هایی که سینه‌به‌سینه نقل شده، هفت‌چنار سوهانک نخستین درختی بوده که در این محله جوانه زده و از دل خاک بیرون آمده است. چنار هفت‌شاخه سوهانک در دل حسینیه محوطه مسجدجامع سوهانک واقع شده و کسی نمی‌داند که مسجد حول این درخت ساخته شده یا بعد از ساخت مسجد و طبق سنت تهران قدیم، یک چنار هم در محوطه آن کاشته‌اند.

نام: چنار سیزده‌شاخه یکه‌باغ

موقعیت: محله بهاران، باغ‌های شمال کن

قصه: قدیمی‌های کن معتقدند این درخت ۴۰۰ سال قدمت دارد. طبق روایت‌های قدیمی، چنار سیزده‌شاخه یکه‌باغ دو درخت کنار هم بوده‌اند که با گذشت زمان شاخه داده‌اند و حالا در نگاه اول به نظر می‌رسد هرکدام از این شاخه‌ها به یک درخت تبدیل شده‌اند که البته این‌گونه نیست.

این درخت به رغم شکوه و عظمتی که دارد تاکنون از نگاه تهران‌شناس‌ها دور مانده و کشف خبرنگاران محلی است. نکته جالب درباره چنار سیزده‌شاخه یکه‌باغ اینکه با وجود قدمت زیاد هنوز هم پوست‌اندازی می‌کند و جزو بلندترین چنارهای تهران به حساب می‌آید. این درخت در ملک شخصی واقع شده که دوستدار گل و گیاه است و به همین خاطر شاداب و سرحال باقی مانده.

منبع: همشهری