ارتباط اختلال روانپزشکی و مصرف مواد مخدر

در پژوهشی دانشگاهی که توسط محققان کشورمان و بر روی بیماران بستری در بخش‌های روان‌پزشکی صورت گرفته، میزان سوءمصرف مواد مخدر صنعتی آمفتامین و مت آمفتامین (شیشه) مورد ارزیابی قرار گرفته است. آمفتامین و مت آمفتامین، موادی صنعتی هستند و هر دو ساختار و عملکرد مشابهی دارند. این مواد، بیشتر به علت عوارض ناشی از سوءمصرفشان اهمیت دارند. مشتقات آمفتامینی، در ابتدا برای درمان احتقان بینی و آسم مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما بعد از کشف اثر توهم‌زایی این مواد، قاچاق و سوءمصرف آن‌ها با سرعت بالایی در سراسر جهان گسترش یافت، به‌طوری‌که اکنون آمفتامین و مشتقات آن ازجمله مت آمفتامین دومین داروی قاچاق بعد از کانابیس به شمار می‌آیند.

آمفتامین‌ها و مت آمفتامین‌ها، مکانیسم مشترکی دارند و هر دو سبب آزادسازی مواد ناقل پیام‌های عصبی نظیر دوپامین، سروتونین و نوراپی‌نفرین می‌شوند. اثبات شده است که مت آمفتامین در شبکه نورونی مرتبط با افسردگی، اثر می‌گذارد. اثرات رفتاری حاد ناشی از مصرف مت آمفتامین شامل احساس هوشیاری، بیداری، انرژی، احساس خوب بودن، سرخوشی کاذب و سرکوب اشتهاست. با توجه به اهمیت کنترل استفاده از چنین داروهایی در همه افراد بالاخص در بیماران بستری در بخش‌های روان‌پزشکی، گروهی از محققان ایرانی، فراوانی سوءمصرف آمفتامین و مت آمفتامین را در چنین بیمارانی مورد بررسی قرار داده‌اند.

در این مطالعه توصیفی مقطعی، محققان دانشگاه علوم پزشکی همدان، تمام بیمارانی را که در طی یک سال در بخش روان‌پزشکی بیمارستان فرشچیان همدان بستری شـده بودند، مورد مطالعه قرار داده و سوءمصرف مواد فوق را در آن‌ها با استفاده از تست ادراری به روش‌های ایمونوشیمی و کروماتوگرافی زیر ذره‌بین گرفتند.

طبق بررسی‌های انجام‌شده در این پژوهش، از میان نزدیک به 2500 نفر کل بستری‌های بخش روان‌پزشکی این بیمارستان، 186 نفر بر اساس تست تشخیصی، مصرف‌کننده این دو ماده صنعتی شناسایی شدند و مطالعه روی آن‌ها متمرکز شده، تأثیر عوامل متعدد ازجمله سن، جنس، وضعیـت تأهل، سطح تحصیلات، وضعیـت شغلی و نوع بیماری روان‌پزشکی و همچنین همزمانی مصرف سایر مواد اعتیادآور در آنان مورد بررسی قرار گرفت.

بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه، شیوع سوءمصرف آمفتامین و مت آمفتامین در بیماران بستری در بخش روان‌پزشکی، چیزی حدود 7 درصد ارزیابی شد. یافته‌ها نشان می‌دهد اکثریت سوءمصرف کنندگان، مرد، جوان و متأهل بوده‌اند. ولی بااین‌وجود، رابطه معناداری بین سن، جنس و وضعیت تأهل، با شیوع مصرف این مواد یافت نشد. به‌عبارت‌دیگر، سن، جنس و وضعیت تأهل تأثیر خاصی در ابتلا به سوءمصرف مواد مخدر فوق نداشته است.

به‌علاوه، نیمی از مصرف‌کنندگان، بیکار و نزدیک به 70 درصد آن‌ها تحصیلات پایین‌تر از دیپلم داشتند و مهم‌ترین بیماری روان‌پزشکی در میان سوءمصرف کنندگان این دو ماده نیز، اختلال خلقی دوقطبی گزارش شده است. دکتر جهانگرد و همکارانش که اجرای این پژوهش را بر عهده داشته‌اند، در اظهارنظری در خصوص این تحقیق اشاره کرده‌اند: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که شیوع سوءمصرف آمفتامیـن و مـت آمفتامیـن در بیمـاران روان‌پزشکی، بیشتر از سایر افراد جامعه است و در این میان، بیماران با اختلالات خلقی در معرض خطر بیشتری قرار دارند. همچنین این مطالعه، نشان می‌دهد که شیوع سوءمصرف این مواد، در میان زنان، در مقایسه با مطالعات قبلی افزایش یافته است.

همچنین به بیان این محققان، در گروه مصرف‌کننده آمفتامین و مت آمفتامین، مصرف سایر مواد نیز رواج بالایی داشته و در این میان سیگار و تریاک بیشترین درصد را به خود اختصاص داده‌اند و 29 درصد افـراد، همزمان تست مثبت متادون نیز داشته‌اند که این موضوع نشان‌دهنده این است که بیماران روان‌پزشکی علاوه بر سوءمصرف مواد روان‌گردان در معـرض سوءمصرف سایر مواد نیز هستند. نتایج به‌دست‌آمده از این مطالعه که در مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی همدان انتشار یافته، می‌تواند تلنگری باشد تا مسئولین مربوطه به وضعیت این بیماران توجه بیشتری کرده و تمهیداتی را برای جلوگیری از سوءمصرف مواد روان‌گردان در آن‌ها به عمل آورند.