نشاط اجتماعی با حفظ حیات‌وحش

محمد درویش | ویژگی‌های حیات‌وحش و تنوع زیستی یکی از عیار‌های سنجش کیفیت زندگی است؛ مردمی که حواسشان به این عیار باشد، می‌توانند امیدوار باشند که در مسیر توسعه پایدار حرکت می‌کنند.

حیات‌وحش یک بیواندیکاتور است که نشان می‌دهد سرزمینی که در آن زیست می‌کنیم در چه وضعیتی به‌سر می‌برد؛ به‌طورکلی هرچقدر که حال حیات‌وحش در یک سرزمین بهتر باشد، یعنی توان تاب‌آوری آن سرزمین درخورتر بوده و به شرایطی که اصطلاحا به آن کلیماکس می‌گوییم، نزدیک‌تر است.

درعوض، به نسبت کاهش گونه‌گونی، امنیت و تنوع در حیات‌وحش گیاهی یا جانوری، آشکار است که بحرانی جدی‌تر و ژرف‌تر انتظار مردمی را می‌کشد که در آن سرزمین زیست می‌کنند. به همین دلیل است که از شاخصی به نام HPI) Happy Planet Index به معنی «شاخص سرزمین شاد») استفاده می‌کنیم.

این شاخص از سال ٢٠٠٦ مورد استفاده قرار می‌گیرد و حکایت از آن دارد که ممکن است ملتی ثروتمند باشد و ممکن است GDP (تولید ناخالص داخلی) بالایی داشته باشد، اما GDP بالا، ثروت یا ارتش قوی لزوما منجر به ایجاد شادی در آن سرزمین یا کاهش نرخ خودکشی و افسردگی نمی‌شود. علاوه‌بر GDP چیز دیگری لازم است تا ملتی احساس شادی کند و به استعمال مواد مخدر، سیگار یا دارو‌های ضدافسردگی پناه نیاورد.

این شاخص می‌گوید آن مردمی شادترند و احتمال ارتکاب به خودکشی در میان آن‌ها کمتر است و احتمال کمتری دارد که در ماجرای افسردگی درگیر شوند که در سرزمینی زندگی کنند که از مواهب گیاهی و جانوری درخورتری برخوردار باشد، چشم‌انداز‌های ناب طبیعی بیشتری داشته باشد و درمجموع، صدای نشاط اجزای محیط زیست آن سرزمین بلند باشد؛ بنابراین در این رتبه‌بندی می‌بینیم کشور‌هایی مانند کاستاریکا، دومینیکن و گواتمالا در صدر جدول هستند.

ایالات متحده آمریکا در این جدول در رتبه ١٠٥ است، قطر ١٥٠ است و روسیه ١٢٢. ایران ما در سال ٢٠٠٦ در جایگاه ٦٧ بود و الان به ٨٥ سقوط کرده است، ولی هنوز وضعیت کشور ما از خیلی از کشور‌هایی که GDP بالایی دارند، بهتر است.

باید به یاد داشته باشیم که اگر می‌خواهیم سلامتی، نشاط و احساس مفیدبودن بیشتری در سرزمین داشته باشیم، باید توجهمان به حیات‌وحش آن سرزمین بیشتر باشد؛ به‌خصوص اگر نقبی بزنیم در ادبیات کهن و ارزشمند ایران، می‌بینیم که فرزانگان این دیار نیز همیشه توصیه کرده‌اند که حرمت طبیعت را باید حفظ کنیم.

ازاین‌رو، امیدوارم در روز جهانی حیات‌وحش یک‌بار دیگر مسئولان ما و کارشناسان و استادان ما و آن‌هایی که در حوزه رسانه تریبونی در اختیار دارند، بتوانند مردم را نسبت به چرایی حفظ حرمت حیات‌وحش در یک سرزمین رهنمون کنند.

من متأسفم که امروز در ایران، رئیسی در صدر پردیسان نشسته که می‌گوید حفظ یوزپلنگ یک مسئله جزئی است و ما مشکل جدی‌تری به نام آب داریم.

او متوجه نیست سرزمینی که در آن یوزپلنگ‌ها با امنیت و آزادی بخرامند، یعنی حال طعمه‌های یوزپلنگ نیز خوب است و وقتی حال طعمه‌هایش - یعنی آهو‌ها و جبیر‌ها و دیگر علف‌خواران- خوب باشد، یعنی حال گیاهان و مراتع آن سرزمین خوب است و وقتی حال مراتع و گیاهان خوب است که حال آب و خاک و هوای آن خوب باشد و وقتی حال آب و خاک و هوا خوب باشد، غذایی که از آن سرزمین به دست می‌آید، غذای سالمی خواهد بود و همه از آن نفع می‌برند.

متأسفم که امروز مجبوریم برای شخصی که متولی سازمان حفاظت محیط زیست است، شرح دهیم که محیط زیست نه‌تن‌ها مختل‌کننده چرخ توسعه نیست، بلکه رعایت هنجار‌ها و موازینش به پایداری در توسعه کمک می‌کند... و بسیار پژمانم که همچنان مجبوریم برای او و اغلب دولتمردان شرح دهیم: روز روشن و شب تاریک است! این شاید غم‌انگیزترین اتفاق در روز جهانی حیات‌وحش باشد.