دیپلماسی رسانه‌ای آب

حجت میان‌آبادی | یکی از مشکلات جدی کشور در مباحث آبی، ضعف شدید دیپلماسی رسانه‌ای آبی است. بررسی عملکرد مدیریت رسانه‌ای مسائل آبی کشور نشان می‌دهد که متأسفانه برخی مسئولان ذی‌ربط و غیرذی‌ربط دخیل در مسائل آبی از دو مشکل عمده «عدم ورود به‌موقع رسانه‌ای» و «اظهارنظر بی‌موقع و نابجا در مسائل آبی» رنج می‌برند.

سیستم‌های آبی، سیستم‌های درهم‌تنیده انسانی- طبیعی و مسائل اجتماعی جزء جدایی‌ناپذیر مسائل آبی هستند. به‌دلیل غفلت جدی ساختار‌ها و نهاد‌های سیاست‌گذاری از ابعاد و تبعات انسانی (اجتماعی-سیاسی) مسائل آب، این روز‌ها کشور تحت تأثیر جدی ابعاد اجتماعی و سیاسی مسائل آب و محیط زیست در نقاط مختلف است که از جمله آن‌ها می‌توان به مشکلات و چالش‌های آب شرب در برخی از شهر‌های استان خوزستان و همچنین سیستان‌وبلوچستان اشاره کرد.

اوایل تیرماه امسال و هم‌زمان با آغاز فصل تابستان و کاهش شدید بارندگی و هشدار‌های مکرر مسئولان مبنی بر ایجاد تنش‌های آبی شدید در بسیاری از مناطق و شهر‌های کشور، به‌ناگاه یک پرونده قدیمی مربوط به ۱۵ سال پیش بازگشایی شد که ادعا می‌کرد هیئت وزیران در شانزدهم آذرماه ۱۳۸۲ با انتقال آب شیرین از ایران به کویت موافقت کرده است و از آن تاریخ آب شیرین مردم خوزستان به کویت منتقل می‌شود.

این خبر حدود بیش از یک هفته در حالی در شبکه‌های مختلف مجازی مکرر دست به دست می‌شد که متأسفانه هیچ واکنش مناسب و قاطعی به این شایعه و خبر نادرست از سوی مسئولان و به‌ویژه رسانه‌های متولی آب، نشان داده نمی‌شد.

انتشار این خبر کذب همراه با مشکلات جدی کمی و کیفی تأمین آب شرب در این مناطق سبب شد که برخی از مردم با تصور صحت این خبر، به خط لوله‌هایی حمله کنند که بنا بر آن ادعا‌های کذب، آب شیرین مردم خوزستان را به کویت منتقل می‌کرد، اما به همان خط لوله‌ای دقیقا حمله شد که آب خام تصفیه‌خانه آبادان را برای آب شرب این شهر‌ها تأمین می‌کرد.

هرچند برخی شواهد نشان از برخی برنامه‌ریزی‌های جدی برای این مسائل و ایجاد چالش‌های اجتماعی و سیاسی در نقاط مختلف در انتشار اخبار کذب و جعلی و ایجاد پرونده‌های این‌چنینی برای دامن‌زدن به التهابات کشور دارد، اما سؤال این است که چرا باید این شایعه تا حدود بیش از یک هفته در فضای جامعه پخش شود و رسانه‌های متولی آبی کشور هیچ پاسخ قاطع و شفافی به این مسائل ندهند و نتوانند یک شایعه کذب و نادرست را که اساس یک به‌هم‌ریختگی اجتماعی در منطقه‌ای از کشور شده است، پاسخ دهند؟

هم‌زمان با چالش‌های غرب کشور، خبری به نقل از رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور از سوی خبرگزاری‌ها منتشر شد: «تغییرات اقلیمی در ایران مشکوک به دخالت خارجی‌هاست. مراکز علمی که در کشور وجود دارد مطالعه‌ای در این خصوص انجام داده‌اند که نتیجه مطالعات این موضوع را تأیید می‌کند.

علاوه بر این، ما با بحث ابردزدی و برف‌دزدی نیز مواجه هستیم». این مسئله با واکنش‌های متعددی در جامعه روبه‌رو شد. هر چند از منظر هیدروپلیتیکی و حتی حقوق بین‌الملل محیط زیست مشابه چنین مباحثی مطرح است، اما اشکال بزرگ در اینجا همچنان «ضعف دیپلماسی رسانه‌ای آبی» است.

اگر مسئولان امر با انجام مطالعاتی به این قطعیت رسیده‌اند (که اثبات علمی آن، اما و اگر جدی دارد) مشخص نیست لزوم مطرح و رسانه‌ای‌کردن این مسئله در شرایط فعلی نابسامان سیاسی- اجتماعی آبی کشور و مشکلات و چالش‌های آبی غرب و خوزستان چیست؟

اگر مسئولان به نتیجه قطعی رسیده‌اند و از این مسئله مطمئن هستند، باید برای مقابله با آن اقدام کنند؛ جارزدن و رسانه‌ای‌کردن و فضاسازی نادرست این مسئله با شرایط فعلی نابسامان اجتماعی آب در کشور چه توجیهی دارد؟

آیا بیان این مسئله به این شکل و در شرایط فعلی آبی کشور، با اصول اولیه پدافند غیرعامل هم‌خوانی دارد؟ بدون شک، هم اظهارنظر بی‌موقع و هم عدم اظهارنظر به‌موقع درباره مسائل و چالش‌های آبی کشور، می‌تواند به چالش‌های جدی پیش‌ِروی مسائل آب و محیط زیست کشور دامن بزند.

با توجه به چالش‌های جدی سیاسی-اجتماعی آبی پیشِ‌روی کشور توصیه اکید می‌شود مسئولان و نهاد‌های سیاست‌گذاری متولی در این زمینه، نگاهی جدی به مسئله و کارکرد‌های رسانه در حوزه آب داشته باشند و برنامه‌ریزی و دقت دوچندانی روی کارکرد ابزارها، فرصت‌ها و چالش‌های دیپلماسی رسانه‌ای آب در کشور داشته باشند.