پیامد‌های ائتلاف دریایی آمریکا

کوروش احمدی | در پی پنج ماه تلاش آمریکا برای ایجاد نوعی ائتلاف با هدف ادعایی حفظ امنیت دریایی در آب‌های اطراف شبه‌جزیره عربستان، در نهایت پنجشنبه گذشته در بحرین اعلام شد که چنین ائتلافی با نام «نیروی عملیاتی دیده‌بانی» (CTFS) ایجاد شده است.

فرمانده نیروی دریایی آمریکا در خاورمیانه در نشستی که دراین‌باره برگزار شد، ادعا کرد اقدام تهاجمی در دستور کار این ائتلاف نیست و وظیفه آن «بازدارندگی در برابر فعالیت‌های سوء، اعتلای امنیت و ثبات دریایی و اطمینان از آزادی کشتی‌رانی و جریان آزاد تجارت» در خلیج‌فارس، تنگه هرمز، تنگه باب‌المندب و دریای عمان است.

این مقام آمریکایی همچنین مقابله با اتفاقاتی مانند ساقط‌کردن پهپاد آمریکایی، حمله به تأسیسات نفتی سعودی و توقیف کشتی‌های تجاری را در زمره اهداف این ائتلاف ذکر کرده است.

اعلام شده که آب‌های خلیج‌فارس تا باب‌المندب در محدوده شرح وظایف ائتلاف قرار دارد و در اجرای مأموریت ائتلاف، از ناو و ناوشکن برای نظارت بر تنگه‌ها و از شناور‌های کوچک‌تر برای نظارت بر حدفاصل بین تنگه‌ها و امکانات هوایی برای کنترل مسیر استفاده خواهد شد. از مرکز فرماندهی ائتلاف نیز به‌عنوان ستادی برای گردآوری اطلاعات از کشور‌های عضو و نیز از شرکت‌های تجاری و تبادل آن با واحد‌های عملیاتی استفاده خواهد شد.

ایجاد این ائتلاف در خاتمه یک رزمایش دریایی بین‌المللی سه‌هفته‌ای در نزدیکی آب‌های بحرین که با حضور پنج هزار نظامی، ۴۰ کشتی جنگی و ۱۷ هواپیمای جنگی از ۵۰ کشور انجام شد، اعلام شده است. تلاش آمریکا از ژوئن گذشته و در پی ادعا‌هایی درباره حمله به برخی نفت‌کش‌ها در حوالی فجیره و دریای عمان شروع شد.

انگلیس و استرالیا مهم‌ترین کشور‌های غربی هستند که به این ائتلاف پیوسته و کشتی جنگی برای اسکورت کشتی‌های تجاری اعزام کرده‌اند. بحرین، امارات و عربستان با تأخیر در سپتامبر به ائتلاف آمریکایی پیوستند و آلبانی نیز چند روز پیش پیوستن به ائتلاف را اعلام کرد.

ژاپن در ۱۹ اکتبر ضمن تأکید بر اهمیت بسیار زیاد منطقه برای جامعه بین‌المللی، اعلام کرده بود به ائتلاف مدنظر آمریکا نمی‌پیوندد، اما ضمن هماهنگی با آمریکا، رأسا برای اعزام نیرو به دریای عمان و شمال دریای عرب با هدف حفاظت از نفت‌کش‌های ژاپنی اقدام خواهد کرد.

اکثر کشور‌های اروپا، از‌جمله آلمان، فرانسه و اسپانیا، از ابتدا به صورت علنی اعلام کردند به این ائتلاف نخواهند پیوست. کندی و ضعف آمریکا در ایجاد ائتلافی علیه ایران، برخلاف وجود ساختار‌های دریایی چندجانبه‌ای با مشارکت ده‌ها کشور با هدف مبارزه با تروریسم و دزدی دریایی در منطقه از سال‌ها قبل بوده است.

در پنج سال گذشته نیز ائتلافی برای محاصره دریایی یمن با یک هدف عام، یعنی اعاده دولت قبلی طبق قطع‌نامه ۲۲۱۶ شورای امنیت، در منطقه فعال بوده است. علاوه بر اکراه و تأخیر متحدان نزدیک آمریکا در پیوستن به آن، دیگر دوستان سنتی آمریکا مانند فرانسه، آلمان، اسپانیا و... نیز به‌طور علنی دعوت آمریکا را برای پیوستن به ائتلاف رد کردند.

روشن است که مانع اصلی بر سر راه شکل‌گیری ائتلافی گسترده علیه ایران، نبود اهداف مشترک قابل قبول برای کشور‌های مدنظر است. تاکنون بسیاری از متحدان سنتی آمریکا با اهداف «فشار حداکثری» آمریکا علیه ایران و تشدید تنش در منطقه، مخالفت کرده و بر راه‌حل دیپلماتیک با هدف حفظ برجام متمرکز بوده‌اند؛ بنابراین سرنوشت این ائتلاف تاکنون به فراز‌و‌نشیب‌های دیپلماتیک و روند‌های سیاسی موجود بستگی داشته است.

پیش‌فرض مخالفان ائتلاف مدنظر آمریکا، این است که پیوستن به آن در حکم همراه‌شدن با فشار حداکثری آمریکا و کناره‌گیری از تلاش برای حفظ برجام تلقی خواهد شد. در چنین شرایطی، برخی مدعی‌اند حمله ۱۴ سپتامبر به تأسیسات نفتی در عربستان، تا حدی موجب تحرک در تلاش آمریکا برای ایجاد ائتلاف شده و الحاق عربستان و امارات را در ارتباط با این تحول دانسته‌اند. ایران از اردیبهشت سال گذشته به نحوی قابل درک بر آن بوده که «فشار حداکثری» آمریکا نباید بدون جواب بماند و تنها راه واداشتن آمریکا به عقب‌نشینی از فشار حداکثری، مقاومت و بی‌پاسخ‌نگذاشتن آن در حوزه برجام و غیر‌برجام است.

ظاهرا هدف آمریکا نیز این است که ضمن حفظ فشار حداکثری، از طریق ابزاری مانند ائتلاف دریایی، تلاش ایران برای مقابله را خنثی کند. اگر شرایط به‌گونه‌ای شکل گیرد که بر اثر بی‌عملی اروپا در کمک به تأمین منافع ایران از برجام، ایران ناچار به ادامه کاهش تعهدات خود ذیل برجام شود، در این صورت ممکن است برجام به‌طور جدی به خطر بیفتد و در آن صورت برخی کشور‌های اروپایی به روندی که از اواسط سپتامبر شکل گرفت و در جریان مجمع عمومی سازمان ملل تسریع شد، سرعت بیشتری بدهند.