ماجرای کشف جانوری که تصور می‌شد میلیون‌ها سال قبل منقرض شده است
سیلکانت نمونه‌ای از «تاکسون لازاروس» است، حیوانی که ظاهراً از سوابق فسیلی ناپدید شده بود، اما میلیون‌ها سال بعد دوباره به همان شکل کشف شده است.
فرادید| پیش از سال ۱۹۳۸، اگر از یک جانورشناس می‌خواستید برخی از قدیمی‌ترین ماهی‌های شناخته‌شده برای علم را نام ببرد، احتمالاً از یک ماهی گوشتی‌بال با نام عجیب تُهی‌خار یا سیلکانت نام می‌برد. این نام به خودی خود باستانی به نظر می‌رسد. سیلکانت‌ها (Coelacanths) نخستین بار اوایل دوره دِوُنین، یعنی کمی بیش از ۴۰۰ میلیون سال پیش، ظاهر شدند.
به گزارش فرادید، اما چیزی که هیچ جانورشناسی به شما نمی‌گفت این بود که این ماهی باستانی را هنوز می‌توان در اقیانوس پیدا کرد، چون محققان، قبل از کشف دوباره سیلکانت در سال ۱۹۳۸، تصور می‌کردند این ماهی اواخر دوره کرتاسه، یعنی ۶۵ تا ۷۰ میلیون سال پیش، منقرض شده است.
مارجوری کورتنی-لاتیمر، کارمند موزه و یکی از کشف‌کننده‌های دوباره سیلکانت، زمانی این ماهی را زیباترین ماهی که تا به حال دیده توصیف کرد
سیلکانت نمونه‌ای از «تاکسون لازاروس» است، حیوانی که ظاهراً از سوابق فسیلی ناپدید شده بود، اما میلیون‌ها سال بعد، دوباره به همان شکل کشف شده است. این اتفاق ممکن است به دلایل مختلفی بیفتد. این اتفاق بیشتر اوقات، تأکیدی است بر این که سوابق فسیلی چقدر پراکنده و ناقص هستند، به‌ویژه زمانی که شمار نمونه‌های یک تاکسون معین کم باشد.
وقتی یک کارمند ۳۲ ساله‌ی موزه به نام مارجوری کورتنی-لاتیمر که در شهر کوچک لندن شرقی در آفریقای جنوبی کار میکرد، با این ماهی مواجه شد و نتوانست آن را شناسایی کند، اجتماع جانورشناسی آن زمان به شدت تحت تأثیر قرار گرفت. این ماهی توسط یک ماهیگیر محلی هنگام ماهیگیری در خارج از دهانه رودخانه چالومنا در کِیپ شرقی آفریقای جنوبی صید شده بود.
کورتنی-لاتیمر نتوانست ماهی را شناسایی کند، بنابراین آن را تاکسیدرمی کرد و نظر یک متخصص به نام پروفسور جیمز لئونارد بریرلی اسمیت، مدرس دانشگاه و کارشناس حیات دریایی را جویا شد. وقتی بریرلی اسمیت طرح لاتیمر و یادداشت‌های مربوط به ماهی ناشناس را از طریق پست دریافت کرد، از طریق تلگرام با پیامی پاسخ داد که اکنون معروف شده است: «این مهمترین اسکلت و آبشش حفظ شدۀ ماهی است که تا کنون کشف شده است.»
وقتی بریرلی اسمیت به لندن شرقی رسید، حدسش را تأیید کرد: این ماهی در واقع یک سیلکانت باستانی بود، کشفی که موجی از شوک را در جامعه جانورشناسی ایجاد کرد و برای بریرلی اسمیت و کورتنی-لاتیمر، قدردانی بین‌المللی به همراه داشت.
جالب اینجاست که نمونه دوم ۱۵ سال دیگر کشف شد. دومین سیلکانت سال ۱۹۵۲ توسط دو ماهیگیر از جزایر کومورو (یک زنجیره جزیره کوچک بین ماداگاسکار و سرزمین اصلی آفریقا) پیدا شد.
در دهه ۱۹۹۰، دانشمندان به کشف قابل‌توجه دیگری دست یافتند و گونه دومی از سیلکانت را در جزایر اندونزی پیدا کردند. بنابراین، سیلکانت‌ها به دو گونه تقسیم می‌شوند: سیلکانت اقیانوس هند غربی (Latimeria chalumnae) که عمدتاً نزدیک جزایر کومورو در سواحل شرقی آفریقا یافت می‌شود و سیلکانت اندونزیایی (Latimeria menadoensis).
سیالکانت اقیانوس هند غربی (Latimeria chalumnae)
در ادامه، چند مورد از دلایلی را معرفی می‌کنیم که نشان می‌دهد سیلکانت باستانی چگونه توانسته دوام بیاورد.
سازگاری‌ها: سیلکانت‌ها ویژگی‌های فیزیولوژیکی منحصر به فردی دارند که در طول میلیون‌ها سال بسیار مناسب آن‌ها بوده است. برای نمونه، باله‌های صدری لپ‌دار آن‌ها که تصور می‌شود پیش‌درآمد اندام مهره‌داران زمینی هستند، برای مانور دادن در محیط‌های عمیق و پیچیده زیر آب به خوبی سازگار هستند.
محیط پایدار: سیلکانت‌ها در محیط‌های عمیق و پایدار مانند غارهای زیر آبی و دریاهای عمیق زندگی می‌کنند که در طول زمان از نظر زمین‌شناسی تغییر چندانی نکرده‌اند. این محیط‌ها شکارچیان کمتری دارند و رقابت کمتری در آن‌ها وجود دارد، به همین جهت به سیلکانت‌ها کمک می‌کند از فشارهای شدید تکاملی در امان باشند.
متابولیسم آهسته: سیلکانت‌ها سرعت متابولیسم نسبتاً کمی دارند که به آن‌ها اجازه می‌دهد در محیط‌هایی که ممکن است غذا کمیاب باشد زنده بمانند. متابولیسم آهسته‌ی به توانایی آن‌ها در تحمل دوره‌های طولانی تغییرات محیطی کمک می‌کند.
موقعیت تخصصی: جایگاه اکولوژیکی آن‌ها که معمولاً در آب‌های عمیق و سرد است، تغییر چندانی نکرده است. این ثبات زیستگاه به این معناست که آن‌ها در قیاس با گونه‌هایی که در محیط‌های متغیر زندگی می‌کنند، با فشار کمتری برای سازگاری مواجه هستند.
در مجموع، ترکیبی از سازگاری تکاملی، پایداری محیطی و جایگاه ویژه اکولوژیکی سیلکانت‌ها به آن‌ها کرده تا با وجود تغییرات قابل‌توجه در تاریخ زمین به حیات خود ادامه دهند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
