تصاویر؛ سهمگین‌دد؛ فیل زشت و بدترکیب مراغه که با عاج‌های خمیده‌اش یکی از غول‌های زمین بود
فسیل‌های سهمگین‌دد (Deinotherium) در مراغه کشف شده‌اند؛ جانوری غول‌پیکر با عاج‌های خمیده که یکی از مرموزترین فیل‌سانان تاریخ زمین بوده است.
در دل دشت‌های آذربایجان شرقی و نزدیکی شهر مراغه، یکی از شگفت‌انگیزترین کشفیات دیرینه‌شناسی ایران رقم خورده است: فسیل‌هایی از داینوتریوم (Deinotherium) پستانداری غول‌پیکر که با نام سَهمگین‌دد نیز شناخته می‌شود. این جانور باستانی از خویشاوندان دور فیل‌های امروزی به‌شمار می‌رفت، اما ظاهری بسیار متفاوت و اسرارآمیز داشت.
داینوتریوم چه جانوری بود؟
داینوتریوم‌ها حدود ۵ تا ۱ میلیون سال پیش، یعنی از دوره‌ی میوسن تا پلیستوسن، در بخش‌هایی از آفریقا، آسیا و اروپا زندگی می‌کردند. این موجودات بزرگ‌جثه تا ارتفاعی بیش از ۴ متر در شانه‌ها رشد می‌کردند و وزن‌شان ممکن بود به ۱۰ تن هم برسد.
ویژگی منحصر‌به‌فرد داینوتریوم‌ها، عاج‌هایی بود که از فک پایین بیرون زده و به سمت عقب خم شده بود. برخلاف فیل‌های امروزی که عاج‌هایی صاف و رو به جلو دارند، این ساختار عجیب احتمالاً به داینوتریوم‌ها کمک می‌کرد تا ریشه‌ی گیاهان را از دل خاک بیرون بکشند یا از شاخ و برگ درختان تغذیه کنند.
کشف فسیل داینوتریوم در ایران
منطقه مراغه یکی از غنی‌ترین سایت‌های فسیلی غرب آسیاست. زمین‌شناسان و دیرین‌شناسان از سال‌ها پیش در این منطقه مشغول کاوش‌اند و بار‌ها بقایای انواع مهره‌داران باستانی از جمله اسب‌های اولیه، کرگدن‌ها، زرافه‌های منقرض‌شده و همچنین فسیل‌های داینوتریوم را یافته‌اند.
برخی از فسیل‌های کشف‌شده در موزه‌های طبیعی ایران، مانند موزه تاریخ طبیعی مراغه، نگهداری می‌شوند و مورد مطالعه‌ی محققان داخلی و بین‌المللی قرار گرفته‌اند.
چرا این کشف مهم است؟
یافتن بقایای داینوتریوم در ایران نه‌تنها نشان می‌دهد این جانوران زمانی در این منطقه می‌زیسته‌اند، بلکه می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره‌ی اقلیم گذشته ایران، تحول گیاه‌خواری در پستانداران و مسیر مهاجرت فیل‌سانان در میلیون‌ها سال پیش فراهم کند.
علاوه بر این، تنوع فسیل‌های منطقه مراغه ایران را در رده‌ی مهم‌ترین مناطق فسیلی آسیا قرار داده و می‌تواند در آینده به قطب مطالعات بین‌المللی دیرینه‌شناسی تبدیل شود.
آیا داینوتریوم همان ماموت است؟
خیر. بسیاری داینوتریوم را با ماموت اشتباه می‌گیرند، اما این دو گونه از خانواده‌های متفاوتی‌اند. ماموت‌ها خویشاوند مستقیم فیل‌های امروزی هستند، درحالی‌که داینوتریوم به شاخه‌ای منقرض‌شده به نام Deinotheriidae تعلق دارد که هیچ نماینده‌ای در دنیای امروز ندارد.
کشف فسیل داینوتریوم در ایران نشان می‌دهد که سرزمین ما چه گنجینه‌های طبیعی و باستان‌شناسی بزرگی در دل خود دارد. مراغه با خاک غنی‌اش، نه‌تنها خانه‌ی تمدن‌های کهن، بلکه زیستگاه پستانداران عظیم‌الجثه‌ای بوده که روزی در دشت‌هایش می‌خرامیدند.
منبع: را ز بقا
