«صداقت» و «شنیدن»؛ مهارت‌های گفتگو

آزاده سهرابی | حتماً شما هم در این موقعیت قرار گرفته‌اید که گفت‌و‌گویی را در میانه قطع کنید و یا حداقل از یک جایی به بعد حوصله تمام کردنش را نداشته باشید. گفتگو‌هایی که شاید در میانه، احساس شکست در آن داشته باشید.

گفتگو‌هایی که آنقدر یکطرفه شده است که به جای «دیالوگ» بیشتر به یک «مونولوگ» تبدیل شده باشد. اگر جواب شما بله است حالا جایتان را عوض کنید! چقدر در گفت‌و‌گویی بوده‌اید که احساس کرده‌اید طرف مقابل دوست دارد زودتر آن را تمام کنید؟

چه میزان گفت‌و‌گویی را برای پیروزی آغاز کرده‌اید تا احساس غرورآفرین شکست طرف مقابل را داشته باشید؟ چقدر اهل مونولوگ‌های طولانی هستید و یادتان می‌رود دیالوگی در کار بوده است؟ چقدر به جای گفتگو نصیحت کرده‌اید؟ به جای شنیدن و همدلی کردن، توصیه کرده‌اید یا درد‌های خودتان را در میانه گفتگو وارد کرده‌اید؟

در عالم تئاتر جایی که گوینده یک نفر است و تک‌گویی بلند دارد در واقع «مونولوگ» در جریان است که نقطه مقابل «دیالوگ» در عرصه نمایشی قرار می‌گیرد. نقطه مقابل از این نظر که این دو، دو شیوه تعاملی نمایشی متفاوت با مخاطب هستند.

اما در عرصه واقعیت چیزی به اسم مونولوگ وجود ندارد، چون همیشه پای یک شنونده در میان است حتی اگر در تمام طول مسیر تعاملی ساکت باشد، با آن سکوت دارد این تعامل را دو نفره می‌کند. اما چگونه یک گفتگو در یک تعامل می‌تواند سازنده باشد؟

روان‌شناسان مؤلفه‌های زیادی را در شخصیت یک فرد برمی‌شمردند که پیشگوی یک گفت‌و‌گوی سازنده است؛ از داشتن حس همدلی تا اعتماد به نفس! عموماً این شاخصه‌ها در مقابل عواملی مثل خشم، جدال، خصومت قرار می‌گیرد.

روان‌شناسان در اتاق زوج درمانی به زوج‌ها پیشنهاد می‌دهند که در گفت‌و‌گوهایشان برای دوری از سوء‌تفاهم و رسیدن به گفت‌و‌گوی سازنده کلی‌گویی نکنند، نیش و کنایه نزنند، ادب و احترام یکدیگر را چه رفتاری و چه کلامی حفظ کنند و در محدوده موقعیت و موضوع مشخص مورد بحث صحبت کنند تا گفت‌و‌گوی آن‌ها سازنده باشد

اگر عموم کتاب‌هایی که درباره گفتگو‌های سازنده در هر مدل رابطه میان فردی نگارش شده را بخوانید، شاید بتوان گفت دو مشخصه بارز در میان آن‌ها برای گفت‌و‌گوی سازنده برجسته است و پایه‌های گفت‌و‌گوی سازنده را می‌توان بر آن نهاد: «شنیدن» و «صداقت».

اگر نگوییم «شنیدن» عمده بار انتقال یک پیام را به عهده دارد، اما همپای آنچه بیان می‌شود (کلامی و غیرکلامی) در انتقال پیام در یک گفتگو مؤثر است. شنیدن با سکوت منفعلانه تفاوت دارد.

سکوت منفعلانه گرچه خود شکلی از بیان است، اما عموماً از سوی طرف مقابل تفسیر می‌شود به اینکه مثلاً «منتظر است تا حرف‌های من تمام شود تا کلماتش را شروع کند» یا «اصلاً اعتنایی به حرف‌هایم نمی‌کند» یا «این مسأله برای او چندان مهم نیست» و...، اما وقتی عنصر «شنیدن» وارد گفتگو می‌شود، یعنی به شکلی همدلانه و مؤثر و فعالانه «سکوت» در جریان است و پیام «می‌شنوم» یا «می‌فهمم» یا «درک می‌کنم» یا «درست می‌گویی» یا «به آن فکر می‌کنم» و... در جریان است.

حالا بلافاصله به عنصر مهم «صداقت» می‌رسیم. صداقت؛ اول با خود و بعد با دیگری، مهم‌ترین نقش را در یک گفت‌و‌گوی سازنده ایفا می‌کند؛ همانطور که مهم‌ترین نقش را در هر تعاملی ایفا می‌کند. شما نمی‌توانید صداقت خود را نشان ندهید و اعتماد ایجاد کنید.

در گفتگو مگر چه چیز جز بخشی از احساسات و افکار در جریان است؟ بخشی از وجود هر کس که دلیلی برای به اشتراک گذاشتنشان باید بیابد. چرا یک نفر باید انتخاب کند با کسی که صادق نیست چیزی از مهم‌ترین درونیاتش را به اشتراک بگذارد؟

اگر شما ابتدا با خودتان صادق نباشید و بعد با دیگری، دیر یا زود باید مصاحب خود را تغییر دهید. چون یا گفت‌و‌گوهای‌تان به خصومت می‌رسید یا چیزی که پنهان کرده‌اید (از صفات خودتان یا تصویر اغراق‌آمیزی که ساخته‌اید و...) برملا می‌شود و اعتماد خدشه‌دار می‌شود.

صداقت در گفتگو احترام و توجه به همراه دارد و از شما این تصویر را می‌سازد که برای تک‌تک جملات طرف مقابلتان احترام قائل هستید؛ آنقدر احترام قائل هستید که اگر در شرایط روحی مناسبی برای حضور در یک گفتگو نباشید، بگویید:

«می‌دانم دوست داری این مسأله را با هم در میان بگذاریم، اما این لحظه خیلی خسته‌ام و شاید نتوانم بخوبی به حرف‌هایت گوش بدهم» و به همین سادگی با بیان صداقت و تأکید بر عنصر گوش دادن جلوی گفت‌و‌گویی که احتمالاً به شکل مخربی شروع و خاتمه می‌یابد را خواهید گرفت تا زمانی که بتوانید یک گفت‌و‌گوی سازنده را شروع کنید؛ به شرط آنکه آنقدر صادقانه آن را گفته باشید که واقعاً خسته بوده باشید یا واقعاً برای صحبت‌های طرف مقابلتان ارزش قائل باشید در غیر این صورت این جمله به ظاهر صادقانه تماماً یک مکانیسم دفاعی برای فرار از گفتگو خواهد بود! صادق باشید!

منبع: روزنامه ایران