( عکس) نوسفراتو چیست؟ تاریخچه و رازهای یک خون‌آشام
خود خون‌آشام در فیلم مورنایو دراکولا نامیده نمی‌شود و نوسفراتو هم نامیده نمی‌شود. درحقیقت اسم این شخصیت در آن فیلم، کنت اورلوک با بازی مکس شرک است. داستان، نقاط اصلی رمان برام استوکر را دنبال، اما صحنه را از انگلستان به آلمان منتقل می‌کند. در این فیلم توماس هاتر با بازی گوستاو فون وانگنهایم که درواقع همان جاناتان هارکر است که تغییر نام داده‌است، یک مشاور املاک است که از قلعه ترانسیلوانیا اورلوک بازدید می‌کند.
نوسفراتو ساخته رابرت اگرز یک خون‌آشام 102 ساله را زندگی می‌بخشد، که اولین بار در سال 1922 و در فیلم صامت و سیاه‌وسفید نوسفراتو: سمفونی وحشت اثر فریدریش ویلهلم مورنایو ظاهر شد. روایت این فیلم از شخصیت نوسفراتو به‌عنوان یک تصویر واقعا وحشتناک، به همان اندازه که مورنایو یک قرن قبل به نمایش درآورد، هیجان‌انگیز است. اما آیا می‌دانید نوسفراتو دقیقا از کجا می‌آید و کیست؟
باورنکردنی است اما حالا سینما به‌اندازه کافی قدیمی شده‌است، که بخشی از فیلم‌های کلاسیک برای یک قرن یا حتی بیشتر دوام آورده‌اند. برای مثال تنها چند سال تا صدمین سالگرد تولد جادوگر شهر از باقی مانده‌است. در عین‌حال، می‌توانید هشتادوپنجمین سالگرد تولد از را با تماشای فیلم شرور: قسمت اول جشن بگیرید. با این‌حال، نوسفراتو از نظر تکنیکی پیرتر از آن چیزی است، که به نظر می‌رسد، زیرا این شخصیت جدای از نامش به‌نوعی همان کنت دراکولای معروف است.
حالا، خود خون‌آشام در فیلم مورنایو دراکولا نامیده نمی‌شود و نوسفراتو هم نامیده نمی‌شود. درحقیقت اسم این شخصیت در آن فیلم، کنت اورلوک با بازی مکس شرک است. داستان، نقاط اصلی رمان برام استوکر را دنبال، اما صحنه را از انگلستان به آلمان منتقل می‌کند. در این فیلم توماس هاتر با بازی گوستاو فون وانگنهایم که درواقع همان جاناتان هارکر است که تغییر نام داده‌است، یک مشاور املاک است که از قلعه ترانسیلوانیا اورلوک بازدید می‌کند.
پس از مدتی اسارت، هاتر فرار می‌کند، اما اورلوک به دنبال او به آلمان در آن سوی دریا می‌رود. اورلوک تقریبا معشوق هاتر را هم به دام می‌اندازد، اما در نهایت شکست می‌خورد، اما نه با یک چوب که در قلب سرد او فرو می‌رود، بلکه با طلوع خورشید، که اکنون یک کهن‌الگو برای نشان دادن نقطه‌ضعف خون‌آشام‌ها است.
بازسازی رنگی تحسین‌شده ورنر هرتسوگ در سال 1979 با نام نوسفراتو، خون‌آشام، این باور را که فیلم اقتباسی از دراکولا نیست، از بین برده و از نام شخصیت‌های استوکر و همچنین روایت آلمانی مورنایو استفاده می‌کند. این نوسفراتو که کلاوس کینسکی نقش آن را بازی می‌کند، شبیه‌به شخصیت اورلوک با بازی مکس شرک است، اما او را دراکولا می‌نامند.
از سوی دیگر، فیلم اگرز به نام‌های ابداع‌شده مورنایو برمی‌گردد. اما اگر هیچ‌کدام از خون‌آشام‌های موجود در هیچ‌یک از تکرارهای نوسفراتو در واقع نوسفراتو نامیده نمی‌شوند، پس چرا این عنوان همچنان باقی مانده‌است؟ دلیلش این است که این کلمه به خودی خود با رمان دراکولای استوکر پیوند خورده، که ارتباط آن با خون آشام‌ها را به امری رایج در ادبیات و سینما تبدیل کرده‌است.
به‌لطف دراکولای برام استوکر، نوسفراتو خون‌آشام است
در کتاب دراکولای برام استوکر، کلمه نوسفراتو به‌عنوان یک اصطلاح باستانی و اروپای‌شرقی برای خون‌آشام در نظر گرفته شده‌است و توسط شکارچی خون‌آشام دکتر آبراهام ون هلسینگ به این صورت استفاده می‌شود. پس از اینکه لوسی وستنرا توسط دراکولا تبدیل به خون‌آشام می‌شود، ون هلسینگ به آرتور محبوبش هم وضعیت و هم خطری که دارد را توضیح می‌دهد:
«دوست من آرتور، اگر قبل از مرگ لوسی بیچاره با آن بوسه که می‌دانی مواجه می‌شدی، یا دوباره، دیشب وقتی آغوشت را به روی او باز کردی، وقتی می‌مردی، با عنوانی که در اروپای‌شرقی می‌نامند، نوسفراتو می‌شدی، و تعداد بیشتری از آن مرده‌های متحرک را می‌ساختی، که ما را وحشت‌زده کرده‌اند».
استوکر ظاهرا این متن را از نویسنده انگلیسی امیلی جرارد، نویسنده کتاب خرافات ترانسیلوانیا در سال 1885 دریافت کرده‌است. جرارد از نوسفراتو به‌عنوان معادل بومی خون‌آشام نام می‌برد، که هر دهقان رومانیایی به همان اندازه بهشت و جهنم به آن اعتقاد دارد.
این کلمه 20 سال بعد به نوشته‌های سال 1865 نویسنده آلمانی ویلهلم اشمیت بازمی‌گردد، که در کتاب سال 1866 سال‌ها و روزها در عقاید و آداب و رسوم رومانیایی‌های ترانسیلوانیا منتشر می‌شود. در این نوشته اشمیت تلویحا واژه نوسفراتو به‌عنوان کلمه رومانیایی برای خون‌آشام شناخته می‌شود.
با این‌حال، ریشه‌شناسی نوسفراتو قبل از قرن 19 همچنان در اسطوره‌ها معما است، زیرا بخشی از زبان رومانیایی نیست. در نسخه 2011 بورگو پست (خبرنامه شاخه کانادایی انجمن ترانسیلوانیا دراکولا)، الیزابت میلر حدس می‌زند که این کلمه می‌تواند یک واژه بومی باشد که هرگز وارد فرهنگ‌لغت رومانیایی نشده‌است، زیرا جرارد از اشمیت استناد نمی‌کند و بعید است که هر دو اشتباه مشابهی داشته‌باشند.
دیگر خاستگاه‌های احتمالی این کلمه عبارتند از کلمه رومانیایی (nesuferit) به‌معنای غیرقابل‌تحمل یا کلمه یونانی (nosophoros) به‌معنای ناقل بیماری، که با مفهوم خون‌آشام به‌عنوان فردی نفرین‌شده که با ادامه وجودش بیماری‌اش را منتشر می‌کند، مطابقت دارد.
هرجا که دنباله نوسفراتو به پایان می‌رسد، در نهایت به استوکر می‌رسیم، که در دراکولا از آن استفاده کرده‌اند. از آنجاییکه دراکولا معروف‌ترین داستان خون‌آشامی است که تا کنون منتشر شده‌است، نوسفراتو به یک عنوان برای خون‌آشام‌ها در خارج از ترانسیلوانیا تبدیل شده‌است. همانطور که می‌دانید بر خلاف خون آشام‌ها، زبان به‌خودی خود هرگز نمی‌میرد، بلکه مدام در حال تغییر است.
چگونه نوسفراتو درگیر حق‌انتشار دراکولا شد
حالا که می‌دانید نوسفراتو چگونه جایگزین دراکولا شده‌است، به راحتی می‌توانید تصور کنید که تغییر این عنوان راهی برای انکار عدم پیروی از حق‌انتشار اثر ابتدایی بوده‌است. اما به نظر موضوع عمیق‌تر است و پاسخ چندان ساده به نظر نمی‌رسد. تیتراژ آغازین نوسفراتو تصدیق می‌کند که این فیلم بر اساس دراکولای استوکر ساخته شده‌است و هنریک گالین فیلم‌نامه‌نویس آن را آزادانه اقتباس کرده‌است.
در کتاب «داستان نوسفراتو: فیلم ترسناک مهم، پیشینه و میراث ماندگارش»، نویسنده رولف گیزن توضیح می‌دهد که سازندگان فیلم ممکن است با توصیه‌های حقوقی بد گمراه شده‌باشند، که اگر داستان و نام‌ها را به میزان قابل‌توجهی تغییر دهند، مجبور نخواهند شد برای حقوق فیلم به صاحبان حق‌انتشار پولی پرداخت کنند.
در مورد انتخاب خاص نوسفراتو برای عنوان هم شواهد نشان می‌دهد که آنها فقط فکر می‌کردند که این یک نام ترسناک و ناشناخته است، مقدمه‌ای عالی برای فیلمی با عنوان فرعی سمفونی وحشت. در ادامه عنوان این فیلم این توضیح آمده‌است که: نوسفراتو، آیا این کلمه مانند ندای پرنده مرگ در نیمه‌شب نیست؟ مواظب باش که هرگز آن را به زبان نیاوری، مبادا تصاویر زندگی در سایه‌های رنگ‌پریده محو شوند و رویای ارواح از دلت بگذرد و از خونت تغذیه کند».
در حالی که استوکر در سال 1912 مرده‌بود، همسرش فلورانس بالکامب تا زمان مرگ خود در سال 1937 صاحب میراث او بود. این زن پس از اینکه در سال 1924 متوجه شد که نوسفراتو بدون اجازه او ساخته شده‌است، یک کمپین حقوقی از طریق انجمن نویسندگان بریتانیا راه‌اندازی کرد. هنگامیکه شرکت تولید فیلم یعنی پرانا جریمه‌اش را نپرداخت و حتی اعلام ورشکستگی کرد، همسر برام استوکر خواستار نابودی تمام نسخه‌های نوسفراتو شد.
یک قاضی آلمانی به نفع او رای داد، اما چندین نسخه از آن خارج شد و بنابراین نوسفراتو زنده ماند و این فیلم هنوز هم در دسترس است. اما دراکولای برام استوکر در نهایت در سال 1962 وارد مالکیت عمومی شد و مجوز برای هر اقتباسی را، ممکن ساخت. در حالیکه نوسفراتو بدون دراکولا نمی‌توانست وجود داشته‌باشد، این فیلم به‌تنهایی جایگاه مهمی را در سینمای کلاسیک برای خود ایجاد کرده‌است؛ به اندازه‌ای که نه یک بار، بلکه بارها بازسازی می‌شود.
منبع: مایکت
