طراحی گریم «موسی کلیم‌الله»؛ نتیجه تحریم و هوش مصنوعی
شهرام خلج طراح گریم فیلم «موسی کلیم‌الله» از چالش‌ها، محدودیت‌ها و نقش هوش مصنوعی در فرآیند چهره‌پردازی این پروژه می‌گوید.
چهره‌پردازی در آثار تاریخی، صرفاً آرایش صورت بازیگران نیست؛ بلکه هنری چندلایه و تخصصی‌ست که در خلق فضای تاریخی و القای حس دوران گذشته نقش بنیادینی دارد. بدون طراحی گریم دقیق و باورپذیر، حتی بهترین فیلمنامه‌های تاریخی نیز ممکن است از نظر بصری نتوانند ارتباط مؤثری با مخاطب برقرار کنند. این هنر، علاوه بر جنبه زیبایی‌شناسی، باید با شخصیت‌پردازی، طراحی لباس، نور و حتی دکور هماهنگ باشد تا کلیت اثر یک‌دست و منسجم به نظر برسد.
با این مقدمه، سراغ شهرام خلج، طراح گریم فیلم سینمایی «موسی کلیم‌الله» رفتیم؛ کسی که در جشنواره فیلم فجر امسال، سیمرغ بلورین بهترین چهره‌پردازی را از آن خود کرد. خلج از چالش‌های طراحی گریم در آثار تاریخی و تجربه شخصی‌اش در این پروژه سینمایی گفت.
او با تاکید بر اهمیت تحقیق و مطالعه در طراحی گریم آثار تاریخی گفت: «در طراحی گریم این نوع آثار، مطالعه منابع مختلف از جمله متون تاریخی، نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و تصاویر (برای دوره‌های نزدیک‌تر) ضروری است. هماهنگی با سایر طراحان و مشورت با کارشناسان تاریخی نیز اهمیت زیادی دارد، چرا که کوچک‌ترین خطا می‌تواند به کلیت اثر لطمه بزند.»
خلج ادامه داد: «در ابتدای پروژه «موسی کلیم‌الله» فرصت کافی برای تحقیقات میدانی و پژوهش فراهم نبود، اما با تکیه بر تجربیات گذشته‌ام در زمینه طراحی شخصیت‌های تاریخی، مسیر کار را پیش بردیم. اگر فرصت بیشتری برای پژوهش وجود داشت، قطعاً نتیجه‌ی نهایی از این هم پخته‌تر می‌شد.»
او همچنین به اهمیت تعامل و هماهنگی میان تیم‌های طراحی فیلم اشاره کرد: «در پروژه‌های تاریخی، گریم باید با لباس، نور و طراحی صحنه همخوانی داشته باشد. مثلاً در صحنه‌هایی که تخت طراحی شده بود، باید به رنگ و بافت لباس بازیگران توجه می‌کردیم تا تصویر نهایی منسجم و باورپذیر باشد.»
خلج از طراحی دو شخصیت با بازی فرهاد آییش به عنوان یکی از سخت‌ترین چالش‌های حرفه‌ای‌اش یاد کرد: «آییش در این فیلم دو نقش ایفا می‌کند؛ یکی مثبت و دیگری منفی. در طراحی شخصیت منفی‌ای که با ماوراءالطبیعه در ارتباط است، لازم بود چهره‌ای خلق کنیم که هم غیرواقعی و فرابشری باشد و هم برای تماشاگر باورپذیر.»
او با بیان اینکه تفاوت‌های قومی و طبقاتی در گریم شخصیت‌ها لحاظ شده بود، گفت: «در فیلم، دو قوم متفاوت حضور دارند؛ یکی اشراف و دیگری بردگان و افراد تحت سلطه. این تمایز در ظاهر و گریم آن‌ها نیز بازتاب داده شد تا موقعیت اجتماعی و تفاوت فرهنگی‌شان به‌روشنی دیده شود.»
خلج همچنین به استفاده از فناوری‌های نوین در روند طراحی اشاره کرد: «برای شخصیت‌پردازی‌ها از ابزارهای هوش مصنوعی بهره بردیم. به‌خصوص برای کارگردانی مثل ابراهیم حاتمی‌کیا که دوست دارد همه‌چیز را به‌صورت عینی ببیند، استفاده از خروجی‌های بصری هوش مصنوعی به ما کمک کرد تا طرح‌ها را با دقت بیشتری ارائه کنیم.»
او درباره تأثیر هوش مصنوعی بر کیفیت کار هنری نیز گفت: «این فناوری در سراسر جهان به کار گرفته می‌شود و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد. مهم آن است که بدانیم چگونه به شکل مؤثر از آن استفاده کنیم. ایران در حوزه گریم از نظر توانمندی در سطح بین‌المللی قرار دارد، اما متأسفانه تحریم‌ها روند کار را بسیار دشوار کرده‌اند.»
خلج در پایان گفت: «تحریم‌های ناعادلانه باعث شده تهیه مواد اولیه گریم به مشکلی جدی تبدیل شود. بسیاری از اقلام یا به‌سختی وارد می‌شوند یا اصلاً در دسترس نیستند. گاهی حاضر می‌شویم تا ده برابر قیمت واقعی هزینه کنیم. برخی اقلام از طریق مسافران یا حتی به‌صورت قاچاق تأمین می‌شود. این وضعیت برای هنری که به ظرافت و دقت وابسته است، بسیار نگران‌کننده است.»
منبع: خبرگزاری میزان
