مروری‌بر هفت فیلم و سریال با موضوع سرقت گروهی به بهانه انتشار سریال «کنکل»؛ پایه‌ای بریم دزدی..؟
سریال «کنکل» یکی از سریال‌های کم‌حاشیه و بی‌سروصدایی است که به‌نظر می‌رسد راه ارتباطی خود با مخاطبان بالقوه‌اش را در فضای شبکه نمایش خانگی به‌خوبی پیدا کرده و همچنان هم بی‌هیاهو به مسیر خود ادامه می‌دهد. ایده محوری این سریال هم‌دستی جمعی از کارگران و مدیران میانی یک کارخانه برای سرقت از اموال همان کارخانه است و در مسیر اجرای این سرقت، با چالش‌های متعدد و پیش‌بینی نشده‌ای مواجه شده‌اند؛ به بهانه پخش این سریال، سراغ خاطره‌بازی با فیلم‌ها و سریال‌هایی رفته‌ایم که داستان خود را با محوریت «سرقت گروهی» روایت کرده‌اند.
ایده سرقت، به‌خصوص وقتی جنبه گروهی و رفاقتی پیدا می‌کند، یکی از ایده‌های جذاب و پرظرفیت برای خلق موقعیت‌های دراماتیک است. بهترین شاهد مثال برای اثبات این گزاره هم یادآوری موج محبوبیت فراگیر سریال «سرقت پول» یا همان «مانی‌هیست» در میان سریال‌بازان ایران و دنیا است. سریالی اسپانیایی که فصل اول آن در شبکه تلویزیونی این کشور با شکست مواجه شد اما پخش جهانی همین فصل از نتفلیکس ناگهان همه معادلات را تغییر داد و سارقان این سریال با محوریت «پروفسور» تبدیل به قهرمانانی محبوب در سراسر جهان شدند.
سریال «کنکل» به کارگردانی رامتین لوافی تلاشی است برای ایرانیزه کردن موقعیت آشنای قهرمانان همین سریال که اتفاقا در برخی دیالوگ‌ها اشاره‌ای مستقیم هم به آن دارد؛ مانند سکانسی در همین قسمت اخیر که میشا به‌صورت کنایی، امیر با بازی پدرام شریفی را «پروفسور» خطاب می‌کند و یادی هم از «سرقت پول» می‌کند.به بهانه پخش این سریال از پلتفرم استارنت، سراغ خاطره‌بازی با برخی از فیلم‌ها و سریال‌های ایرانی رفته‌ایم که محور اصلی آن‌ها سرقت گروهی است. البته این فهرست شامل همه آثار مرتبط با این سوژه نیست و صرفا هفت نمونه‌ای که احساس کردیم نگاه‌های متنوع به این موقعیت داستانی را نمایندگی می‌کنند را در این بازخوانی لحاظ کرده‌ایم.
جیب‌برها به بهشت نمی‌روند | ابوالحسن داوودی | 1370
علیرضا خمسه در «جیب‌ها به بهشت نمی‌روند» نقش آدم ساده دلی که پایش به یک گروه دزد باز می‌شود را بازی می‌کند.
ابوالحسن داوودی در اواخر دهه 60 و در قامت یک فیلمساز بلندپرواز وارد میدان کارگردانی شد و خیلی زود با ساخت فیلم فانتزی و متفاوت «سفر جادویی» جایگاه خود را تثبیت کرد. او بلافاصله بعد از این فیلم بود که سراغ «جیب‌برها به بهشت نمی‌روند» رفت و در فضایی کمدی و فانتزی روایت‌گر زندگی فردی معمولی از قشر آسیب‌پذیر جامعه شد که پایش به جریان یک سرقت باز می‌شود.
سوژه دزدی؛ کاراکتر اصلی فیلم، جوانی به نام «دلشاد» است که با دستفروشی روزگار می‌گذراند و به‌شدت هم در معذوریت مالی قرار دارد. او که دستانی فرز دارد با پیدا کردن یک کیف پر پول در خیابان، ناخواسته با گروهی دزد سابقه‌دار هم‌مسیر می‌شود. این گروه که سال‌ها به خرده‌دزدی و جیب‌بری مشغول بوده‌اند با اضافه شدن دلشاد به جمع‌شان تصمیم به سرقت از یک بانک می‌گیرند. دلشاد درست در روز اجرای نقشه سرقت، به‌واسطه مواجهه با وجدانش نسبت به سرنوشت تلخ اعضای گروه آگاه می‌شود و برنامه سرقت را بهم می‌ریزد.
گروه دزدان ؛ علیرضا خمسه بی‌تردید یکی از ستاره‌های سینمای کمدی ایران در دهه 60 و 70 بود که اتفاقا در همین فیلم ایفاگر دو نقش است؛ او همزمان نقش دلشاد و وجدانش را ایفا می‌کند. از دیگر بازیگران شاخص این فیلم می‌تواند به غلامحسین لطفی، زنده‌یاد حسین محب‌اهری و محمود بهرامی اشاره کرد که دیگر اعضای باند سرقت بودند. زنده‌یاد حمیده خیرآبادی و آتنه فقیه‌نصیری هم بازیگران نقش اصلی زن در فیلم داوودی بودند.
دست‌های آلوده | سیروس الوند | 1378
«دست‌های آلوده» یکی از بهترین فیلم‌ها با موضوع دزدی است.
سیروس الوند از کارگردانان و فیلم‌نامه‌نویسان تأثیرگذار بر روند احیای سینمای ایران در سال‌های پس از انقلاب محسوب می‌شود که همین روزها تازهترین فیلمش با عنوان «آنجا همان ساعت» فرصت اکران عمومی به دست آورده است. در کارنامه این فیلمساز، فیلم «دست‌های آلوده» جایگاهی خاص در میان سینمادوستان دارد و برای خیلی از مخاطبان سینمای ایران در نیمه دوم دهه 70 جنبه‌ای نوستالژیک پیدا کرده است.
سوژه دزدی؛ داستان فیلم «دست‌های آلوده» درباره همراهی دو زوج برای سرقت از یک مراسم عروسی اعیانی است. طراح اصلی سرقت سیامک است و برای اجرای آن دیبا، رویا و نادر را هم با خود همراه می‌کند. آن‌ها موفق به اجرای نقشه می‌شوند و جواهرات زیادی را به سرقت می‌برند اما در مرحله فروش جواهرات وقتی پای معشوق سیامک به نام نسرین به ماجرا باز می‌شود، همه چیز بهم می‌ریزد و اعضای گروه هم سرنوشتی تراژیک پیدا می‌کنند.
گروه دزدان ؛ بازیگر نقش اصلی یعنی سیامک، فریبرز عرب‌نیا است و دیگر نقش اصلی داستان که اتفاقا روابطی احساسی با سیامک دارد هم دیباست که هدیه تهرانی نقش او را ایفا می‌کند. ضلع سوم در این رابطه احساسی هم نسرین است که با بازی زنده‌یاد عسل بدیعی روی پرده جان گرفت. امین حیایی هم با ایفای نقش نادر به‌عنوان هم‌دست اصلی سیامک که سرانجام به‌پای این سرقت جان خود را از دست می‌دهد، نقش‌آفرینی ماندگاری را در کارنامه خود ثبت کرد.
عطش | محمدحسین فرح‌بخش | 1381
«عطش» نسخه به روز شده فیلم «خداحافظ رفیق» است.
محمدحسین فرح‌بخش که در حدفاصل دهه‌های 60 و 70 تبدیل به یکی از تهیه‌کنندگان تأثیرگذار در جریان تولید و اکران سینمای ایران شده بود و با موسسه پویافیلم، جنس خاصی از فیلم‌های بفروش را حاکم گیشه‌ها کرده بود، در آستانه دهه هشتاد خودش بر کرسی کارگردانی تکیه زد و در اولین تجربه کارگردانی‌اش فیلم موفق «عطش» را با فیلم‌نامه‌ای از پیمان معادی به سرانجام رساند.
سوژه دزدی ؛ در فیلم «عطش» هم پای یک سرقت گروهی در میان است. نادر که به تازگی از زندان آزاد شده برای جبران مافات تصمیم به اجرای یک سرقت بزرگ برای خداحافطی همیشگی از دنیای خلاف‌کاری گرفته است. او برای این تصمیم اشکان و کوروش را هم که هر کدام در زمینه‌ای خاص مانند باز کردن قفل گاوصندوق تبحر دارد، همراه خود می‌کند. سرقت از طلافروشی با موفقیت انجام می‌شود اما بلافاصله بعد از دزدی، طمع هر یک از سه‌عضو گروه برای دور زدن دیگران، شرایط را بحرانی کرده و سرانجام تلخی را برای آن‌ها رقم می‌زند.
گروه دزدان ؛ فریبرز عرب‌نیا که پیش‌تر در فیلم «دست‌های آلوده» ایفاگر نقش محور و طراح اصلی یک سرقت گروهی شده بود در این فیلم هم نقش نادر را ایفا کرد. در کنار او هم بهرام رادان با نقش «اشکان» و شهرام حقیقت‌دوست با نقش «کوروش» سه‌ضلع اصلی این داستان را تکمیل کردند. نکته جالب اینکه نام شهرام حقیقت‌دوست در پوستر و تیتراژ فیلم ذیل عنوان «با معرفی» درج شده است.
اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر | شهرام مکری | 1386
«اشکان ، انگشتر متبرک و…» اولین فیلم شهرام مکری درباره یک دزدی گروهی است.
بعد از فیلم‌های کوتاه تحسین‌شده‌ای همچون «طوفان سنجاقک» و «محدوده دایره»، شهرام مکری به‌عنوان یک استعداد خلاق و جوان تصمیم به دورخیز برای ورود به سینمای بلند گرفت و در گام اول فیلم «اشکان، انگشتر متبرک و چند داستان دیگر» را کارگردانی کرد. فیلمی که در بخش فیلم‌های ویدئویی جشنواره فجر فرصت رونمایی پیدا کرد و به‌شدت با استقبال منتقدان و اصحاب رسانه مواجه شد.
سوژه دزدی؛ هدایت یک سرقت بزرگ توسط دو فرد نابینا، فی‌نفسه ایده‌ای بکر برای خلق یک کمدی سیاه به‌شمار می‌رود که شهرام مکری در رویکردی خلاقانه برای فیلم نخست خود سراغ آن رفت. اشکان که به‌عنوان مستخدم در یک هتل کار می‌کند قصد دارد به سنت دیگر اعضای خانواده‌اش خودکشی کند اما از هر مسیری که می‌رود به بن‌بست می‌رسد. او به‌صورت ناگهانی در جریان نقشه دو فرد نابینا برای سرقت قرار می‌گیرد و تصمیم می‌گیرد برای خودکشی، با آن‌ها همراه شود!
گروه دزدان ؛ طبیعتا فیلمی تا این اندازه تجربه‌گرا، نسبتی با جریان سینمای گیشه نداشت و در مرحله تولید هم امکان حضور چهره‌های شاخص بازیگری در آن وجود نداشت. با این همه سعید ابراهیمی‌فر به‌عنوان کارگردانی شناخته‌شده، ایفای نقش اصلی این فیلم را برعهده داشت. در کنار او هم چهره‌های تئاتری مانند سیامک صفری و رضا بهبودی هم ایفای نقش داشتند. ایفای نقش اصلی فیلم یعنی «اشکان» را هم سینا رازانی برعهده داشت.
خط ویژه | مصطفی کیایی | 1392
«خط ویژه» قصه یک دزدی اینترنتی توسط تعدادی جوان را روایت می‌کند.
مصطفی کیایی کارگردان جوانی بود که فیلمسازی بلند را با دو کمدی آغاز کرد. یکی «بعد از ظهر سگی سگی» که نگاهی هجوآمیز به موقعیت یکی از معروف‌ترین فیلم‌های گروگان‌گیری تاریخ سینما داشت و دیگری «ضدگلوله» که تلاشی برای مطایبه با ژانر دفاع مقدس بود. او در سال 92 فیلم «خط ویژه» را ساخت که در عین توجه به جنبه سرگرمی، از منظر ژانری از سینمای کمدی فاصله گرفته و به فضای ملودرام اجتماعی نزدیک‌تر بود؛ فیلمی که نقطه شروع سلسله تجربه‌هایی از همین جنس در کارنامه این کارگردان شد.
سوژه دزدی ؛ ویژگی جالب این فیلم در مقایسه با دیگر فیلم‌های این پرونده، تمرکز بر شکل متفاوتی از سرقت گروهی بود. داستان فیلم درباره نابغه‌ای در حوزه علوم کامپیوتری به نام کاوه است که با همراهی خواهر و شوهر خواهرش به‌صورت اتفاقی به حساب بانکی یک رانت‌خوار و مفسد اقتصادی دسترسی پیدا کرده و آن را هک می‌کنند. این هک زمینه‌ساز تقابل میان آن فرد پرنفوذ با این گروه جوان می‌شود. سرانجام هم این گروه به‌عنوان مفسد اقتصادی شناخته‌شده و فرد اصلی به رانت‌خواری خود در سایه ادامه می‌دهد.
گروه دزدان ؛ یکی از جذاب‌ترین نقش‌آفرینی‌ها در کارنامه هومن سیدی، همین ایفای نقش کاوه در «خط ویژه» است. او به‌خوبی اجرایی شیرین در نقش یک نابغه کامپیوتر دارد و در کنار او هم هانیه توسلی با نقش «سمیرا» و مصطفی زمانی با نقش «فریدون» سه ضلع اصلی داستان را تشکیل می‌دادند. سام قریبیان هم نقش آقازاده رانت‌خوار فیلم یعنی «امیر محتشم» را ایفا می‌کند. محسن کیایی، پریناز ایزدیار، میترا حجار و میلاد کی‌مرام هم از دیگر چهره‌های حاضر در این فیلم هستند.
قهوه پدری | مهران مدیری | 1403
مهران مدیری در سریال «قهوه پدری» داستانش را حول یک دزدی خانوادگی بنا کرد.
هر چند «قهوه پدری» در زمره تجربه‌های شکست‌خورده و به‌تعبیری «درنیامده» مهران مدیری در عرصه سریال‌سازی قرار می‌گیرد و حتی نسبت به تجربه متأخر خود او در شبکه خانگی یعنی «هیولا» چندپله پایین‌تر بود اما ایده محوری سریال و روایت طنزآمیز ماجرای خانواده فاخری که تصمیم به یک سرقت بزرگ می‌گیرند، روی کاغذ ایده بامزه و قابل‌توجهی بوده است. نام اولیه سریال «پدر قهوه» بود که به دلایلی در بازه پخش به «قهوه پدری» تغییر کرد.
سوژه دزدی ؛ جهانگیر ادیب، فردی فرهیخته است که عمر خود را صرف کتاب‌خوانی و کتابفروشی کرده است. همسر او سیمین هم معاون یک بانک است اما با وجود این موقعیت اجتماعی، شرایط اقتصادی زندگی آن‌ها را دچار بحران مالی کرده است. جهانگیر برای حفظ حریم خانواده و تسویه حساب با بدهکاران، ناگزیر از تخلیه کتابفروشی خود می‌شود و در ادامه با پیشنهاد فردی به نام «اون»، تصمیم به سرمایه‌گذاری روی واردات قهوه می‌گیرد. تنش‌های ناگهانی بازار اما ورشکستگی او را سنگین‌تر می‌کند و اینجاست که ایده یک سرقت خانوادگی از بانکی که سیمین در آن مشغول به کار است، پیش کشیده می‌شود؛ سرقتی که در قدوقواره این خانواده نیست و به شکست می‌انجامد.
گروه دزدان ؛ مهران مدیری به قاعده دیگر تجربه‌های خود، در «قهوه پدری» ایفاگر نقش «اون» به‌عنوان یکی از کاراکترهایی است که قرار بوده بخشی از بار طنز سریال را به دوش بکشد. سام درخشانی با نقش جهانگیر، تجربه قابل‌قبولی را در کارنامه‌اش ثبت کرده و در کنار او ژاله صامتی هم در نقش سیمین خوش درخشیده است. با این همه اما معدل بازی‌ها نتوانست ضعف‌های فیلمنامه را جبران کند و همین باعث شکست پروژه شد. از دیگر بازیگران سریال می‌توان به جواد رضویان، بیتا سحرخیز، مجید نوروزی و حامد آهنگی اشاره کرد.
کنکل | رامتین لوافی | 1404
در «کنکل» شاهد دزدی توسط یک گروه از کارکنان یک کارگاه تولیدی هستیم.
سریال «کنکل» حالا تازهترین روایتی است که برپایه طراحی یک سرقت گروهی به تصویر درآمده است. رامتین لوافی که پیش‌تر با فیلم سینمایی «هت تریک» علاقه همزمان خود به فوتبال و معضلات اجتماعی در طبقه متوسط را نشان داده بود، در اولین تجربه سریال‌سازی خود در شبکه خانگی هم دست روی همین ایده گذاشته و علاوه‌بر طراحی پرماجرای یک سرقت، رگه‌هایی از علاقه‌مندی‌های فوتبالی خود را هم در طراحی شخصیت‌ها عیان کرده است.
سوژه دزدی ؛ داستان سریال «کنکل» از ماجرای سرقت مواد اولیه یک کارخانه آغاز می‌شود و در همان قسمت ابتدایی متوجه می‌شویم که گروهی متشکل از چند کارگر و چند مدیر میانی همین کارخانه در این سرقت دست داشته‌اند. این گروه که در طول سریال به‌صورت جداگانه در جریان قصه‌های اعضایش قرار می‌گیریم در گام دوم دست به سرقتی بزرگ‌تر می‌زنند و به‌طور اتفاقی به‌جای محموله مواد اولیه، حجم قابل‌توجهی شمش طلا را به‌دست می‌آورند. این اما نقطه شروع دردسرها و چالش‌های آن‌هاست.
گروه دزدان ؛ در طراحی موقعیت شخصیت‌ها به‌نوعی امیر نامداری نقش مغز متفکر گروه را دارد که پدرام شریفی اجرایی تماشایی در این نقش دارد. ابی جندقی و همسرش مارال هم اعضای به‌ظاهر خرده‌پا اما به‌شدت پایه خلاف در گروه هستند که با بازی صابر ابر و ستاره پسیانی، بخشی از شیرینی روایت سریال را تضمین کرده‌اند. سارا با بازی هانیه توسلی و جاوید با بازی مهدی پاکدل هم دو عضو دیگر این گروه سارقان 5 نفره هستند. یکی از بازیگرانی هم که در این سریال، اجرایی تماشایی در یکی از نقش‌های فرعی دارد، فرزین محدث است.
منبع: فیلم نیوز
