داستان تاریخی بستنی؛ این خوراکی خنک و دلچسب از کجا به ایران آمد؟

 فرادید| بستنی یکی از خوراکی‌های خوشمزه‌ای است که در تمام فصول سال مصرف می‌شود؛ ولی خوردن آن در فصل تابستان و زمانی که هوا گرم است، به دلیل طبع خنکی که دارد، بسیار دلچسب‌تر است. تهیه بستنی سنتی در ایران سابقه طولانی دارد و ایرانیان قدیم از مخلوط کردن برف و آب انگور چیزی شبیه به بستنی را تهیه می‌کردند. شاید بتوان گفت تاریخ تولید بستنی سنتی در ایران به حدود 60 سال قبل برمی‌گردد.

به گزارش فرادید، اما در دهه 30 و 40 بود که بستنی فروشی‌ها در ایران رونق گرفتند. یکی از مشهورترین بستنی‌های سنتی در ایران بستنی «اکبر مشدی» بود که در حوالی میدان راه آهن تهران افتتاح شد. بستنی سنتی ایرانی به دلیل داشتن گلاب و زعفران کاملاً با بستنی‌های خارجی متفاوت است و طعم مخصوص به خود را دارد. بستنی منبع غنی کلسیم و سرشار از مواد معدنی است که تامین کننده انرژی برای بدن است؛ همچنین خوردن بستنی به ترشح هورمون سروتین می‌انجامد که شادی‌آور است. در این مطلب می‌خواهیم مروری بر تاریخچه تولید بستنی در ایران و جهان داشته باشیم، پس با ما همراه باشید.

اگر بخواهیم پیشینه تولید و اختراع بستنی را جستجو کنیم، نمی‌توان به محل دقیقی از جهان اشاره کرد. با اطمینان می‌توان گفت که بستنی‌های امروزی شکل تکامل یافته نوشیدنی‌های سرد و یخی است که در زمان باستان و در هوای گرم مصرف می‌شد. برای مثال در تاریخ آمده است که نرون امپراطور خون‌ریز روم باستان علاقه زیادی به خوردن آبمیوه‌های یخی داشت که با یخ‌های کنده شده از کوه آلپ خنک می‌شدند.

همچنین ایرانیان باستان آب انگور را با برف و یا یخ‌هایی که از دل کوه یا زیرزمین‌ها به دست می‌آوردند، مخلوط می‌کردند و به این ترتیب چیزی شبیه به فالوده امروزی را درست می‌کردند و یا اسکندر مقدونی به نوعی آبمیوه یخی که با شهد و عسل تهیه می‌شد، بسیار علاقه داشت. در چین باستان ترکیبی از برنج و شیر منجمد به عنوان یک خوراکی خنک تابستانی مصرف می‌شد.

در غرب و اروپا می‌توان گفت بستنی تاریخچه چندان طولانی ندارد. در داستان‌های تاریخی آمده است که مارکوپولو برای اولین بار دستور تهیه آبیموه‌های یخی را به ایتالیا برد. بعد از اینکه کاترین دومدیچی ایتالیایی با هنری دوم پادشاه فرانسه ازدواج کرد، گروهی از آشپزهای ایتالیایی را با خود به فرانسه برد و آنها مردم فرانسه را با یخ‌های طعم‌دار و آبمیوه‌های یخی آشنا کردند. در انگلستان نیز بستنی به صورت کاملا محرمانه برای درباریان تولید می‌شد و بعد از اینکه سرآشپزِ چارلز اول، پادشاه انگلستان دستور تهیه بستنی را برای بقیه مردم فاش کرد، به دستور پادشاه گردن زده شد.

گویا استعمارگران اسکاتلندی بودند که دستور تهیه بستنی را برای اولین بار به آمریکا بردند. در قرن هجدهم میلادی یک فرد آمریکایی به نام «ژآکوب فوزل» توانست با مخلوط کردن شیر و میوه‌های یخ زده ترکیبی شبیه به بستنی‌های امروزی را تولید کند که بسیار محبوب شد. اولین بستنی فروشی در آمریکا در سال 1777 در شهر منهتن به صورت رسمی افتتاح شد. بعدها یک آمریکایی دیگر به نام «ارنست هاموی» شکر و موادی کش‌دار را به ترکیب شیر و یخ اضافه کرد. اما از سال 1930 با اختراع ماده‌ای به نام «یخ خشک» که قطعات جامد دی اکسید کربن بود، تولید بستنی آسان‌تر شد و دیگر نیازی به استفاده از یخ یخچال‌های طبیعی نبود. حجالب است بدانید که در زمان جنگ جهانی دوم بستنی به تولید انبوه رسید. به این ترتیب که آمریکا برای تقویت و تشویق نیورهای متفقین بستنی را به صورت انبوه تولید و در میان سربازان پخش می‌کرد.

​

در ایران می‌توان گفت که تاریخچه تولید بستنی به شکل امروزی به زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار می‌رسد. او که برای سفر به فرانسه رفته بود، برای اولین بار در منطقه ییلاقی پلومبیر بستنی خورد و از آن به بعد عاشق بستنی شد.

بعد از ناصرالدین شاه و در زمان سلطنت مظفرالدین شاه شخصی مشهور به اکبر مشدی ملایری که تهیه بستنی زعفرانی را در دربار آموخته بود، شروع به تولید بستنی با زعفران، خامه، شکر و گلاب برای مردم کوچه و بازار کرد که به بستنی زعفرانی اکبر مشدی مشهور شد. یکی دیگر از دکان‌های بستنی فروشی مشهور تهران بستنی «ممد ریش» در جنوب شهر بود. آنها با استفاده از یخ‌های طبیعی توچال و به صورت دستی و سنتی بستنی را داخل خمره‌های بزرگ دوجداره تهیه می‌کردند. وقتی در اواخر دهه 40 دستگاه‌های بستنی‌ساز وارد ایران شدند، بستنی اکبر مشدی تنها بستنی فروشی‌ای بود که این دستگاه را نخرید و همچنان با روش سنتی و به صورت دستی بستنی را تهیه می‌کرد.   

نانسی جانسون نخستین کسی بود که اولین دستگاه ساخت بستنی را در سال 1843 میلادی اختراع کرد. بعد از اختراع دستگاه‌های بستنی‌ساز و فریزرهایی که بستنی را به صورت منجمد نگه می‌داشت، تولید بستنی در جهان افزایش پیدا کرد و به یک خوراکی محبوب و دلچسب برای همه گروه‌های سنی تبدیل شد. امروزه انواع بستنی قیفی، اسموکی، شکلاتی، میوه‌ای، وانیلی، یخی و... در بازار موجود است که تنوع بالایی دارد.