چرا هنوز به بیگانگان اعتقاد داریم؟

بسیاری‌مان هنوز آن‌ها را اشیاء ناشناخته پرنده یا یوفو می‌نامیم. ناسا اخیراً نام دیگری برای آن‌ها برگزیده: پدیده‌های نابهنجار ناشناخته یا یو.ای.پی.

فرقی نمی‌کند که اسم‌شان چه باشد، بهرحال هر چندسال دوباره اخبار این چیزهایی که متعلق به جهان ما نیستند یا دولت آمریکا آن‌ها را جایی مخفی کرده است، به سطح می‌آیند. من یک جامعه‌شناسم که تمرکزم روی تعامل بین افراد و گروه‌ها، به‌خصوص در خصوص باورها و سوء برداشت‌هاست.

بافت تاریخی

یوفوها هم مثل رسوایی‌های سیاسی و شلوارهای جین فاق‌بلند هر از گاهی ترند می‌شوند و بعد از مدتی از حوزه آگاهی جمعی ما خارج می‌شوند اما هرگز به‌ طور کامل از بین نمی‌روند. 30سال نظرسنجی نشان می‌دهد که بین 25 تا 50درصد از آمریکایی‌ها به نوعی به اشکالی از یوفو یا سفینه‌های فضایی بیگانه باور دارند. امروز بیش‌تر از 100میلیون بزرگسال آمریکایی فکر می‌کنند که همسایگان کهکشانی ما روزی با ما ملاقات خواهند کرد.

اما همیشه این‌طور نبود. ارتباط دادن اشیاء آسمان به ملاقات فرازمینی‌ها از زمین 75سال است که به بحث‌های داغی تبدیل شده است. برخی از این داستان‌ها برای بازارگرمی است. داستان‌های اولیه یوفو فروش روزنامه‌ها و مجلات را بالا می‌برد و امروز نیز کلیک‌ها را شکار می‌کند.

در سال 1980، کتاب معروفی به نام «سانحه رزوِل» نوشته چارلز برلیتز و ویلیام ال. تصادف یک سفینه‌ پرنده در نزدیکی رزول و سرپوش‌گذاری دولت بر این سانحه به مدت 33سال را توصیف می‌کرد. تنها مدارک این سانحه چند ریسمان متعلق به بالون‌های هواشناسی بود که سرنگون شده بودند.

بااین‌حال، کتاب با تجدید علاقه به یوفوها همزمان شد. از همان موقع، زنجیره‌ای از برنامه‌های تلویزیونی، فیلم‌ها و مستندهای شبه‌علمی درباره یوفوها ساخته شد و هر کدام بیش‌تر به علاقه عمومی نسبت به این پدیده دامن زد. بدیهی است که نظریه‌های توطئه درباره سرپوش‌گذاری دولت بر این موضوعات نیز به صورت موازی تولید می‌شد.  

برخی موارد مشاهده یوفو هنوز حل‌نشده باقی مانده‌اند. اما علی‌رغم افزایش علاقه، تحقیقات چندگانه هنوز شواهدی از اینکه یوفوها منشأ فرازمینی دارند یا چیزهایی فراتر از عبور شهاب‌سنگ‌ها یا اشتباه گرفتنِ سیاره زهره هستند، پیدا نکرده‌اند.  

بااین وجود، ویدیوی نیروی دریایی آمریکا در سال 2017 به نام گیمبال هنوز در رسانه‌ها پدیدار می‌شود. این ویدیو فیلمی از اشیاء غریبه یا جت‌های جنگنده است که اغلب به عنوان شواهدی از وجود سفینه‌های فضایی بیگانه در نظر گرفته می‌شوند.

سپس، در ژوئن سال 2023 یکی از کهنه‌کاران نیروی دریایی آمریکا و افسر سابق اطلاعات ادعای حیرت‌انگیزی می‌کند مبنی بر اینکه دولت آمریکا تعداد زیادی سفینه فضایی و سرنشینان مرده آن‌ها را اسقاط کرده است.

عوامل انسانی که به باورهای یوفویی دامن می‌زنند

تعداد بسیار اندکی از باورمندان به یوفو‌ها شاهدان عینی بوده‌اند. مبنای عقاید بقیه تصاویر یا ویدیوهای عجیب‌وغریبی است که در رسانه‌های اجتماعی یا رسانه‌های جمعی سنتی دیده‌اند. دلایل زیستی و نجومی زیادی برای تردید داشتن به ادعاهای مرتبط با یوفوها وجود دارد. اما درباره عوامل اجتماعی و روانی‌ای که این دیدگاه‌ها را به سطح می‌آورند، کم‌تر صحبت شده است.

بسیاری از مردم شیفته آن هستند که بدانند آیا ما در هستی تنهاییم یا نه. اما شواهد از منشأ یوفوها در بهترین حالت هنوز مبهم است. مردم از ابهام بیزارند و پاسخ می‌خواهند.

اما، این همه اشتیاق به دانستن پاسخ می‌تواند قضاوت‌های ما را دچار تعصب کند. مردم بر اساس باورهای از پیش موجودشان عمل می‌کنند و بر این اساس، حتی شواهد ضعیفی که باورهای‌شان را تأیید کند می‌پذیرند و قربانی توهمات دیداری می‌شوند.

مثلاً در مورد ویدیوی سال 2017 نیروی دریایی آمریکا، یوفو مانند یک هوابرد استوانه‌ای به سرعت در پس‌زمینه حرکت می‌کند، و طوری که شبیه به هیچ ماشین زمینی دیگری نیست، می‌چرخد و می‌جهد.

تحلیل میک وست، نویسنده علمی، از این ویدیو تفاسیر آن را با استفاده از داده‌هایی که روی صفحه دریابی نشان داده شده و مقداری هندسه ابتدایی به چالش می‌کشد. او توضیح می‌دهد که حرکاتی که به یک شیء بیگانه ناواضح نسبت داده‌اند فقط توهم هستند.

آن‌ها از نسبت مسیر هواپیما به شیء؛  موقعیت خاص دوربین که روی شکم نصب شده و تفسیر غلط ما که مبتنی بر مفروضات اولیه‌مان درباره ثابت بودن دوربین و پس‌زمینه است، ناشی شده‌اند.

وست دریافت که ویژگی‌های پرواز یوفو بیش‌تر شبیه به یک بالون هواشناسی یا پرنده بود تا اینکه شبیه به کشتی فضایی بین‌ستاره‌ای آکروباتیک باشد. اما توهم، به خصوص اگر نیروی دریایی هم‌چنان شیء را ناشناخته بداند، اقناع‌کننده است.

وست ادعای افسر سابق نیروی اطلاعات آمریکا که مدعی شده دولت آمریکا یوفوهای ساقط‌شده در اختیار دارد را نیز تحلیل کرد. او با بیان اینکه تنها شواهد فرد افشاکننده آدم‌های مورد اعتمادش هستند که مدعی شده‌اند سفینه‌های فضایی بیگانه را دیده‌اند، تأکید کرده که در این زمینه باید محتاط بود.

وست تأکید می‌کند که قبلاً هم این چیزها را به همراه قول‌هایی که گفته‌اند به زودی همه چیز فاش می‌شود، شنیده‌ایم. ولی هرگز چیزی بیرون داده نشده است.

هر کسی، حتی خلبان‌ها و افسران نیروی اطلاعات، نیز می‌توانند تحت تأثیر قرار بگیرند و چیزهایی ببینند که وجود خارجی ندارند. تحقیقات نشان می‌دهد که شنیدن ادعاهای دیگران مبنی بر اینکه چیزی خارق‌العاده و عجیب آن بیرون وجود دارد، کافی است که خود افراد شنونده نیز قضاوت‌های مشابه عرضه کنند.

این اثر با افزایش تعداد افراد تأثیرگذار که مقامات عالی‌رتبه دارند، افزایش می‌یابد. حتی کارشناسان شناخته‌شده نیز از قضاوت ناصحیح درباره تصاویر ناآشنایی که تحت شرایط خاص ثبت شده‌اند، مصون نیستند.

عوامل گروهی که به باور به یوفوها دامن می‌زند

در رسانه‌های اجتماعی یک اظهارنظر معروف است: «یا عکس نشانم بده یا این اتفاق نیفتاده است.» همان‌طور که انتظار می‌رود، کابران بی‌شمار تصاویر و ویدیوهای عجیب از یوفوها به اشتراک می‌گذارند.

این تصاویر معمولاً نورهای بدون توضیح در آسمان هستند که با گوشی‌های موبایل ثبت شده‌اند. اما به راحتی در رسانه‌های اجتماعی منتشر و به میلیون‌ها نفر می‌رسند. به این شکل از انتشار که سازمان یا نهادی از بالا آغازگر آن نبوده «نفوذ اجتماعی از پایین» گفته می‌شود.

عکس آن «نفوذ از بالا» است که زمانی رخ می‌دهد که اطلاعات از عوامل یا سازمان‌های متمرکز نشأت می‌گیرند. در مورد یوفوها، منابع شامل نهای اجتماعی مثل ارتش، افرادی با پلتفرم‌های عمومی بزرگ مثل سناتورهای آمریکایی و رسانه‌های اصلی مثل سی.بی.اس هستند.

سازمان‌های غیرحرفه‌ای نیز برای هزاران عضو خود مشارکت‌ فعالانه را تشویق می‌کنند که یکی از قدیمی‌ترین  و بزرگ‌ترین‌ها شبکه یوفو است. اما همان‌طور که شارون ای. هیل در کتابش با عنوان «آمریکایی‌های علمی» بیان کرده است:

این گروه‌ها استانداردهای پرسش‌برانگیزی را به کار می‌گیرند، اشتباه‌پراکنی می‌کنند و احترام بسیار کمی برای جوامع علمی جریان اصلی قائل هستند.

رسانه‌های جمعی محتواهای مرتبط با یوفو را منتشر و علاقه جهانی در قبال آن‌ها را افزایش می‌دهند. بنابراین تعداد بیش‌تری از مردم علاقه پیدا می‌کنند که دوربین‌های‌شان را به سمت آسمان بگیرند، که فرصت بیش‌تری برای ثبت و به اشتراک گذاری محتواهای عجیب ایجاد می‌کند.

تصاویر و ویدیوهای بی‌کیفیتی که از یوفوها ثبت شده است در رسانه‌های اجتماعی منتشر می‌شود  و باعث می‌شود که  رسانه‌های جمعی نیز تحریک‌کننده‌ترین‌ها را دوباره نمایش بدهند.

ازآنطرف، افشاگران به صورت دوره‌ای ظاهر می‌شوند تا بر آتش ادعاها درباره شواهد اسرارآمیز بدمند.

علی‌رغم هیاهو، هیچ‌چیزی واقعا از این داستان‌ها بیرون نمی‌آید.

تردید نسبت به یوفوهایی که موجودات فضایی بیگانه را حمل می‌کنند با اعتقاد به وجود حیات هوشمند در هر جایی از این هستی متفاوت است. دانشمندان پروژه‌های تحقیقاتی زیادی درباره وجود هوش فرازمینی دارند که در حال انجام است، اگر نشانه‌ای از حیات فرازمینی پیدا شود، آن‌ها نخستین کسانی هستند که مطلع خواهند شد.

کارل ساگان، ستاره‌شناس، گفته است:

«هستی جای بزرگی است. اگر فقط ما باشیم، به نظر می‌رسد که فضا به طرز وحشتناکی هدر رفته است.»

* نویسنده: دکتر بری مارکوسکی؛ دانشگاه کارولینای جنوبی 

منبع: راهنماتو