5 صورت فلکی معروف که به سادگی می توانید در آسمان پیدا کنید

پیدا کردن مسیر در آسمان با چندین صورت فلکی متشکل از خوشه‌های ستاره‌ای و سحابی‌ها‌ و کهکشان‌های گمنام آغاز می‌شود.

اگر همین‌طور پیوسته سرتان بالا باشد و به آسمان نگاه کنید، 5 صورت فلکی را مشاهده می‌کنید که در طی سال در آسمان رژه می‌روند. در ادامه این صور فلکی را با هم مرور کنیم:

1.آندرومدا (زن‌ بر زنجیر)

صورت فلکی آندرومدا، یا زن بر زنجیر، را می‌توانیم از ماه آگوست تا فوریه در آسمان مشاهده کنیم. تشخیص این صورت فلکی در آسمان نیمکره شمالی، به لطف نزدیکی با صورت فلکی پگاسوس (اسب بزرگ) و صورتواره مربعی‌شکل آن، آسان است. درخشان‌ترین ستاره این صورت فلکی به نام آلفراتز (ستاره آلفای آندرومدا)، که سر دوشیزه را تشکیل می‌دهد، با صورت فلکی پگاسوس مشترک است. این ستاره آبی غول‌پیکر 97سال نوری از زمین فاصله دارد و 200برابر درخشان‌تر از خورشید است. آندرومدا 4ستاره اصلی دارد که به شکل خطی منحنی به سمت شرق قرار گرفته‌اند؛ میراک لگن دوشیزه و آلماک پاهای در زنجیر او را نمایندگی می‌کنند. هرچند میراک به لحاظ میزان درخشندگی به پای آلفا می‌رسد، یک غول سرخ بزرگ‌تر است که 197سال نوری از زمین فاصله دارد.   

هرچند آندرومدا یک صورت فلکی در نیمکره شمالی محسوب می‌شود، اغلب اوقات می‌توان ستاره‌های آن را از نیمکره جنوبی مشاهده کرد؛ اما همیشه در نزدیکی خط افق قرار دارند که مشاهده اجرام معروف آن را سخت‌تر می‌کند.

معروف‌ترین جرم این صورت فلکی، یک مارپیچ بزرگ به نام کهشکان آندرومدا یا مسیه 31 است. این کهکشان نزدیک‌ترین کهکشان به راه شیری است و 2.5میلیون سال نوری از ما دورتر است. برخلاف تصور بسیاری از آدم‌ها، این کهکشان با چشم غیرمسلح از حیاط یک خانه روستایی در آسمان صاف پاییزی قابل مشاهده است. این یکی از دورترین اجرام در هستی است که چشمان انسان بدون کمک خارجی قادر به دیدن آن است.

2.سگ بزرگ (کلب اکبر)

صورت فلکی سگ بزرگ، بزرگ‌تر از دو سگ شکاری وفادار صورت فلکی شکارچی یا اوریون است. این صورت فلکی در زیر پای صورت فلکی شکارچی قرار گرفته و به لطف موقعیت‌اش، که درست در جنوب استوای سماوی قرار گرفته است، از اکثر نقاط جهان به سادگی قابل مشاهده است.  چشم درخشان صورت فلکی سگ بزرگ، درخشان‌ترین ستاره در این صورت فلکی است، که به نام سیریروس یا شباهنگ یا شِعرای یمانی شناخته می‌شود.

روزهای گرم تابستانی به ستاره سگ در کهکشان سگ بزرگ نسبت داده شده بود. ساکنان نیمکره شمالی در عصر باستان متوجه شدند که ستاره‌ای به شدت درخشان به همراه خورشید طلوع و غروب می‌کند. تصور می‌شد که قدرت این دو خورشید با هم ترکیب شده و علت گرمای شدید در اواخر تابستان است.

اگر با دوربین و تلکسوپ به صورت فلکی سگ بزرگ نگاه کنید، متوجه می‌شوید که غنی از خوشه‌های ستاره‌ای است. در رأس همه آن‌ها خوشه ام.41 قرار گرفته که به نام کندوی کوچک نیز شناخته می‌شود. این ستاره با فاصله چهار درجه در جنوب ستاره شباهنگ قرار گرفته که با این‌حال با چشمان غیرمسلح می‌توان آن را در آسمان شب مشاهده کرد. صورت فلکی سگ بزرگ با ستاره‌های نارنجی‌ای که در داخل آن پراکنده‌اند، منظره‌ای دلنواز است که می‌توان از طریق تلسکوپی که در حیاط یک خانه روستایی نصب شده، آن‌ها را مشاهده کرد.

3.اوریون (شکارچی)

صورت فلکی شکارچی را می‌توان از سراسر جهان مشاهده کرد، برای همین نه‌تنها قدیمی‌ترین بلکه شناخته‌شده‌ترین صورت فلکی در فرهنگ‌های مختلف و در گذر هزاران سال است. شکارچی در استوای سماوی قرار گرفته، بنابراین هم برای ساکنان نیمکره شمالی و هم ساکنان نیمکره جنوبی شناخته شده است و رکوردار دارا بودن درخشان‌ترین ستاره‌ها در الگوی ستاره‌ای است.

داستان‌های زیادی به اوریون، که یکی از شکارچیان بزرگ در افسانه‌های یونانی-رومی است، نسبت داده شده است. یکی از معروف‌ترین داستان‌ها می‌گوید او در نبردی حماسی توسط یک عقرب (صورت فلکی) نیش زده شد که برای همین است این دو شکل در دو سوی مخالف در آسمان قرار گرفته‌اند. صورت فلکی شکارچی دو ستاره بسیار بزرگ و شاهکار دارد: ابطالجوزا یا آلفای شکارچی که شانه شکارچی را در سمت چپ بیننده شکل می‌دهد و ستاره رجل که پای او را در سمت راست شکل می‌دهد. بین این دو ستاره، خط ستاره‌ای شکارچی متشکل از سه ستاره به نام‌های آلنیتاک، آلنیلام و مینتاکا قرار گرفته، که رویهم کمربند شکارچی را تشکیل می‌دهند.

صورت فلکی شکارچی شامل بخشی از کهکشان راه شیری نیز می‌شود که نشان می‌دهد این صورت فلکی به شدت ستاره تولید می‌کند. زیر کمربند شکارچی، در میان سه ستاره‌ای که شمشیر شکارچی را تشکیل داده‌اند، سحابی شکارچی یا ام. 42 قرار گرفته است. این ستاره با چشمان غیرمسلح یک لکه کمرنگ و درهم‌وبرهم دیده می‌شود.

4.صورت فلکی چلیپا (صلیب جنوبی)

صورت فلکی چلیپا در نیمکره جنوبی، یکی از کوچک‌ترین صورت‌های فلکی در آسمان و در عین حال یکی از مشخص‌ترین‌ها است. این صورت فلکی 4ستاره دارد. در زمان‌های قدیم، قبل از آنکه انحراف مسیر زمین ستاره‌ها را به سمت جنوب بچرخاند، این ستاره‌ها از آسمان نیمکره شمالی و اروپا قابل مشاهده بودند. اما تازه در قرن هفدهم بود که دریانوردان اروپایی‌ای که به سمت جنوب حرکت می‌کردند این الگوی صلیبی را پیدا کردند و صلیب یا چلیپا به نام این صورت فلکی تبدیل شد.

صورت فلکی چلیپا در یکی از غنی‌ترین قسمت‌های جنوبی نوار کهکشان راه شیری قرار گرفته که آن بخش هم مملو از انواعی از اجرام آسمانی است. درست در بخش شرقی چلیپا یک چاله در آسمان قرار دارد ـ ناحیه‌ای تیره و خالی از ستاره که به نام سحابی کیسه زغال شناخته می‌شود. این بخش به دلیل آنکه شبح یک ابر گازی تیره روی کهکشان مملو از ستاره‌های درخشان راه شیری قرار گرفته است، با چشمان غیرمسلح کاملا قابل دیدن است.

5.دب اکبر یا خرس بزرگ

دب اکبر یا خرس بزرگ یکی از معروف‌ترین صور فلکی در نیمکره شمالی است و عمده شهرت آن به دلیل دارا بودن ستاره‌ای به شدت قابل تشخیص یعنی صورتواره ملاقه بزرگ است. صورتواره ملاقه بزرگ که به سرعت قابل تشخیص است، کمر و دم خرس را تشکیل می‌دهد و سایر ستاره‌ها در این صورت فلکی بینی دراز و پاهای آن را شکل می‌دهند. از زاویه نگاه اغلب مشاهده‌کنندگان در نیمکره شمالی، خرس بزرگ به قدر کافی به قطب شمال سماوی نزدیک است و هرگز زیر خط افق قرار نمی‌گیرد و یک بار در روز به دور ستاره شمالی می‌چرخد.

یونانیان باستان این گروه ستاره‌ای را شبیه به خرسی بزرگ می‌دیدند اما فرهنگ‌های دیگر اشکال متفاوتی از ارابه و اسب و واگن گرفته تا گروهی از گاوهای وحشی و اسب آبی (مصریان که هرگز تا آن‌وقت خرس ندیده بودند) می‌دیدند. برخی از قبایل آمریکای شمالی باور دارند که سر ملاقه خرس است و ستاره‌‌هایی که روی دسته ملاقه قرار گرفته‌اند جنگجویانی هستند که به دنبال خرس می‌دوند.

یادتان باشد که در آسمان بی‌مهتاب که نور محیط بسیار کم است بهترین زمان برای مشاهده آسمان است. اجازه دهید که چشمان‌تان به تاریکی عادت کند و شکار خوبی داشته باشید!  

منبع: راهنماتو