قدیمی‌ترین مورچۀ جهان با قدمت ۱۱۳ میلیون سال در برزیل پیدا شد
این فسیل ۱۱۳ میلیون سال قدیمی‌تر از هر فسیل مورچه‌ای است که در گذشته پیدا شده بود. این فسیل یک شکارچی پیچیده را نشان می‌دهد که هم‌زمان با دایناسورها زیسته است.
فرادید| قدیمی‌ترین فسیل مورچه‌ای که تاکنون کشف شده، فک‌هایی روبه‌جلو شبیه داس دارد که از آن‌ها برای شکار استفاده می‌کرده است. این فسیل که اکنون قدیمی‌ترین نمونه مورچه شناخته‌شده برای علم است، فسیلی به طول کم و بیش ۱.۲۷ سانتیمتر است که ۱۱۳ میلیون سال قدمت دارد و در سنگ آهکی در شمال‌شرقی برزیل یافت شده است. این فسیل متعلق به جنس جدیدی از زیرخانواده مورچه‌های جهنمی به نام Haidomyrmecinae است. مورچه‌های جهنمی تنها در دوره کرتاسه زندگی می‌کردند که ۶۶ میلیون سال پیش پایان یافت.
به گزارش فرادید، مورچه‌های امروزی یکی از غالب‌ترین گروه‌های جانوری روی زمین هستند و بیش از ۱۷۰۰۰ گونه مورچه در سراسر همه قاره‌ها به جز قطب جنوب یافت می‌شود. دانشمندان باور دارند مورچه‌ها از شاخه‌ای تکاملی که زنبورها از آن منشعب شدند، جدا شدند و سپس در دوره کرتاسه به شکلی شبیه‌تر به مورچه‌های امروزی با ترشحات غدد تخصصی و سینه‌ای کوچکتر تکامل یافتند.
نمونه شناسایی‌شده جدید بخشی از مجموعه‌ای از فسیل‌های حشرات است که از یک معدن سنگ غنی از فسیل به نام «سازند کراتو» به دست آمده و در موزه جانورشناسی دانشگاه سائوپائولو نگهداری می‌شود. تیم تحقیقاتی از تصویربرداری سه‌بعدی برای مشاهده داخل نمونه حفظ‌شده و شناسایی موقعیت آن در درخت تکاملی مورچه‌ها استفاده کرده‌اند.
اَندِرسون لِپِکو، حشره‌شناس می‌گوید: «من باور نمی‌کردم چیزی شبیه این پیدا کنم. تاکنون هیچ مدرک قطعی وجود نداشت که مورچه‌ای در این مجموعه وجود داشته باشد، اما اکنون این نمونه بسیار کامل را پیدا کرده‌ایم.»
لپکو افزود که این مورچه پرنده ممکن است توسط باد کشیده شده و به دریاچه‌ای افتاده باشد و پس از آن زیر پوشش میلیون‌ها سال رسوبات قرار گرفته باشد.
«اسکن سی‌تی مورچه جهنمی»: تصویر سه‌بعدی فسیل مورچه به دانشمندان این امکان را می‌دهد که ویژگی‌های آن را با دقت بیشتری بررسی کنند. این توانایی می‌تواند به آن‌ها کمک کند بفهمند این نمونه در کدام بخش از درخت تکاملی مورچه‌ها و زنبورها قرار می‌گیرد.
فک‌های روبه‌جلو و عاج‌مانند برای شکار
فسیل‌های مورچه‌های جهنمی نشان می‌دهند مورچه‌های اولیه استراتژی‌های پیچیده‌ای برای شکار داشتند. فک‌های عجیب آن‌ها همراه با شاخی روی سرشان احتمالاً برای گیر انداختن یا فرو بردن سایر حشرات قبل از خوردن آن‌ها به کار می‌رفت و این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کرد که طعمه‌های نسبتاً بزرگ را شکار کنند.
لپکو می‌گوید: «این نوع فک بسیار غیرعادی است و نمی‌توان آن را در هیچ حشره زنده‌ی امروزی پیدا کرد.» دانشمندان حدس می‌زنند مورچه‌های جهنمی ممکن است از این فک‌ها برای گرفتن قطرات آب یا شهد برای انتقال به آشیانه و تغذیه لاروها استفاده کرده باشند، اما استفاده از آن‌ها برای گرفتن یا فرو بردن در بدن حشرات احتمالاً تئوری محتمل‌تری است.
یک فسیل مورچه جهنمی از میانمار پیدا شده بود که یک حشره را در فک‌هایش نگه داشته بود که بین فک‌ها و شاخ قرار داشت.
فسیل جدید همچنین نخستین مدرک کشف‌شده از مورچه‌های جهنمی در گوندوانا، ابرقاره ماقبل‌تاریخی در نیم‌کره جنوبی است.
در گذشته، قدیمی‌ترین فسیل‌های مورچه‌های جهنمی در میانمار پیدا شده بودند که در کهربا حفظ شده و حدود ۱۰۰ میلیون سال قدمت داشتند و فسیل‌هایی دیگری نیز در کانادا و فرانسه پیدا شده بودند که همگی بخشی از ابرقاره نیم‌کره شمالی به نام لوراسیا بوده‌اند.
لپکو می‌گوید: «مهم است که چگونه مورچه‌ها نه تنها در اوایل تاریخ خود به اشکال متنوعی تکامل یافتند، بلکه ظرفیت زیادی برای مهاجرت از راه قاره‌ها و پخش شدن در سراسر جهان داشتند.»
در دوران رونق تکامل مورچه‌ها در دوره کرتاسه، خطوط تکاملی منحصر به فردی مورچه‌ها مانند مورچه‌های جهنمی به وجود آمدند که در نهایت پس از گذار از دوره کرتاسه به عصر سنوزوئیک حدود ۶۶ میلیون سال پیش که رویداد انقراض K-Pg رخ داد، هیچ بازمانده‌ای از خود به جا نگذاشتند.
کریستین سوسیاک، حشره‌شناس می‌گوید: «مورچه‌های جهنمی از سوابق فسیلی در پایان کرتاسه حدود ۷۸ میلیون سال پیش ناپدید می‌شوند و ذخایر فسیلی نزدیک به مرز انقراض K-Pg در ۶۶ میلیون سال پیش هنوز مورچه‌های جهنمی ندارند. ممکن است آن‌ها در جریان انقراض K-Pg همراه با دایناسورها منقرض شده باشند، اما احتمال بیشتری وجود دارد که قبل از آن منقرض شده باشند. دوره کرتاسه زمان تغییرات اکولوژیکی و اقلیمی بوده است.»
مارِک بوروویچ، حشره‌شناس می‌گوید: «ما نمی‌دانیم آن‌ها چقدر تخصصی بودند، اما شاید این چیزی باشد که به انقراض آن‌ها کمک کرده باشد، زیرا اگر آن‌ها فقط به غذاهای خاصی وابسته بودند و فقط می‌توانستند آن‌ها را شکار کنند، این نکته توانایی تنوع و بقا در صورت از بین رفتن آن غذا را کاهش می‌دهد.»
گسترش داستان مورچه‌های ماقبل‌تاریخی
این فسیل قطعه پازلی است که می‌تواند به دیرین‌شناسان کمک کند حشرات موجود در گذشته را بهتر درک کنند؛ یک نقطه داده جدید که به دانشمندان امکان می‌دهد بفهمند کدام ویژگی‌ها در تکامل مورچه‌ها و زنبورها در چه زمانی به وجود آمده است.
سوسیاک می‌گوید: «از سوابق فسیلی قبلی می‌دانیم که مورچه‌های جهنمی موفق و متنوع بودند و در سه قاره طی ۲۰ میلیون سال پراکنده شدند، بنابراین این مورچه جهنمی جدید به‌راستی این الگو را تقویت می‌کند و تنوع جغرافیایی و زمانی آن‌ها را گسترش می‌دهد.»
این فسیل همچنین روایتگر داستانی دقیق‌تر از شکل و شمایل جهان در دوره کرتاسه است.
لپکو می‌گوید: «می‌توانیم تصویری پیچیده‌تر از دوران دایناسورها تصور کنیم. حشرات شگفت‌انگیزی مانند مورچه‌های جهنمی وجود داشتند که کنار آن‌ها زندگی می‌کردند و رفتارها و آناتومی‌های بسیار تخصصی داشتند. مردم فقط به دایناسورها، پستانداران و حیوانات بزرگ فکر می‌کنند که به شکل فسیل پیدا می‌شوند، اما حشرات هم به‌نوبه‌ی خودشان شگفت‌انگیز هستند.»
مترجم: زهرا ذوالقدر
