تصاویر؛ مقایسه سوخو 57 با چنگدو جی 20؛ نبرد غول‌های پنهان‌کار نسل پنجم

در عصر کنونی، جنگنده‌های نسل پنجم به‌عنوان ستون فقرات استراتژی‌های برتری هوایی شناخته می‌شوند. دو جنگنده برجسته بلوک شرق یعنی سوخو ۵۷ روسیه و چنگدو جی 20 چین نمایانگر پیشرفت‌های قابل‌توجه در توانایی‌های نظامی کشورهای سازنده هستند. هر دو هواپیما به دنبال رقابت با جنگنده‌هایی همچون F-22 Raptor و F-35 Lightning II آمریکا هستند، اما آن‌ها فلسفه‌های طراحی، دکترین‌های رزمی و اولویت‌های استراتژیک متفاوتی را نشان می‌دهند.

پروژه سوخو ۵۷ تحت برنامه PAK FA از سال ۱۹۹۹ آغاز شد تا جایگزینی برای جنگنده‌های قدیمی‌تر نیروی هوایی روسیه مانند میگ-۲۹ و سوخو-۲۷ باشد. اولین پرواز آزمایشی در ژانویه ۲۰۱۰ انجام شد و تولید محدود از سال 2022 شروع شد. هدف اصلی این جنگنده، رقابت با جنگنده‌های نسل پنجم غربی مانند اف-۲۲ و ارائه قابلیت‌های چندمنظوره از جمله برتری هوایی، حملات زمینی و جنگ الکترونیک بود. سوخو ۵۷ با موتورهای Saturn AL-41F1، قابلیت سوپرکروز (پرواز مافوق صوت بدون پس‌سوز) و تسلیحاتی مانند موشک‌های هایپرسونیک طراحی شده است. با این حال، چالش‌هایی مانند تحریم‌های بین‌المللی، مشکلات نرم‌افزاری و سقوط یک نمونه در سال ۲۰۱۹ تولید آن را محدود کرده است. طبق گزارش‌های موجود، این جنگنده در عملیات آزمایشی در سوریه و اوکراین آزمایش شده و عملکرد برتری نسبت به سوخو-۳۴ و سوخو-۳۵ نشان داده است.

فلسفه طراحی سوخو ۵۷ بر پایه مانور پذیری فوق‌العاده و برتری در نبردهای نزدیک (Dogfight، درگیری‌های هوایی در فاصله نزدیک) استوار است. شرکت سوخو با تکیه بر تجربه طولانی خود در ساخت جنگنده‌های سنگین مانند سوخو-۲۷، این هواپیما را برای عملیات چندمنظوره و درگیری‌های مستقیم طراحی کرده است. موتورهای بردار رانش (Thrust Vectoring، سیستمی که جهت رانش موتور را برای مانورهای پیچیده تغییر می‌دهد) و ظرفیت حمل تسلیحات سنگین، این جنگنده را به گزینه‌ای قدرتمند برای نبردهای تاکتیکی تبدیل کرده است.

توسعه چنگدو جی ۲۰ در دهه ۱۹۹۰ با پروژه J-XX آغاز شد و در سال ۲۰۰۸ به فاز عملیاتی رسید. اولین پرواز آزمایشی در ژانویه ۲۰۱۱ انجام شد و این جنگنده از سال ۲۰۱۷ به‌طور رسمی وارد خدمت نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین شد. هدف اصلی، دستیابی به برتری هوایی در منطقه آسیا اقیانوسیه و مقابله با تهدیدات غربی، به‌ویژه در دریای چین جنوبی و تایوان، بود. جی 20 با پنهان‌کاری پیشرفته، موتورهای WS-10C و موشک‌های دوربرد مانند PL-21 طراحی شده است. چالش‌های اصلی آن شامل تأخیر در توسعه موتور جدید WS-15 و وابستگی اولیه به فناوری‌های خارجی، به‌ویژه موتورهای AL-31F روسی، بوده است. طبق گزارش منابع نظامی، این جنگنده با هر سری تولیدی بهبودهای قابل‌توجهی در پنهان‌کاری و حسگرها داشته است.

چنگدو جی ۲۰ با الهام از فناوری‌های غربی، به‌ویژه اف-۲۲، بر پنهان‌کاری پیشرفته و نبردهای دوربرد تمرکز دارد. این رویکرد نشان‌دهنده استراتژی چین برای نفوذ مخفیانه در دفاع هوایی دشمن و تسلط اطلاعاتی در میدان نبرد است که با استفاده از حسگرهای پیشرفته و موشک‌های دوربرد تقویت شده است. چنگدو جی ۲۰ جایگاه محکمی در نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین دارد و با تولید بیش از ۱۵۰ فروند، به‌عنوان ابزار استراتژیک برای تقویت حضور نظامی چین در مناطق حساس مانند دریای چین جنوبی عمل می‌کند. این جنگنده به‌طور گسترده در رزمایش‌ها و گشت‌های منطقه‌ای به کار گرفته شده است.

 طبق گزارش برخی منابع نظامی، چنگدو جی 20 با سطح مقطع راداری (RCS معیاری برای میزان تشخیص توسط رادار) حدود ۰.۰۵ تا ۰.۱ متر مربع، در نمای جلویی پنهان‌کاری بهتری نسبت به سوخو ۵۷ با RCS حدود ۰.۱ تا ۱ متر مربع دارد. با این حال، در نمای عقبی، هر دو نسبت به اف-۳۵ ضعیف‌تر عمل می‌کنند.

 سوخو ۵۷ از دو موتور Saturn AL-41F1 با رانش ۱۴۲.۲ کیلو نیوتن و قابلیت سوپرکروز استفاده می‌کند. چنگدو جی ۲۰ با موتورهای WS-10C کار می‌کند و موتورهای WS-15 جدید در حال توسعه قرار است عملکرد آن را بهبود بخشند، اما هنوز به سوپرکروز کامل دست نیافته است. سوخو ۵۷ با سرعت حدود 2140 کیلومتر بر ساعت و برد عملیاتی ۳,۵۰۰ کیلومتر، مانور پذیری بهتری دارد. چنگدو جی ۲۰ با سرعت حدود 2460 کیلومتر بر ساعت و برد ۵,۵۰۰ کیلومتر، برای مأموریت‌های دوربرد مناسب‌تر است.

 سوخو ۵۷ مجهز به رادار N036 Byelka AESA آرایه فازی فعال با برد تشخیص ۴۰۰ کیلومتر است. چنگدو جی ۲۰ از رادار Type 1475 AESA با برد حدود ۳۰۰ کیلومتر بهره می‌برد، اما حسگرهای الکترواپتیکال آن پیشرفته‌تر هستند.

هر دو جنگنده از محفظه‌های داخلی برای حمل ۶ موشک استفاده می‌کنند. سوخو ۵۷ با موشک‌های R-77، K-77M و هایپرسونیک و چنگدو جی ۲۰ با موشک‌های PL-15، PL-10 و PL-21 مجهز شده‌اند. سوخو ۵۷ ظرفیت حمل ۱۰ تن و جی-۲۰ حدود ۶-۸ تن دارد.

 سوخو ۵۷ با مشکلات تولید محدود، تحریم‌ها و پنهان‌کاری ناکافی مواجه است. چنگدو جی-۲۰ با تأخیر در توسعه موتور WS-15 و وابستگی اولیه به فناوری‌های خارجی چالش دارد. هزینه هر فروند سوخو ۵۷ حدود ۴۰ میلیون دلار و هزینه نگهداری آن حدود ۲۰-۲۵ هزار دلار به ازای هر ساعت پرواز است. چنگدو جی 20 با هزینه تقریبی 110 تا 120 میلیون دلار و تولید انبوه‌تر، هزینه‌های کمتری دارد.

سوخو 57 در برابر چنگدو جی 20 در میدان نبرد: سناریوهای واقعی

در ادامه مقایسه سوخو 57 با چنگدو جی 20 به بررسی سناریوهای درگیری این دو جنگنده پیشرفته با یکدیگر می‌پردازیم.

• نبرد در برد دید (Within Visual Range - WVR)

سوخو ۵۷ با مانور پذیری بالا و موشک‌های کوتاه‌برد R-73 در نبردهای نزدیک برتری دارد، زیرا موتورهای بردار رانش آن امکان حرکات پیچیده مانند کبرا را فراهم می‌کنند. چنگدو جی-۲۰ به دلیل طراحی سنگین‌تر، در این سناریو ضعیف‌تر عمل می‌کند.

• نبرد فراتر از برد دید (Beyond Visual Range - BVR)

چنگدو جی 20 با موشک‌های دوربرد PL-21 برد ۳۰۰ کیلومتر و پنهان‌کاری بهتر، در نبردهای دوربرد مزیت دارد. سوخو ۵۷ با موشک R-77 برد ۱۱۰ کیلومتر و RCS بالاتر، آسیب‌پذیرتر است.

• مأموریت‌های تهاجم زمینی و پشتیبانی

هر دو جنگنده برای حملات زمینی توانمندند، اما چنگدو جی ۲۰ با حسگرهای الکترواپتیکال پیشرفته‌تر و بمب‌های هدایت‌شونده دقیق‌تر، در این زمینه برتری دارد.

• مأموریت‌های دفاع هوایی و برتری هوایی

 سوخو ۵۷ در دفاع هوایی منطقه‌ای و عملیات چندمنظوره قوی‌تر است، درحالی‌که چنگدو جی-۲۰ برای عملیات مخفی و گشت‌های دوربرد مناسب‌تر است.

وضعیت عملیاتی و چشم‌انداز آینده: تکامل جنگنده‌های نسل پنجم

مقایسه سوخو 57 با چنگدو جی 20 به مرحله مهمی می‌رسد. تا اواسط سال ۲۰۲۵، سوخو ۵۷ حدود ۷۶ فروند تولید شده و تنها توسط نیروی هوایی روسیه استفاده می‌شود. مذاکراتی با کشورهایی مانند هند و الجزایر برای صادرات وجود دارد، اما به دلیل تحریم‌ها هنوز به نتیجه نرسیده است. چنگدو جی ۲۰ با تولید بیش از ۱۵۰ فروند، منحصراً در خدمت نیروی هوایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین است و صادرات آن به دلیل سیاست‌های چین ممنوع است، هرچند گزارش‌هایی از علاقه‌مندی برخی کشورها همچون پاکستان به آن وجود دارد.

روسیه برنامه‌هایی برای ارتقای سوخو ۵۷ با موتورهای جدید Saturn AL-51F1، هوش مصنوعی برای هدف‌گیری خودکار و موشک‌های هایپرسونیک پیشرفته‌تر دارد. هدف، افزایش تولید به ۲۰ فروند در سال تا ۲۰۳۰ است. چین نیز با توسعه موتور WS-15 و نسخه‌های دو سرنشین جی ۲۰، بر گسترش قابلیت‌های دریایی و عملیات منطقه‌ای تمرکز دارد. هر دو کشور به دنبال ادغام پهپادهای رزمی (UCAVs) با این جنگنده‌ها هستند.

مقایسه سوخو ۵۷ با چنگدو جی ۲۰ نشان می‌دهد که هر یک با رویکردهای متفاوتی طراحی شده‌اند. سوخو ۵۷ برای مانور پذیری و عملیات چندمنظوره و چنگدو جی-۲۰ برای پنهان‌کاری و نبردهای دوربرد توسعه یافته‌اند. انتخاب بین این دو به نیازهای استراتژیک، بودجه و محیط عملیاتی بستگی دارد. با این حال، هر دو جنگنده تأثیر عمیقی بر آینده جنگ‌های هوایی خواهند داشت و رقابت تسلیحاتی را در سطح جهانی تشدید می‌کنند.

• آیا جی 20 از اف 35 قوی‌تر است؟

جنگنده F-35 لاکهید مارتین از نظر آویونیک، یکپارچگی شبکه‌ای و توانایی عملیاتی ثابت‌شده برتری دارد، اما J-20 در پنهان‌کاری در برد بلند و حمله BVR مزایایی دارد. با این حال، به‌طورکلی F-35 به‌عنوان پلتفرمی کامل‌تر و اثبات‌شده‌تر در نبردهای واقعی، قوی‌تر و پیشرفته‌تر از J-20 ارزیابی می‌شود. برتری نهایی بستگی به سناریو، تاکتیک و محیط عملیاتی دارد.

• آیا سوخو 57 کاملاً عملیاتی شده است؟

سوخو ۵۷ هنوز به‌طور کامل عملیاتی نشده و در مرحله ورود تدریجی به خدمت نیروی هوایی روسیه است. تولید انبوه آن با تأخیر مواجه بوده و تنها چند فروند به‌صورت محدود عملیاتی شده‌اند. نسخه نهایی با موتور جدید (Izdeliye 30) هنوز وارد خط تولید نشده است.

• تفاوت اصلی پنهان‌کاری سوخو 57 و جی 20 چیست؟

تفاوت اصلی در پنهان‌کاری بین سوخو ۵۷ و جی ۲۰ در طراحی بدنه و تمرکز راهبردی است. جی ۲۰ بر کاهش سطح مقطع راداری (RCS) در جلو و بدنه با خطوط صاف و ورودی‌های هوای DSI تمرکز دارد، درحالی‌که سوخو ۵۷ بیشتر بر مانور پذیری تأکید کرده و پنهان‌کاری آن در مقایسه، کمتر و محدودتر است. جی ۲۰ از نظر پنهان‌کاری مؤثرتر و با الگوبرداری از طراحی F-22 و F-35 ساخته شده است.

• کدام جنگنده گران‌تر است؟

چنگدو جی ۲۰ گران‌تر از سوخو ۵۷ برآورد می‌شود؛ قیمت تخمینی J-20 حدود ۱۱۰ تا ۱۲۰ میلیون دلار است، درحالی‌که Su-57 بین ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار قیمت‌گذاری شده است. این اختلاف به دلیل تولید انبوه ارزان‌تر در روسیه و پیچیدگی‌های فناوری در J-20 است. با این حال، هزینه عملیاتی هر دو بالاست و وابسته به سطح فناوری و نگهداری آن‌هاست.

• چه کشورهایی ممکن است این جنگنده‌ها را خریداری کنند؟

سوخو ۵۷ ممکن است در آینده توسط کشورهای متحد روسیه مانند هند، الجزایر، ایران و ویتنام خریداری شود. چنگدو جی ۲۰ تاکنون فقط برای نیروی هوایی چین تولید شده، اما پاکستان، ایران و برخی کشورهای آسیایی نزدیک به چین از گزینه‌های احتمالی صادراتی آن در آینده هستند. با این حال، هر دو جنگنده به دلیل فناوری حساس و ملاحظات سیاسی فعلاً صادرات محدودی دارند.

جدول مقایسه سوخو 57 با چنگدو جی 20