چرا قالی کرمان به ضرب المثل فارسی آمد؟
همین که به یکی از روستاهای کرمان پا می‌گذاریم و از جلوی در نیمه باز خانه‌ها رد می‌شویم، نواهای آهنگین را می‌شنویم.
انگار یکی چند کلمه می‌گوید و دیگری کوتاه‌تر پاسخ می‌دهد: «دوال سورمه‌ای پنج پو/ قهوه‌ای اولش یکی بقیه‌اش بید مشکی/ قهوه جا خواه، یشک قهوه‌ای/ قهوه‌ای جاخواه یشکی اول بقیه دوغی/ نو افتاده بندازیم یش سفید شش چین/...» نقشه‌خوانی آهنگین زنان روستاهای کرمان با وجودی که برای هر تازه‌واردی ناآشناست، اما می‌دانیم که این صدای خوش قالی‌بافیست؛ قالی کرمان. همان که با اصالت و کیفیتی که دارد در فرهنگ فارسی هم جا خوش کرده و پا خورده‌تر شدنش کنایه از مرغوب‌تر شدنش است.
نخستین جشنواره «قالی کرمان» هم از امروز (اول اسفند) در شهر کرمان دایر است. عقیل سیستانی، اهل بردسیر استان کرمان، پژوهشگر و نویسنده ۳ جلد دایره‌المعارف دست‌بافته‌های کرمان، درباره قصه ماندگاری فرش کرمان در یک ضرب‌المثل پرکاربرد فارسی می‌گوید.
تصویر شاعرانه برای قالی کرمان
مسیر سر راست رسیدن به بهترین تصویر شاعرانه از پیدایش هنر قالی بافی در ایران این است که کتاب «قصه گل‌های قالی» به قلم نادر ابراهیمی را دست بگیریم، به دنیای دو دختربچه کرمانی سفر کنیم و بخوانیم: «وقتی روی قالی می‌نشینی انگار کنار گلدان پرگلی نشسته‌ای یا در حوضی پرآب که در آن گل پاشیده‌اند یا آسمان آبی زیبایی را به زمین آورده‌اند... پر از گل‌های پیچاپیچ، تودرتو، رنگارنگ و چه شاداب و قشنگ!...» کرمان هم عمری به قدمت تاریخ دارد و اعتبار آن در سرتاسر دنیا به فرش و دست‌بافته شهری، عشایری و روستایی آن است. در این میان دست‌بافته مناطق عشایرنشین و روستانشین استان کرمان یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های غنی در طرح، نقش و بافت و تنوع رنگ محسوب می‌شود.
قالی‌های شهری بافت کرمان از زمان صفویه با نظارت طراحان و رنگرزان و تاجران بافته و فروخته می‌شد. عقیل سیستانی، مولف دایره‌المعارف دست‌بافته‌های کرمان، به همشهری می‌گوید: «فرش کرمان به ۳ دسته شهری‌بافت، عشایری‌بافت و روستایی‌بافت تقسیم‌بندی می‌شود. ریشه ضرب‌المثل فارسی که می‌گویند چیزی شبیه قالی کرمان است، منظور قالی شهری‌بافت است. شهرت این قالی تا خارج از کشور هم رفته و کیفیت و غنای آن برگرفته از اصالت و هویت آن منطقه است.»
چرا قالی کرمان منحصر به فرد است؟
هر وسیله‌ای که عمری بگذراند و آثاری از فرسودگی نداشته باشد، برای ما حکم قالی کرمان دارد. در حالی که در کشور نقاط مختلقی از خراسان گرفته تا آذربایجان غربی، فرش‌های منحصر به فردی دارند. سیستانی حکایت قالی کرمان را این‌طور توضیح می‌دهد: «در این حوزه ۴ مورد دخیل است که قالی کرمان را منحصربه فرد می‌کند. نخست تنوع رنگ‌ها و تهیه آن‌ها با مواد طبیعی بسیار با کیفیت است. مواد اولیه قالی همان پشم است که در کشور همیشه بهترین پشم از بردسیر و سیرجان تهیه می‌شد.»
۳۱ ایل عشایر کوچ‌رو و ۵۸ طائفه در کرمان پرورش دام را بر عهده دارند. بازتاب افکار و رسوم، نقوش قالی این اقوام باعث تنوع بی‌نظیر قالی کرمان بوده‌است. مهارت و تبحر بافندگان قالی در ریزبافی و بدعتی که در بافت داشتند، باعث شده تا مجموعه عواملی برای منحصر به فرد بودن قالی کرمان از گذشته تا به حال رقم بخورد.
سیستانی می‌گوید: «قالی کرمان هر چه بیشتر پا بخورد، زیباتر می‌شود. وقتی می‌گویند مثل قالب کرمان یعنی به کیفیت و غنای قالی کرمان.»
جشنی برای قالی کرمان
اولین جشنواره و نهمین نمایشگاه قالی کرمان از اول تا چهارم اسفند در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی جنوب‌شرق برگزار می‌شود. فعالان حوزه فرش دستبافت از شهرهای دیگر به این جشنواره دعوت شده‌اند و یک سالن نمایشگاه هم به فرش‌فروشان کرمانی اختصاص دارد. کارگاه‌های قالیبافی، طراحی، رنگرزی و مرمت هم دایر است.
منبع: همشهری
