مدل‌های ترویج کتابخوانی در دنیا
حکایت تشویق به کتابخوانی در کشور ما بی‌شباهت به تجربه ریشه‌کنی بی‌سوادی در اواخر دهه‌های ۵۰ و ۶۰ نیست. اکنون به نظر می‌رسد مسوولان فرهنگی به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل مشکل کتاب‌گریزی نیاز است در بخش مهد کودک‌ها سرمایه‌گذاری شود.
کد خبر :
۴۳۹۰۴
بازدید :
۱۴۱۸
حکایت تشویق به کتابخوانی در کشور ما بی‌شباهت به تجربه ریشه‌کنی بی‌سوادی در اواخر دهه‌های ۵۰ و ۶۰ نیست. در آن سال‌ها با صرف هزینه‌های زیاد، انبوهی از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های بی‌سواد را بر سرکلاس‌های درس نشاندند تا به مدد این دوره‌ها بتوانند نام خود را بنویسند یا احیانا از خواندن سردر مغازه‌ها محروم نباشند!
هر چند این تلاش در نگاه نخست کاری درخور تحسین به نظر می‌رسید ولی با توجه به اینکه این افراد پس از چند سال به رحمت خدا پیوستند و این هزینه‌ها که می‌توانست صرف بهبود زیرساخت‌های آموزش و پرورش شود، صرف کاری صرفا تبلیغی و نمایشی شده بود، نتیجه کار این شد که امروزه به گواهی آمارهای رسمی بیش از ۱۶۱ هزار دانش‌آموز ایرانی واجب‌التعلیم، از تحصیل محروم هستند و هزاران دانش‌آموزی که در مدارس شهرستان‌های دوردست و روستایی حضور دارند در وضعیتی نابسامان به آموختن مشغولند.
موضوع گسترش فرهنگ کتابخوانی از این نظر به موضوع یاد شده شبیه است؛ اینکه سال‌هاست به جای پرداختن به سرچشمه، که چشاندن لذت مطالعه به کودکان است، دولت‌ها با انواع و اقسام یارانه‌ها و تمهیدات هزینه‌بر برای کتابخوان کردن جماعتی که سال‌ها از مقوله مطالعه دور بوده‌اند، درصدد بالا بردن سرانه مطالعه برآیند.
غافل از اینکه این گروه از آنجا که در این زمینه احساس نیاز نمی‌کردند و کتابخوانی را در اولویت زندگی خود نمی‌دیدند، بیشتر در پی نزدیک کردن بن‌های کتاب به پول و زدن آن به زخم‌های زندگی بودند. اکنون پس از سال‌ها به نظر می‌رسد مسوولان فرهنگی از پی تجربه‌های مختلف، به درستی به این نتیجه رسیده‌اند که برای حل مشکل کتاب‌گریزی نیاز است در بخش مهد کودک‌ها سرمایه‌گذاری شود. در پی این تصمیم، اخیرا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قراردادی با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی امضا کرد که طبق آن، طرح دوشنبه‌های کتابخوانی در مهد کودک‌ها به اجرا گذاشته شود؛ طرحی که روز گذشته نخستین روز اجرایش را پشت‌سر گذاشت.
سید‌عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم انعقاد این قرارداد عنوان کرده بود: «اگر بخواهیم کتاب و کتابخوانی را به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی جدی‌تر بگیریم تا به ساختن انسان‌های سالم کمک کنیم نقطه شروع آن به سنین اولیه کودکی برمی‌گردد که در مهد کودک‌ها شکل می‌گیرد؛ در این مقطع فرزندان ما حس کنند که با کتاب می‌توانند انسان بهتر، سالم‌تر و موفق‌تری باشند.»
همان‌طور که علی ربیعی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز تاکید کرد: «قطعا نسلی که داستان راستان و کریستین اندرسون و چارلز دیکنز خوانده است با نسلی که کارتون‌های دیجی‌مون می‌بیند و به صورت انفرادی با لپ‌تاپ و گوشی‌های هوشمند خود چیزی می‌بیند نقش متفاوتی در جامعه خواهد داشت.
از این‌رو دوشنبه‌ها را در تمام مهدکودک‌ها روز کتابخوانی اعلام کردیم و از پدر و مادر‌ها می‌خواهیم ما را در این طرح یاری کنند؛ در خانه کتاب بخوانند و به هم کتاب هدیه دهند و بگذاریم بچه‌های مان بوی ورق‌های کتاب را حس کنند.» اگرچه برخی منتقدان نگران اجرای صحیح این طرح هستند و بیم آن می‌رود که به سرنوشت انبوه طرح‌های مشابه که به صورت فرمایشی پس از مدتی به فراموشی سپرده شده‌اند مواجه شود، این امید نیز وجود دارد که با تلاش‌هایی از این دست، سرانجام فرهنگ عمومی جامعه در زمینه مطالعه از مبادی صحیح آن ارتقا یابد. البته برای رسیدن به چنین مقصودی می‌توان از تجربه دیگر کشورها استفاده کرد؛ کشورهایی که آمار سرانه مطالعه در آنها فاصله زیادی با آمار مغشوش و متغیر چند دقیقه‌ای در ایران دارند.
کتابخوان کردن کودکان در دیگر کشورها
مدتی است در ژاپن شیوه بدیعی برای علاقه‌مند کردن کودکان به مطالعه در حال تجربه شدن است. نتایج مطالعات جدید نشان می‌دهد طراحی برنامه‌ای که براساس آن کودکان گمان کنند، عروسک‌های پارچه‌ای از خواندن لذت می‌برند، می‌تواند به آشنایی و علاقه‌مندی بیشتر بچه‌ها به کتاب کمک کند.
پژوهشگران این طرح در موسسه تکنولوژی اوساکا در ژاپن یک برنامه جشن کتاب شب که یک مهمانی شبانه برای ۴۲ کودک پیش‌دبستانی بود ترتیب دادند. رفتار کودکان در روز اول و سپس سه روز بعد و همچنین سه ماه بعد بررسی و تاثیر این روش و مدت زمان رسیدن به هدف ارزیابی شد. نتایج حاصل نشان می‌دهد بلافاصله پس از برنامه طرح‌ریزی شده، تعداد کودکانی که برای حیوانات عروسکی خود کتاب می‌خواندند به‌طور چشمگیری بیشتر از کودکانی بود که این کار را انجام نمی‌دادند.
در ایالات متحده نیز شیوه‌های مختلفی برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتابخوانی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به تاکید بر مطالعه دست‌کم ۲۰ دقیقه در روز در زمینه‌های غیر درسی در دوران دبستان و برپایی کلاس‌های رایگان کتابخوانی روزانه برای کودکان ۶ماه‌به بالا اشاره کرد.
در این کلاس‌ها از روی کتاب‌های پرعکس و کم‌نوشته برای بچه‌ها می‌خوانند و بعد با بچه‌ها همراه سرودخوانی بازی می‌کنند. در هلند نیز خدماتی مشابه از سوی کتابخانه‌ها ارائه می‌شود. به عنوان مثال می‌توان به برنامه «بوک استارت» اشاره کرد. هدف از برنامه «بوک استارت» ایجاد همکاری انگیزشی نزد والدین کودکان زیر یک‌سال در خصوص کتاب و کتابخوانی و تشویق آنها به حضور فعالانه در کتابخانههای عمومی محلی است.
آغاز کتابخوانی برای کودک در سنین بسیار پایین، مزایای بسیاری برای کل زندگی آن کودک به همراه خواهد داشت. والدین کودکان تازه متولد شده، در خلال مراجعههای الزامی خود به مراکز مراقبت از کودک در هلند، یک دعوت‌نامه به کتابخانه دریافت می‌کنند.
در نخستین مراجعه به کتابخانه، آنها یک چمدان کوچک حاوی کتاب، دی‌وی‌دی (فیلمی از الگوهای رفتاری درباره کتابخوانی برای کودک و نحوه بازی با او) و همچنین اطلاعاتی درباره دیگر سرویسهای کتابخانه دریافت می‌کنند. همچنین پکیج خدماتی برای پشتیبانی از مدارسی که رتبه پایینی در سطح سواد دانشآموزان دارند، کتابخانه‌هایی را به ارائه خدمات به چنین مدارسی موظف میکند.
کتابخانه های مذکور در این مدارس شعبه‌هایی را تاسیس می‌کنند، یک کتابدار در آنها حضور خواهد داشت و مجموعه کتاب‌های کتابخانه از جذابیت و قدرت ارائه بالایی برخوردار خواهد بود. در این برنامه، کتابخوانی مورد ترویج و تشویق قرار می‌گیرد. همچنین روند ثبت‌نام و عضویت، تعداد مراجعات و به امانت‌گیری کتابها از سوی دانشآموزان مورد رصد و نظارت قرار دارد.
۰
