نوروز، هدیه ایرانیان به جهانیان است

بسیاری از سنت های نوروز ایرانی که ریشه در قرن های گذشته این مرز و بوم دارد، مورد تاکید آموزه های مذهبی و معارف اسلامی است. شاید شما هم در این ایام و به ویژه هنگام تحویل سال و روزهای نوروز، خاطرات کودکی و عیدی گرفتن و دید و بازدیدهای آن ایام را مرور می کنید.

نمی دانیم مرور این خاطرات شیرین و ماندگار از چه زمانی بوده اما هرچه هست به سنت های ایرانیان قبل از اسلام بازمی گردد و می توان در ورق های کتاب های تاریخی رسم و رسوم ایرانیان را در برپایی مراسم سال نو و نو شدن فصل بهار دریافت.

خانه تکانی، حضور بر سر مزار درگذشتگان در پنجشنبه آخر سال، حلالیت طلبیدن و بخشیدن دیگران اگر چه در سنت های پیش از اسلام ایرانیان ریشه دارد ولی این سنت ها در فطرت تمام انسان ها وجود دارد و اسلام ضمن تایید، مسلمانان را به این سنت ها تشویق کرده است.

اسلام بر بسیاری از سنت های نوروز مهر تایید زد و سیره و سنت ائمه معصومین(س) نیز گواهی بر این سنت ها بوده است.

از دید و بازدیدها گرفته تا هدیه های نوروزی و از حساب و کتاب های آخر سال گرفته تا زدودن آلودگی های روحی و جسمی.

در روایتی از امام صادق علیه السلام از نوروز به عنوان روز مبارکی یاد شده که خدا از بندگان خود بر عبادتش پیمان گرفت، کشتی حضرت نوح(ع) بر کوه جودی (آرارات) قرار گرفت و جبرئیل بر پیامبر اکرم(ص) نازل شد. در همین روایت آمده که در چنین روزی پیامبر(ص) حضرت علی(ع) را در غدیر به جانشینی برگزید و نوروز همان روزی است که امام زمان(عج) در آن ظهور خواهد کرد.

در فرهنگ شیعه هیچ روز نوروز نیست، مگر آنکه در انتظار ظهور حضرت حجت(عج) قرار داریم و امام صادق(ع) فرمود که نوروز از روزهای شیعیان ما به شمار می آید که ایرانیان آن را حفظ کردند و عرب ها آن را ضایع ساختند.

همچنین در روایتی آمده است که روزی برای حضرت علی(ع) هدیه نوروزی آوردند و آن حضرت پرسیدند«این چیست؟»، گفتند امروز نوروز است و حضرت فرمود: «هر روز را برای ما نوروز قرار بدهید.»

برخی معتقدند با روی کار آمدن دولت صفوی و رسمیت یافتن تشیع به عنوان مذهب رسمی، جشن و سنت نوروز، رونق و درخششی دیگر یافت، به گونه ای که علمای شیعه احادیث مربوط به فضایل نوروز و اعمال مستحبی این روز را گردآوری کردند که از جمله می توان به جلد 14 بحار الانوار اشاره کرد.

دعای هنگام تحویل سال نیز از آن دعاهایی است که همه ایرانیان در لحظه نو شدن سال، زیر لب زمزمه می کنند و سپس برای یکدیگر دست به دعا برمی دارند. حضرت امام خمینی(ره) در آخرین پیام نوروزی خود، تحویل حال انسان را به آن دانستند که تغییر روحی حاصل شود و همه چیز انسان برای خدا باشد.

ایشان در بخشی از این پیام فرمودند: انسان در طول عمر مبتلای به این هوای نفس است که محتاج به ریاضت است و من که گوینده ‏ام، موفق نشدم به این عمل و من امیدوارم که ملت ایران و همه مسلمانان دنیا یک تحولی پیدا کنند در این سال نو که برای خدا کار کنند، برای سلطه خودشان نباشد، برای پیروزی خودشان نباشد، برای هواهای نفسانی نباشد.

درباره واژه عید در فرهنگ دینی مطالب بسیاری گفته شده است. مثلا امیرمومنان(ع) نه فقط ایام نوروز که هر روزی را که انسان در آن مرتکب گناه نشود، عید دانسته اند.

عید از منظر دینی فرصتی برای توجه به یکی از مهمترین اصول دین یعنی معاد است و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود که هر وقت بهار را دیدید، بسیار یاد قیامت کنید. چرا که طبیعت دوباره با نو شدن سال و گردش روزگار، لباس حیات بر تن می کند و این نو شدن نمونه کوچکی از رستاخیز انسان و جهان است تا با تماشای زیبایی های طبیعت، در گوشه ای از ذهن خود نیز به یاد قیامت و حیات جاوید خود باشیم و توجه کنیم که چه چیزی را برای آن روز آماده کرده ایم.

فراموش نکنیم هر سال با نو شدن طبیعت، انسان به مرگ نزدیک تر می شود اما از آنجا که پیری و مرگ درجاتی از رشد و کمال محسوب می شود، تغییر و تحولات را باید جشن گرفت و با درک عمیق تری دگرگونی طبیعت را به نظاره نشست.

اگرچه در سال جدید، لباس نو می پوشیم و خود را معطر می کنیم، در برخی روایات نیز سفارش شده تا علاوه بر حفظ این آداب، اولین روز از سال را روزه بگیریم. از نگاه دینی فصل بهار فرصتی است تا کارهای یک سال خود را مرور کنیم و به حساب و کتاب بپردازیم.

رهبر معظم انقلاب بر اساس سفارش های دینی فرمودند: همه باید عادت کنیم که هر سالی که نو می شود، به مناسبت اول سال، به گذشته یک ساله خود نگاهی بکنیم. هر یک از نقاط مثبت و منفی، به ما پیامی می دهند.

رهبر معظم انقلاب از نوروز به عنوان فرصتی برای ایرانیان یاد کرده و افزودند: ما ایرانی‌ها می توانیم با استفاده از این مناسبت به کارهایی که اسلام ما را به آن دعوت کرده است و در جهت احکام اسلامی و معارف اسلامی حرکت کنیم، خودمان را با اهداف عالیه اسلام آشنا کنیم. در این ایام، صله رحم، توجه به خدای متعال، شنیدن سخنان خوب از یکدیگر، و اجتماع در مراکز دینی و معنوی، از آن فرصت های مغتنمی است که باید از آن استفاده کرد.

واژه عید فقط یک بار در قرآن یعنی آیه 114 سوره مائده به کار رفته و در تفسیر این آیه آمده است: در اعیاد اسلامی به مناسبت اینکه در پرتو اطاعت یک ماه مبارک رمضان و یا انجام فریضه بزرگ حج، صفا و پاکی فطری نخستین به روح و جان باز می گردد و آلودگی های خلاف فطرت از میان می رود، عید گفته شده است و از آنجا که روز نزول مائده روز بازگشت به پیروزی و پاکی و ایمان به خدا بوده، حضرت مسیح(ع) آن را عید نامیده است.

همانطور که در روایات وارد شده نزول مائده در روز یکشنبه بود و شاید یکی از علل احترام روز یکشنبه در نظر مسیحیان نیز همین بوده است.

قرن هاست‌ که‌ جشن نوروز با همه‌ فراز و نشیب‌های‌ تاریخی‌ برگزار شده و هنوز در اولین روز از سال شمسی هر ایرانی‌ با هر اندیشه ‌ای، پرشور و پر امید فرارسیدن‌ نوروز را شادمانه‌ جشن‌ می‌‌گیرد و به‌ دعا و نیایش‌ می‌‌پردازد.

این آئین چند سالی است که به عنوان یک جشن بین‌المللی به ثبت رسیده و رهبر معظم انقلاب نوروز را نوعی هدیه‌ به ملت های جهان و ملت های غربی برشمرد که فرهنگ ایرانی را به دیگر کشورها منتقل می کند.

البته رهبر معظم انقلاب در جایی دیگر با اشاره به این که اسلام سنت‌های غلط مانند تحقیر و اهانت به زن را به کلی از یبن می برد، بر این نکته نیز تاکید کردند که اسلام در برخی موارد کالبد سنت را نگه داشته و محتوای آن را عوض کرده است.

ایشان از اعمال حج و طواف به عنوان سنتی یاد کردند که قبل از اسلام وجود داشت ولی به دلیل محتوای شرک آلود آن، محتوای آن را پر از توحید کرد و در ادامه افزودند: نوروز در ایران، جشنی در خدمت حکومت‌های استبدادیِ قبل از اسلام بود! به همین خاطر است که به آن «نوروز باستانی» می‌گویند! نوروزش خوب است ولی باستانی ‌اش بد است!

رهبر معظم انقلاب در این زمینه تاکید کردند: باستانی یعنی این‌که همه این جشن‌های دوره‌ سال مثل جشن نوروز، یا جشن مهرگان یا جشن‌های دیگری که قبل از اسلام بوده در خدمت حکومت‌های استبدادی و سلطنت‌های پوسیده دوران جاهلیت ایران بود!

ایشان همچنین افزودند: محتوای نوروز، محتوای مردمی و خدایی نبود؛ توجه و ارادت به حضرت حق در آن نبود؛ جهات عاطفی و انسانی و مردمی در نوروز نبود! ملت ایران نوروز را نگه داشتند اما محتوای آن را عوض کردند. این محتوای امروز نوروز ایرانی غیر از محتوای باستانی است.