یافته‌های باستان‌شناسی در سرزمین «نبرد آخرالزمان»

فرادید| تجزیه و تحلیل سفالهای ۳۵۰۰ ساله یافت‌شده در مقبره‌های سایت آرماگدون نشان می‌دهد کنعانیان برای مردگان‌شان حتی نوزادان، شراب پیشکش می‌کردند.

به گزارش فرادید، مطالعات شیمیایی روی ظروف سرامیکی عصر برنز که در مقبره‌های ماگیدو (شهری باستانی در شمال فلسطین که به نام آرماگدون نیز شناخته می‌شود) یافت شدند، ترکیبات سازگار با شرابی دارند که نشان می‌دهد این نوشیدنی نقش مهمی در مراسم تشییع جنازه ساکنان این مکان داشته است. 

این مطالعه که همین ماه در مجله «باستان‌سنجی» منتشر شد، به تحقیقات اخیر از سایت دیگری در فلسطین افزوده و نشان‌دهنده وجود تریاک در نذورات قبر است و بینش کم‌نظیری از فرهنگ و سیستم اعتقادی ساکنان باستانی کنعان به ما می‌دهد.

تصویر هوایی سایت آرماگدون

کوهی که کوه نیست

آرماگدون جایی است که سنت مسیحی پیش‌بینی می‌کند نبرد نهایی میان خیر و شر در آخرالزمان آنجا رخ خواهد داد. نام آن نویسه‌گردانی یونانی از Har Megidoo عبری یا «کوه مگیدو» است. این مکان در واقع کوه نیست، بلکه «تل» است: تجمعی از سکونتگاه‌های انسانی که از عصر برنز اولیه، بیش از ۵۰۰۰ سال پیش، روی یکدیگر ساخته شدند. 

ماگیدو پیش از تبدیل شدن به دژ پادشاهی قوم یهود در عصر آهن (قرن‌های ۱۲ تا ۶ قبل از میلاد) و سپس کانون نبوت‌های آخرالزمانی کتاب مقدس، یک ایالت شهر کنعانی پرجمعیت و مرکز تجارت بین المللی از سرزمینهای دور بود. 

تحقیقات جدید منتشرشده توسط ایالا امیر باستان‌شناس و همکارانش، بر تجزیه و تحلیل بقایای سی کوزه و سایر ظروف کشف شده در دو نقطه ماگیدو، یک مقبره تاریخی نخبگان در نزدیکی کاخ شهر و گورهای حفر شده از زیر کف خانه‌ها و کارگاه‌ها در یک محله طبقه پایین متمرکز است. قدمت هر دو منطقه مربوط به اواخر عصر برنز میانه، از ۱۷۵۰ تا ۱۵۵۰ قبل از میلاد مسیح است. 

ظروف سفالی در مقبره تاریخی عصر برنز میانه در منطقه H در ماگیدو

تجزیه و تحلیلِ پس‌مانده‌ها یک ابزار نسبتاً جدید در باستان‌شناسی است که شامل آسیاب کردن نمونه‌های ظروف سفالی و بدست آوردن یک پودر ریز و سپس تغذیه آن به دستگاه کروماتوگراف گازی و طیف‌سنج جرمی برای آشکار کردن موادی است که هنگام استفاده طولانی‌مدت به ساختار سرامیکی متخلخل ظروف نفوذ کردند.

محققان بسیار دقت می‌کنند این ظروف آلوده به دست‌های کثیف مدرن نشوند. باستان‌شناسان به لطف این روش در سال‌های اخیر، اطلاعات زیادی را در مورد عادات غذایی، پیوندهای تجاری و آداب فرهنگی تمدن‌های از دست رفته بدست آورده‌اند. 

برای مثال سال ۲۰۱۸، مطالعه‌ای روی ظروف دیگری از مقبره تاریخی ماگیدو انجام شد که شواهد نخستین استفاده از وانیل به عنوان یک ادویه معطر از آن بدست آمد. 

به گزارش امیر و همکارانش، در مطالعه‌ی جدید، حدود نیمی از ظروف نمونه حاوی اسید تارتاریک و چندین ترکیب دیگر بودند که معمولاً فقط در شراب با هم ظاهر می‌شوند. 

تجزیه و تحلیل‌های پیشین روی بقایای کوزه‌های ذخیره‌ی یک مجموعه کاخ عصر برنز میانه در تل کبری، مکانی در شمال ماگیدو، نشان داد حاکمان کنعانی شراب می‌نوشیدند، اما این نخستین باری است که این نوشیدنی در بافت‌های خاکسپاری کنعانیان و طبقات اجتماعی مختلف آن‌ها شناسایی می‌شود. 

اسکلت عصر برنز میانه مدفون در یک کوزه بزرگ با شیشه‌های شراب

شراب برای روح؟ 

ما دقیقاً نمی‌دانیم الکل در تشریفات تدفین کنعانیان چه نقشی داشته، آیا عزاداران در مراسم تشییع جنازه یا در مراسم بزرگداشت الکل می‌نوشیدند، آن را به خدایان تقدیم می‌کردند یا نوشیدنی برای زندگی پس از مرگ متوفی بوده است. سناریوی دوم قدری محتمل‌تر به نظر می‌رسد. 

از یک جهت، ظروف شراب معمولاً نزدیک سر و دهان مرده یافت شدند، گویی برای تسهیل نوشیدن توسط ساکنان دائمی مقبره آنجا قرار داده شدند. 

ثانیاً، ما از قبل می‌دانستیم مصریان باستان مردگان خود را با شراب، غذا و سایر لوازم دفن می‌کردند و باور داشتند مردگان در زندگی پس از مرگ به آن‌ها نیاز دارند. فرهنگ مصر و کنعان در طول عصر برنز میانه به شدت از طریق تجارت و مهاجرت بر یکدیگر اثر گذاشتند (فرعونیان در نهایت اواخر عصر برنز پس از شکست ائتلافی از پادشاهان محلی در نبرد مجدو در اواسط قرن پانزدهم قبل از میلاد، مستقیماً بر منطقه حکومت کردند). بنابراین تعجبی ندارد که اعتقادات کنعانیان در مورد نیاز به تأمین معاش مردگان مشابه مصریان باشد. 

استفاده از شراب در مراسم تشییع جنازه هر هدفی که داشته باشد، به وضوح در میان طبقات مختلف رایج بوده است، اگرچه گور نخبگان حاوی کوزه‌های بزرگ شراب بود، اما گور فقرا عمدتاً حاوی کوزه‌های کوچک و فنجان‌های نوشیدنی بود. 

ظروف سفالی در مقبره تاریخی برجسته عصر برنز میانه در منطقه H در ماگیدو

نوشیدنی برای نوزاد؟ 

جالب اینجاست که یک کاسه نوشیدنی که زمانی حاوی شراب بوده نیز در محل دفن یک نوزاد تازه متولدشده در محله مسکونی پیدا شده است. اگرچه در زمان‌های قدیم نوشیدن مشروبات الکلی توسط کودکان غیرعادی نبود، اما در مورد نوزاد، این مورد پذیرفتنی نیست. اگر قرار بود متوفی شراب بنوشد، معنایش این بود که کنعانیان به زندگی پس از مرگ اعتقاد داشتند که در آن روح بچه‌های مرده تا بزرگسالی رشد می‌کرد یا پیر نمیشد. 

همانطور که پیش از این گفته شد، تجزیه و تحلیل بقایای قبلی که سال گذشته از ظروف یک گورستان کنعانی در تل یهود، در مرکز فلسطین نمونه‌برداری شد، نشان داد اواخر عصر برنز، چند قرن پس از زمان شراب‌های مگیدو، مردم محلی از تریاکی استفاده می‌کردند که احتمالاً از قبرس به عنوان بخشی از مراسم تشییع جنازه آن‌ها وارد شده بود.

مقبره عصر برنز میانه در منطقه K ماگیدو، یک محله مسکونی 

کتیبه‌های باستانی به خط هیروگلیف و میخی نسبتاً اطلاعات زیادی را در مورد تمدن مصر و بین النهرین در اختیار ما قرار میدهند. اما با وجود اینکه محققان کنعانیان را بانی اختراع نوشتار الفبایی به شکلی که امروزه هنوز از آن استفاده می‌کنیم، می‌دانند (احتمالاً در جایی در صحرای سینا نزدیک به ۴۰۰۰ سال پیش)، کتیبه‌های باقی مانده از آن‌ها معمولاً مختصر و دور از دسترس هستند. 

بیشتر منابع تاریخی در مورد کنعانیان برآمده از متون معاصر مصر و بین النهرین یا از تصویر این جمعیت در کتاب مقدس است که قرن‌ها پس از پایان عصر برنز نوشته شده است. در واقع، ما حتی نمی‌دانیم کنعانیان خود را یک قوم واحد به این نام در نظر می‌گرفتند یا گروه‌های متمایز با هویت‌های متفاوت! 

شمال شام [سوریه و بین النهرین] و مصر متون بسیار زیادی دارند: کتیبه‌ها، لوح‌ها، پاپیروس‌ها، در حالی که کنعان از این جنبه بسیار مبهم است. ما اطلاعات زیادی در اختیار نداریم و تجزیه و تحلیل بقایا می‌تواند بینش جدیدی در مورد این افراد و آداب و رسوم و اعمالی که در این دوره در کنعان برگزار می‌شد در اختیار ما قرار دهند.

مترجم: زهرا ذوالقدر