(عسک) قلعه‌ای در ایران در محاصره مارها
دژ مستحکمی که به قلعه ضحاک معروف بوده و بومی‌ها به آن زُهنک هم می‌گویند. قلعه ضحاک در ۱۷ کیلومتری هشترود واقع شده است؛ «در سال ۱۹۷۴ باستان‌شناسان معروفی از جمله مرحوم مصطفوی، یک باستان‌شناس آمریکایی به نام شیپ‌من و باستان‌شناس معروف آلمانی به نام ولفرام کلایف از این قلعه بازدید کردند.
به گزارش همشهری آنلاین، آنها در بررسی‌های خود معتقد بودند که این قلعه به دوران ساسانی و اشکانی باز می‌گردد.» محمد رحمت‌پور، سرپرست کارگاه قلعه ضحاک این حرف‌ها را می‌زند. او ادامه می‌دهد: «این قلعه قسمتی دارد به اسم چهارطاقی که ولفرام کلایف به آن پاویون می‌گفت. ما در سال ۷۴ بود که تصمیم گرفتیم اقدام به مرمت این قسمت از قلعه ضحاک کنیم.»
طبق کارشناسی‌هایی که روی این قلعه صورت گرفته، عده‌ای معتقدند مربوط می‌شود به دوران ساسانی و عده‌ای دیگر آن را به‌عنوان یک دژ اشکانی می‌شناسند؛ «حتی برخی می‌گویند این یک قلعه اسماعیلیه است اما با بررسی‌ها و مرمت‌های صورت گرفته در سال ۷۹ مشخص شد که قلعه ضحاک از هزاره دوم قبل از میلاد تا دوره تیموریان مورد استفاده قرار گرفته است و از آثار به دست آمده از آن و معماری‌هایی که در کاوش‌ها صورت گرفته، معلوم شد این قلعه متعلق به دوران اشکانی است.»
گروه باستان‌شناسی آذربایجان شرقی هر ساله روی این قلعه مرمت و کاوش‌هایی انجام می‌دهند؛ تا جایی که آنها در فصل پنجم و ششم کاوش‌های خود قطعات سفال‌های کتیبه‌دار را پیدا کردند که نشان می‌داد قوم پارت در شمال غرب ایران و در قلعه ضحاک مستقر بودند؛ یعنی اشکانی‌ها. رحمت‌پور می‌گوید: «در قلعه ضحاک یک تالار مربع شکل به ابعاد ۱۱ متر در ۱۱ متر وجود دارد که مصالح آن از آجر و گچ بوده است.
همچنین یک معماری کلیپایی با همین مصالح در کاوش‌ها کشف شد. آن زمان آجرهایی که در این قلعه و در این بخش‌ها مورد استفاده قرار گرفته، دارای ۳۲ در ۱۰ سانتی‌متر بوده.»
به گفته آقای کارشناس، سفال‌های بیرون آمده از این قلعه به دوره‌های اشکانی، ساسانی، ایلخانی و تیموری مربوط می‌شود. «تاکنون در حفاری‌ها هیچ اشاره‌ای به نام قلعه ضحاک نشده است اما با توجه به متون قدیمی که قلعه ضحاک در آن نام برده شده، احتمال می‌رود قلعه ضحاک در قدیم آژدهاک نام داشته است و به مرور زمان و شاید به خاطر تلفظ سخت این کلمه به ضحاک تغییر پیدا کرده.»
البته اهالی به آن زهنک هم می‌گویند؛ قلعه‌ای صعب‌العبور که تنها از راه غربی آن می‌شود وارد قلعه شد؛ «شاید سازندگان قلعه برای جلوگیری از هجوم دشمنان آن را در چنین منطقه‌ای ساخته‌اند. ضمن اینکه سعی شده دیواره‌های قلعه را مرتفع بسازند تا راه عبور و مرور بیگانگان سخت بشود.
به همین خاطر دیواره‌های قلعه ضحاک از ۱۰ متر شروع می‌شود تا ۳۰ و۴۰ متر. اگر نقشه هوایی این منطقه را تماشا کنید، متوجه می‌شوید دو رودخانه‌ای که قلعه را احاطه کرده‌اند، شبیه دو مار هستند که نیم‌تنه انسانی را دربر گرفته‌اند و بر اساس همین موضوعات مردم چنین اعتقادی را پیدا کرده‌اند.
