کشف مقبرۀ زنی با شنل زرد در مرزهای مغولستان باستانی
در کاوش‌های باستان‌شناسی اخیر در استان دورنود مغولستان، مقبره یک فرد عالی‌رتبه پیدا شده است. این مقبره در دیوارهای یک قلعه متروکه متعلق به دوره‌های پس از کیتان و پیش از مغولستان جاسازی شده بود.
فرادید| این کشف به عنوان جزئی از یک پروژه باستان‌شناسی مغولی-آمریکایی، نگاهی دیدنی به ساختار اجتماعی، شبکه‌های تجاری و آداب و رسوم تدفین آن دوران انداخته است. این پروژه این پتانسیل را دارد که درک ما از تغییرات سیاسی و فرهنگی قرن ۱۲ و ۱۳ در استپ مغولستان را کاملاً تغییر دهد.
به گزارش فرادید، روزگاری، امپراتوری وسیع کیتان-لیائو (۹۱۶-۱۱۲۵ پس از میلاد) بر بخش بزرگی از مغولستان مرکزی و شرقی کنونی حکومت می‌کرد. پس از سقوط آن، امپراتوری مغولستان و چنگیز خان سال ۱۲۰۶ میلادی به قدرت رسیدند.
این پروژه باستان‌شناسی مغولی-آمریکایی از سال ۲۰۱۸ در امتداد دیوارهای بلند مرزی کیتان در شمال شرقی مغولستان شروع به بررسی و کاوش کرده است.
این گور که تجزیه و تحلیل آن نشان می‌دهد احتمالاً قدیمی‌تر از کاربرد خود قلعه است، اطلاعات ارزشمندی را درباره شبکه‌ها و سازماندهی جوامع محلی در قرن دوازدهم پس از میلاد ارائه می‌دهد.
نقشه‌ای از مقبره کاوش‌شده در خارنور
کشف این مقبره در مکانی در مجموعه مستحکم باستانی خارنور معروف به «خوشه ۲۷» انجام شد. این مجموعه نزدیک مرز شمال شرقی مغولستان قرار دارد، منطقه استراتژیک مهمی که روزگاری دژ امپراتوری خیتان بود و به دلیل شبکه‌ی گسترده‌ی دیوارها و استحکامات خود مشهور بود. چیزی که این یافته را جالب می‌کند این است که به نظر می‌رسد مقبره پس از متروک شدن قلعه ساخته شده، به این معنا که در طول دوره انتقال سیاسی، از این فضا دوباره استفاده شده است.
این محوطه که تقریباً در ۱.۴ کیلومتری غرب دریاچه خارنور قرار دارد، محل یک ساختار دایره‌ای با یک محوطه‌ی مستطیلی کوچکتر در داخل آن است. باستان‌شناسان یک مقبره حفظ‌شده را داخل دیوار بیرونی محوطه پیدا کردند که مربوط به سال‌های ۱۱۵۸ تا ۱۲۱۴ پس از میلاد است. اسکلت زن بالغی بین ۴۰ تا ۶۰ ساله که شنل ابریشمی زردی به تن داشت و با اشیای قیمتی تزئین شده بود، داخل تابوت چوبی درون مقبره پیدا شد.
او احتمالاً به طبقه‌ی سرآمدان تعلق داشت، چون داخل قبر او گوشواره‌های طلایی، جام نقره‌ای، ظرف برنزی، دستبند طلا و مهره‌های مرجانی و شیشه‌ای یافت شد.
یکی از باستان‌شناسانی که روی این پروژه کار می‌کند، توضیح داده: «ما واقعاً چیز زیادی درباره دلایل این شیوۀ تدفین نمی‌دانیم. ما می‌دانیم اعتقاد به آسمان (تنِگری) قبلاً در مغولستان وجود داشته و جادوگری نیز انجام می‌شده، اما نمی‌توانیم آن ایده‌های گسترده را به دست‌سازه‌ها و اشیاء خاصی که در قبر دیده می‌شود ربط دهیم.»
بقایای ظرف برنزی تزئین‌شده
یک جام کوچک برنزی با اشکال هندسی و خطوطی که با ظرافت روی آن حکاکی شدند، یکی از جالب‌ترین اکتشافاتی بود که به طور قابل‌توجهی با سایر مصنوعات قرون وسطایی کشف‌شده در مغولستان متفاوت است و نشان می‌دهد احتمالاً یک کالای منحصر به فرد بوده یا ارتباطی با یک سنت ناشناس صنایع‌دستی دارد.
افزون بر این، قطعاتی از اشیاء چوبی با پوشش چرمی و قاب برنزی کشف شدند که هدف از ساختشان روشن نیست، اما شاید یک تیردان یا جعبه‌ای برای تیر و کمان باشند، اشیایی که در دوران امپراتوری مغول همراه افراد ممتاز مرد دفن می‌شدند.
یادگار قابل‌توجه دیگر، یک جام نقره‌ای است که در گذشته تقریباً ۱۷ سانتی‌متر قطر داشته اما به ۲۶ قطعه شکسته شده است. به نظر نمی‌رسد این جام که دارای نقوش حکاکی‌شده و نوارهای طلاکاری شده است، مشابه مستقیمی داشته باشد، اگرچه اشیاء مشابهی در مقبره‌های دوران مغول قرون وسطی کشف شده است.
بسیاری از دست‌سازه‌ها بومی این منطقه نبودند. برای نمونه، ابریشم احتمالاً در جنوب چین درست شده و چوبها احتمالاً متعلق به درختان توس، شاه‌توت یا کاج اروپایی هستند که در فاصله ۱۵۰ تا ۳۰۰ کیلومتری بودند.
بقایایی از جنس پوست پرنده که احتمالاً کلاه یک زن بوده است
این واقعیت که یکی از اعضای سرآمد در یک مکان مرزی رهاشده به خاک سپرده شد، نشان می‌دهد استحکامات باستانی کیتان نه تنها دژهای نظامی، بلکه مکان‌هایی با اهمیت فرهنگی و نمادین ماندگار بودند که مدت‌ها پس از سقوط امپراتوری تداوم داشتند. ترکیب عناصر محلی با قطعات مجللی مانند زیورآلات طلا و نقره، گواه جامعه‌ای در حال گذار است که تحت تأثیر فرهنگ تمدن‌های همسایه و همچنین سنت‌های عشایری خود شکل گرفته است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
