(تصاویر) سفر به تهران قدیم؛ ماجرای جالب و عجیب اولین عکس‌های رنگی از تهران

به همین دلیل هم عکس‌های این شهر جایگاه ویژه‌ای در میان نخستین عکس‌های تاریخ این هنر در جهان دارد، اما جالب است بدانید با اینکه در آن زمان تمامی دوربین‌ها عکس‌های سیاه‌و سفید ثبت می‌کردند، چندین عکس رنگی از تهران و آدم‌هایش وجود دارد که حکایت جالبی دارند. ماجرا این است که پای دوربین عکاسی نزدیک به ۳سال پس از اختراع آن به ایران باز شد، اما چندین دهه زمان برد تا عکسی رنگی در ایران گرفته شود و در این مدت عکاسان از روش رنگ کردن عکس پس از ظهور استفاده می‌کردند.

در واقع نخستین راهی که عکاسان برای رسیدن به عکس رنگی به فکرشان رسید رنگ کردن عکس پس از ظهور آن بود، اقدامی که به رنگ‌های خاص با قابلیت ماندگاری زیاد نیاز داشت. آنها در این روش عکس را ظاهر می‌کردند و سپس با دقت فراوان و با قلم نقاشی آن را مطابق واقعیت و گاه به رنگی که می‌خواستند در می‌آوردند. این روش بین عکاسان و مجموعه‌داران عکس در ایران عصر قاجار هم رواج داشت و آنها کپی‌های متعددی از یک عکس را با رنگ‌های متنوع رنگ‌آمیزی می‌کردند. البته باید تأکید کرد که در ایران همیشه عکاسان دست به این اقدام نمی‌زدند، بلکه هر کسی که دستی در نقاشی و کپی از یک عکس داشت، می‌توانست عکس را رنگ کند.

اولین عکس‌های گرفته‌شده از تهران را لوئیجی مونتابونه رنگی کرد. مونتابونه در دوران ناصرالدین‌شاه قاجار نزدیک به ۴سال در ایران زندگی کرد و آثارش مهم‌ترین عکس‌های تهران و پرتره‌هایی از مردم کوچه و بازار بود. وقتی این عکاس با یک هیأت سیاسی ایتالیایی وارد تهران شد، جذابیت‌های تهران برای او وصف‌ناشدنی بود. پایتخت کشوری شرقی با دروازه‌های گوناگون، گنبدهای آبی و آفتاب درخشان شرق. از همین رو عکس‌های زیادی را از دروازه‌ها، بازارها، بناها، عمارت‌های قدیمی، کاخ‌های سلطنتی، سربازان، پیشه‌وران و... تهیه کرد.

ناصرالدین‌شاه که ۴ سال پیش از این تاریخ با استخدام عکاسی فرانسوی به نام فرانسیس کارلهیان به‌طور عملی اوقات زیادی را به آموختن عکاسی و عکسبرداری می‌پرداخت، توجه بیشتری به عکاس این هیأت کرد و بارها مقابل دستگاه عکسبرداری مونتابونه قرار گرفت. مونتابونه نیز با مهارت و استادی در عکسبرداری تک‌چهره، تصاویر بی‌نظیری از شاه جوان گرفت و بی‌گمان شوق او را برای ادامه کار دوچندان کرد.

آلبوم «خاطرات سفر به ایران» مونتابونه مجموعه‌ای بی‌نظیر از عکس‌هایی است که این عکاس ایتالیایی ثبت کرده است؛ عکس‌هایی از تخت مرمر، سربازان گارد شاه در نیاوران، تجریش و امامزاده صالح(ع)، کاخ سلطنتی و بسیاری از دروازه‌ها و عمارت‌های قدیمی تهران. او عکس‌هایی را که از آدم‌ها و مناظر ایران می‌گرفت رنگ می‌کرد. عکس‌ها با دقت و با دست رنگ می‌شدند که جلوه خاصی به‌عکس می‌داد؛ روشی که بعد از او آقارضا عکاس‌باشی دنبال کرد.

مونتابونه عکس‌ها را با آبرنگ از روی نمونه‌های واقعی رنگ‌آمیزی می‌کرد. هرچند عکس‌های زیادی از تصویرهای رنگی او در دست نیست، با این‌ حال او را می‌توان پیشگام عکس‌های رنگی در ایران نامید. شهرت این عکاس ایتالیایی به‌واسطه آلبوم سفر به ایران است. آلبوم سفر او به ایران دربرگیرنده بیش از ۷۰قطعه عکس است که با اندک تفاوتی در عکس‌ها در ۳نسخه به چاپ رسید. ۲ نسخه از آن در گنجینه کاخ گلستان است که ۶۲ قطعه عکس دارد و یک آلبوم که در موزه مارچیانای شهر ونیز نگهداری می‌شود.

به جز عکس‌های مونتابونه، امروزه در موزه‌های مختلف عکس‌های بی‌شماری از عکاسان قاجاری وجود دارد که یک نسخه از آن رنگی و نسخه دیگر سیاه و سفید است؛ عکس‌هایی که بعضا به نقاشی شبیه‌تر است تا عکس و در آرشیو نشنال جئوگرافی و سایت موزه بریتانیا نگهداری می‌شوند.

منبع: همشهری