«ردپای انسان‌های منقرض‌شده» برای اولین بار در پرتغال کشف شد
مکان‌های تازه کشف‌شده حاوی آثار ردپاها نشان می‌دهند نئاندرتال‌ها چگونه ۸۰ هزار سال پیش میان تپه‌های شنی باستانی پرتغال حرکت می‌کردند.
فرادید| پژوهشگران در یک کشف پیشگامانه، برای نخستین‌بار توانستند ردپاهای نئاندرتال‌ها در پرتغال را شناسایی کنند؛ یافته‌ای که درک ما از نحوه استفاده انسان‌های اولیه از مناظر ساحلی برای بقاء و جابه‌جایی در حدود ۸۰ هزار سال پیش را بالا برده است.
به گزارش فرادید، این پژوهش که در مجله Scientific Reports منتشر شده، دو محل تازه کشف‌شده حاوی ردپاهای انسان‌تباران در «مونته کلریگو» و «پرایا دو تلهیرو» در ساحل جنوب‌غربی پرتغال را توضیح می‌دهد. این ردپاهای باستانی که در تپه‌های شنی سخت‌شده‌ای به نام ایولی‌یِنایت (eolianites ) حفظ شده‌اند، به انسان‌های نئاندرتال نسبت داده می‌شوند و قدمت‌شان حدود ۷۸ تا ۸۲ هزار سال پیش در دوران پلیستوسین تخمین زده شده است.
ردیابی گام‌های حیات ماقبل تاریخ
در «مونته کلریگو» دست‌کم ۲۶ ردپای سالم در قالب چند مسیر مختلف یافت شده است. پژوهشگران آثاری را شناسایی کرده‌اند که وابسته به نئاندرتال‌های بالغ و کودک هنگام عبور از شیب تپه‌های شنی بوده است. در «پرایا دو تلهیرو» هم یک ردپایِ تک کشف شده که به احتمال زیاد وابسته به یک زن نوجوان یا بزرگسال است و حضور نئاندرتال‌ها در این منطقه را تأیید می‌کند.
کارلوس نِتو دِ کاروالیو، نویسنده اصلی مقاله، می‌گوید: «این مکان‌ها حاوی شواهد نادری از رفتار نئاندرتال‌ها در بیرون از غارها هستند و توانایی آن‌ها در پیمایش محیط‌های پیچیده‌ی تپه‌های شنی را نشان می‌دهند.»
جهت‌گیری، عمق و طول گام این ردپاها نشان می‌دهد حرکت نئاندرتال‌ها هدفمند و در مسیرهایی چالش‌برانگیز بوده؛ شاید در جست‌وجوی شکار یا گردآوری خوراک. این شواهد می‌تواند گویای برنامه‌ریزی راهبردی و حتی حضور گروهی از بزرگسالان و کودکان باشد.
نمونه‌هایی از ردپای انسان‌تباران در رسوبات ساحلی پلیستوسین شامل: (A–B) ردپای انسان مدرن اولیه از آفریقای جنوبی، (C) ردپای انسان و تنبل زمینی در آرژانتین، (D–F) ردپای نئاندرتال‌ها از اسپانیا با مسیرهای هم‌پوشان و آثار انگشتان پا
جست‌وجوی غذا در سواحل و سرنخ‌هایی از رژیم غذایی
این پژوهش فراتر از آثار فیزیکی ردپاها، داده‌هایی درباره رژیم غذایی نئاندرتال‌ها هم یافته است. تحلیل شبکه‌ایِ محوطه‌های ساحلی در شبه‌جزیره ایبری نشان داده که نئاندرتال‌ها رژیم غذایی گسترده و انعطاف‌پذیری داشتند. در کنار پستانداران بزرگی مانند گوزن، اسب و خرگوش که بخش اصلی غذای آن‌ها بود، آن‌ها از منابع موجود در اکوسیستم‌های ساحلی هم بهره می‌بردند.
این یافته‌ها با نتایج روزافزون تحقیقاتی همسو هستند که بر پایه‌ی آن‌ها می‌دانیم نئاندرتال‌ها گردآورندگانی ماهر و سازگار با محیط‌های گوناگون بوده‌اند. محیط‌های ساحلی دارای منابع غذایی قابل‌پیش‌بینی مانند صدف و شکارهای کوچک بودند و شاید به بقاء آن‌ها در برابر تغییرات اقلیمیِ دوره پلیستوسن کمک می‌کردند.
چالش‌های حفظ ردپاها و روش‌های علمی
ردپاها نوع نادری از شواهد فسیلی محسوب می‌شوند. برخلاف استخوان‌ها یا ابزارها، آن‌ها لحظاتی زودگذر و منجمدشده در زمان هستند؛ گام‌هایی واقعی از موجوداتی باستانی. حفظ شدن آن‌ها نیازمند شرایط خاصی است: رسوبات مرطوب و دانه‌ریز که به‌سرعت دفن و سپس فسیل می‌شوند.
برای اطمینان از دقت داده‌ها، تیم پژوهشی از روش‌های پیشرفته‌ای مانند فوتوگرامتری سه‌بعدی و تاریخ‌گذاری با تحریک نوری (OSL) استفاده کردند تا قدمت لایه‌های دارای ردپا را تأیید کنند. آن‌ها همچنین با تجزیه‌وتحلیل رسوبات، محیط باستانی منطقه را بازسازی کردند و دریافتند این تپه‌های شنی در گذشته مشرف به یک خور ساحلی غنی از منابع بوده‌اند.
تصاویری از ردپاهای نئاندرتال در جنوب‌غرب پرتغال شامل: (A–C) ردپاهایی از «مونته کلریگو» با نشانه‌های حرکت به سمت بالا، آثار انگشتان پا و جزئیات آناتومیکی، (D–G) تغییرشکل‌های رسوبی، ردپای کودکان و نشانه‌های لغزش روی شیب‌ها، (H) ردپای تک از «پرایا دو تلهیرو» با لبه جابه‌جاشده آشکار
تصویری گسترده‌تر از زندگی نئاندرتال‌ها
این مکان‌ها در پرتغال به فهرست رو به رشد مکان‌های دارای ردپای نئاندرتال در اروپا اضافه می‌شوند، از جمله محوطه مشهور Le Rozel در فرانسه. با این حال، این یافته‌ها اهمیت ویژه‌ای دارند، چرا که محدوده جغرافیایی فعالیت نئاندرتال‌ها در سواحل را گسترش می‌دهند و درک ما از نحوه حرکت، ترکیب گروهی و سازگاری محیطی آن‌ها را بالا می‌برند.
پژوهشگران می‌گویند: «این کشف خلأ مهمی در درک ما از سکونت نئاندرتال‌ها در امتداد سواحل اقیانوس اطلس را پر می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد نئاندرتال‌ها تنها ساکنان غار نبودند، بلکه توانایی بالایی در جابه‌جایی در محیط‌های باز و پویای ساحلی داشتند.»
گامی نزدیک‌تر به سوی درک بهتر نئاندرتال‌ها
کشف ردپای نئاندرتال‌ها در پرتغال، گام بزرگی در پیشبرد پژوهش‌های تکامل انسانی است. این ردپاهای باستانی نشان می‌دهند خویشاوندان دور ما چگونه در امتداد سواحل اروپا حرکت، شکار و زندگی می‌کردند؛ آن‌هم در عصری پر از دگرگونی‌های اقلیمی!
با ادامه‌ی افزایش سطح دریا و فرسایش سواحل باستانی، رقابت فزاینده‌ای برای کشف و حفظ این ردپاهای نادر از زندگی ماقبل‌تاریخی در جریان است. اما اکنون، ردپاهای «مونته کلریگو» و «پرایا دو تلهیرو» یادآور پرقدرتی از سفر مشترک ما در گذر زمان هستند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
