بزرگترین دشت کاشت دیم گل محمدی جهان اینجاست

لایزنگان با معماری زیبا که به ماسوله فارس معروف است و سبک زندگی متفاوت و با اقتصادی مجزا از دامداری و کشاورزی معمول که در روستاهای دیگر وجود دارد، در ۷۵ کیلومتری داراب واقع شده‌است. اقتصاد مردم روستا وابسته به محصولات دیمی است که در کوهستان‌های اطراف لایزنگان به بار می‌نشیند.

بازار محلی گلابگیری

لایزنگان در لغت به معنای دره‌ای است که مردمانی هوشیار و بیدار دل دارد. این روستا حدود ۲هزار نفر جمعیت دارد. رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی داراب به همشهری می‌گوید: «لایزنگان از روستاهای هدف گردشگری استان فارس است که به واسطه دشت‌های گل محمدی شناخته می‌شود.»

رشد گل محمدی به صورت دیم در دشتی با مساحت ۵هزار هکتار، لایزنگان را به بزرگترین دشت گل محمدی دیم در جهان زبانزد کرده‌است. ۵۰۰ هکتار گل محمدی هم به شیوه آبی کشت می‌شود. روستاهای مروارید و نوایگان هم در همسایگی لایزنگان هستند و دشت گل محمدی دارند.

علیرضا پرویزی ادامه می‌دهد: «دشت‌های دیم گل‌محمدی در روستای لایزنگان باعث شده تا بستر گردشگری و اقتصادی مناسبی برای اهالی روستا فراهم باشد. در واقع زندگی بخشی از امرار معاش اهالی در این فصل از طریق برداشت گل‌محمدی و گلابگیری با ایجاد بازار محلی و همچنین صادرات به دیگر استان‌ها و خارج از کشور می‌گذرد.»

کوچ ۲۵ روزه

اهالی روستا اوایل خرداد ماه برای برای برداشت از محصول گل محمدی دیم از روستا به دشت کوچ می‌کنند؛ سفری ۲۵ روزه که در اصطلاح محلی کیتل خوانده می‌شود. اهالی روستا کوله باری بر دوش خانه‌ها را ترک می‌کنند و راهی کیتل می شوند.

پیرزنان و پیرمردان که دیگر برای کوچ توانی ندارند در خانه می‌مانند. اهل روستا با عبور از دره‌ها و گردنه‌های سخت‌گذر به گردنه شکار می‌رسند و سپس دشتی دلنشین در ارتفاعات لایزنگان پوشیده از گل‌های محمدی دیده می‌شود.

پرویزی می‌گوید: «کیتل در واقع اسم محل اتراق روستاییان در دشت گل‌محمدی است؛ کپرهایی که از سنگ، شاخه و چوب درخت بادام (در زبان محلی الوک گفته می‌شود) درست می‌شود.

برای همین به کوچ روستاییان لایزنگان به دشت گل‌محمدی، کیتل می‌گویند.» کوچ‌کنندگان در دشت اشگلی یا همان دشت گل، مشغول برداشت می‌شوند. زنان که با خود خمیر، آرد و برخی مواد غذایی را به کیتل آورده‌اند، غذای محلی اوبنه درست می‌کنند. بنه، نوعی پسته وحشی است که مصرف خوراکی دارد و این غذا شبیه آبگوشت است.

پرویزی می‌گوید: «گل محمدی زمانی برداشت می‌شود که گل به جوش آمده باشد؛ یعنی باز شده‌باشد.» در پایان روز، گل‌های چیده‌شده در مویزگاه ریخته می‌شود؛ جایی که انگور برداشت شده هم همان‌جا جمع‌آوری می‌شود. بچه‌ها غنچه‌های گل را جدا می‌کنند. زندگی در کیتل از روستا هم ساده‌تر است و کپر با هیزم گرم می‌شود.

جشنواره گل‌سرخ

بخش زیادی از گل‌های چیده‌شده در دشت گل فروخته می‌شود و اهالی مابقی را با خود به روستا باز می‌آورند. بعد از بازگشت از کیتل، زنان روستا غنچه‌ها را که در گویش محلی پیک نامیده می‌شود، با سوزن به نخ می‌کشند و برای تزئین خانه استفاده می‌کنند و مابقی را به عطاری می‌فروشند.

اهالی روستا گلابگیری هم انجام می‌دهند. گل‌های محمدی لایزنگان به سراسر ایران و به خصوص قمصر کاشان فرستاده می‌شود. معمولا جشنواره گل سرخ نیز اواخر خرداد ماه در روستا برپا می‌شود.

پرویزی ادامه می‌دهد: «در ورودی روستا مسیرهایی برای استقبال از گردشگران سنگفرش و کارگاه‌های گلاب‌گیری به روش سنتی هم مستقر شده.»

باغات دیم اقتصاد روستا را می‌چرخاند

لایزنگانی‌ها اواخر تیرماه راهی کیتلی دیگر می‌شوند و به سمت کوه‌های لای‌سنه، پسه‌تیره و گیلو می‌روند و روزی خویش را از درختان بادام طلب می‌کنند. بادام‌های چیده شده در آفتاب خشک می‌شوند و پوست سبزشان را جدا می‌کنند. پوست جدا شده در هاون خانگی آسیاب می‌شود و به مصرف دام و طیور می‌رسد.

اواخر تابستان هم کیتل برای چیدن انگور است. باغات روستای کوهستانی لایزنگان علاوه بر گل‌محمدی، بادام و انگور محصولات دیگری از جمله گردو، الو زرد، انار، انجیر، هلو، پرتقال، نارنگی، توت و شلیل نیز دارد.

چشمه‌های زلال و غارهای متعددی مثل لای‌سنه، معدن‌گاه، پیرنو، پیر شیخ‌علی و پس‌کمانه نیز دیدنی‌های روستا را تکمیل می‌کند.

منبع: همشهری