همه‌ی آنچه باید درباره‌ی نگهداری گیاه فیکوس در منزل بدانید

وقتی صحبت از گیاهان آپارتمانی می‌شود، کمتر کسی است که نام فیکوس به گوشش نخورده باشد. فیکوس به خاطر انعطاف‌پذیری‌اش در برابر شرایط مختلف، یکی از محبوب‌ترین انتخاب‌ها برای علاقه‌مندان به طبیعت است. فیکوس‌ها که ریشه در مناطق گرمسیری و استوایی دارند، با تنوع گونه‌ها و شکل‌هایشان، از درختچه‌های کوچک گرفته تا گیاهان بزرگ و پرحجم، هر سلیقه‌ای را راضی می‌کنند. اما این زیبایی و سرزندگی، به مراقبتی دقیق و آگاهانه نیاز دارد. شاید فکر کنید که فیکوس گیاهی بی‌دردسر است و با هر شرایطی کنار می‌آید، اما اگر نیازهایش را نادیده بگیرید، خیلی زود با برگ‌های زرد شده یا ریخته‌شده روبه‌رو خواهید شد. این گیاه مثل یک دوست صبور است که تا حدی بی‌توجهی را تحمل می‌کند، ولی برای شکوفایی کامل، منتظر دستان مهربان شماست. در این مقاله، قصد داریم شرایط نگهداری گیاه فیکوس را به شما توضیح دهیم.

آشنایی با گل فیکوس و انواع آن

فیکوس‌ها عضوی از خانواده بزرگ موراسه (Moraceae) هستند که بیش از ۸۰۰ گونه مختلف را در بر می‌گیرند. این گیاهان بومی مناطق گرمسیری مثل آسیای جنوب شرقی، آفریقا و استرالیا هستند و در طبیعت، گاهی به شکل درختانی عظیم و باشکوه رشد می‌کنند. اما در خانه‌ها و آپارتمان‌ها، ما آن‌ها را به‌عنوان گیاهانی زینتی و جمع‌وجور می‌شناسیم که با کمی توجه، سال‌ها همراهمان می‌مانند.

از معروف‌ترین گونه‌های فیکوس می‌توان به فیکوس لیراتا (با برگ‌های بزرگ و ویولن‌مانند)، فیکوس الاستیکا (معروف به گیاه لاستیکی با برگ‌های تیره و براق)، فیکوس بنجامین (با شاخه‌های ظریف و برگ‌های ریز و متنوع) و فیکوس بلک (با رنگ تیره و خاص) اشاره کرد. هر کدام از این گونه‌ها، شخصیت و ویژگی‌های خاص خودشان را دارند. مثلاً لیراتا با برگ‌های پهنش، حال‌وهوای جنگلی به فضا می‌دهد، در حالی که بنجامین ابلق با تنوع رنگی‌اش، حس شادابی و طراوت را منتقل می‌کند.

نکته جالب اینجاست که فیکوس‌ها در فرهنگ‌های مختلف هم جایگاه ویژه‌ای دارند؛ مثلاً در برخی نقاط، به‌عنوان نماد رشد و زندگی شناخته می‌شوند. با این حال، چیزی که همه گونه‌های فیکوس را به هم پیوند می‌دهد، نیازشان به مراقبتی متعادل است.

میزان نیاز به نور

نور، مثل خون در رگ‌های فیکوس است؛ بدون آن، این گیاه نمی‌تواند نفس بکشد و رشد کند. اما این نیاز به نور، به‌معنای قرار دادن فیکوس زیر آفتاب سوزان ظهر نیست. فیکوس‌ها عاشق نور غیرمستقیم و ملایم هستند، چیزی شبیه به آنچه در جنگل‌های استوایی زیر سایه درختان بلندتر دریافت می‌کنند. اگر گلدان فیکوس‌تان را پشت پنجره‌ای با پرده نازک قرار دهید، جایی که نور خورشید غیر مستقیم به برگ‌ها برسد، احتمالاً گیاه شما حال و روز بهتری خواهد داشت!

این نکته را هم اضافه کنیم که گونه‌هایی مثل فیکوس بنجامین ابلق یا لیراتا، به نور بیشتری نیاز دارند تا رنگ و شادابی برگ‌هایشان حفظ شود. اگر نور کم باشد، برگ‌های ابلق کم‌کم سبز یکدست می‌شوند و لیراتا ممکن است رشدش کند شود. از طرف دیگر، فیکوس الاستیکا یا بلک با نور متوسط هم کنار می‌آیند، ولی باز هم نباید آن‌ها را در گوشه‌ای تاریک رها کنید. یک ترفند ساده برای فهمیدن وضعیت نور این است که به برگ‌ها نگاه کنید؛ اگر زرد می‌شوند یا می‌ریزند، احتمالا نور خیلی کم است. اگر لبه‌ها قهوه‌ای و خشک شدند، احتمالاً نور بیش از حد مستقیم بوده.

در خانه، پنجره‌های شرقی یا غربی معمولاً بهترین نقاط هستند، چون نور صبح یا عصر را به فیکوس هدیه می‌دهند. اما اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که نور طبیعی کم است، نگران نباشید؛ لامپ‌های رشد گیاه می‌توانند ناجی فیکوس شما باشند. فقط یادتان باشد هر چند وقت یک‌بار گلدان را بچرخانید تا همه برگ‌ها به‌طور یکنواخت نور بگیرند و گیاهتان کج نشود.

میزان نیاز به آب

آبیاری فیکوس، قلق‌های خودش را دارد. این گیاه نه از غرق شدن در آب خوشش می‌آید و نه از تشنگی طولانی‌مدت. تعادل، رمز موفقیت در آبیاری فیکوس است. برای شروع، بهتر است خاک را چک کنید؛ انگشتتان را تا یک بند در خاک فرو ببرید، اگر خشک بود، وقت آب دادن است. در تابستان که هوا گرم‌تر است و تبخیر بیشتر می‌شود، ممکن است هفته‌ای دو بار آبیاری نیاز باشد، اما در زمستان، وقتی گیاه آرام‌تر نفس می‌کشد، شاید هر ده روز یک‌بار کافی باشد.

چیزی که باید حواستان باشد، زهکشی گلدان است. اگر آب در زیرگلدانی جمع شود و ریشه‌ها در آن غوطه‌ور بمانند، خیلی زود با پوسیدگی ریشه و برگ‌های آویزان روبه‌رو می‌شوید. آب ولرم و بدون کلر (مثل آب جوشیده سردشده) برای فیکوس بهتر است، چون مواد شیمیایی آب شهری گاهی برگ‌ها را حساس می‌کند. گونه‌های مختلف فیکوس هم کمی تفاوت دارند؛ مثلاً الاستیکا با برگ‌های ضخیمش، آب کمتری نسبت به بنجامین ظریف می‌خواهد. یک نکته مهم دیگر این است که زیاده‌روی در آبیاری، دشمن شماره یک فیکوس است. اگر دیدید خاک همیشه خیس است و برگ‌ها زرد می‌شوند، دست نگه دارید و بگذارید خاک نفس بکشد. از طرف دیگر، تشنگی زیاد هم برگ‌ها را خشک و شکننده می‌کند. پس با دقت و حوصله، به صدای فیکوس‌تان گوش کنید تا بفهمید دقیقاً چه زمانی تشنه است.

شرایط کوددهی

فیکوس‌ها هم مثل هر موجود زنده‌ای برای رشد و شادابی به غذا نیاز دارند. اگر به فکر تغذیه گیاه نباشید، برگ‌ها کم‌رنگ می‌شوند و رشدش متوقف می‌شود. اما کود دادن هم آدابی دارد و نباید بی‌حساب‌وکتاب باشد. بهترین انتخاب برای فیکوس، کود متعادل مثل NPK 20-20-20 است که نیتروژن، فسفر و پتاسیم را به نسبت برابر به گیاه می‌رساند. برای یک گلدان متوسط، ماهی یک‌بار در بهار و تابستان کافی است، اما در زمستان که فیکوس به استراحت می‌رود، بهتر است کوددهی را به حداقل برسانید یا حتی متوقف کنید.

روش استفاده هم مهم است؛ کود را در آب حل کنید و به خاک بدهید، نه مستقیم روی برگ‌ها. اگر گلدانتان کوچک است، می‌توانید هر سه هفته یک‌بار کود بدهید، ولی همیشه مقدار را کم نگه دارید، چون زیادی کود، ریشه‌ها را می‌سوزاند و برگ‌ها را قهوه‌ای می‌کند. برای کوددهی بهتر می‌توانید قبل از کوددهی، خاک را کمی مرطوب کنید تا جذب بهتر شود. یادتان باشد فیکوس گیاهی حساس است و از افراط بیزار است؛ پس با صبر و دقت، فقط به اندازه نیازش به او غذا بدهید تا همیشه سرحال بماند.

دمای مناسب برای نگهداری از فیکوس

در آپارتمان‌ها، معمولاً دمای اتاق برای فیکوس مناسب است، ولی اگر در منطقه‌ای سرد زندگی می‌کنید، از دستگاه‌های گرمایشی ملایم کمک بگیرید و گلدان را از پنجره‌های سرد دور نگه دارید. با این مراقبت‌ها، فیکوس‌تان مثل یک مهمان خوشحال در خانه‌تان می‌ماند.

رطوبت مورد نیاز

این گیاه از جنگل‌های مرطوب می‌آید، پس طبیعی است که هوای خشک آپارتمان‌ها برایش چالش‌برانگیز باشد. رطوبت ایده‌آل برای فیکوس بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است. اگر در منطقه‌ای مرطوب زندگی می‌کنید، کارتان راحت است، ولی در جاهای خشک، باید دست به کار شوید. یک راه ساده، غبارپاشی برگ‌ها با آب ولرم است؛ هفته‌ای یک‌دو بار کافی است، ولی مراقب باشید زیر نور مستقیم آفتاب این کار را نکنید، چون لکه‌های قهوه‌ای روی برگ‌ها می‌افتد. گذاشتن یک ظرف آب کنار گلدان یا استفاده از دستگاه بخور هم می‌تواند رطوبت را بالا ببرد.

خاک و گلدان مناسب برای نگهداری از فیکوس

خاک و گلدان، خانه فیکوس هستند و اگر درست انتخاب نشوند، گیاه آرامشش را از دست می‌دهد. فیکوس به خاکی سبک و مغذی نیاز دارد که آب را خوب زهکشی کند. ترکیب خاک برگ، پیت ماس و کمی ماسه، یک بستر عالی برایش می‌سازد. زهکشی مهم است چون ریشه‌های فیکوس از آب ایستاده متنفرند و خیلی زود می‌پوسند. در نظر داشته باشید که گلدان هم باید سوراخ‌دار باشد تا آب اضافی راه فرار داشته باشد. همچنین یادتان باشد اندازه گلدان را هم متناسب با ریشه انتخاب کنید؛ نه خیلی تنگ که ریشه‌ها خفه شوند، نه خیلی بزرگ که خاک بیش از حد خیس بماند. هر دو سال یک‌بار، وقتی ریشه‌ها پر شدند، گلدان را عوض کنید و با احتیاط ریشه‌ها را جابه‌جا کنید تا آسیب نبینند. با این انتخاب‌ها، فیکوس‌تان ریشه‌های قوی و برگ‌های سالم خواهد داشت.

طریقه هرس کردن فیکوس

هرس کردن فیکوس، مثل کوتاه کردن مو برای انسان است؛ اگر درست انجام شود، گیاه را سرحال‌تر و زیباتر می‌کند. بهترین زمان برای این کار، اواخر بهار یا اوایل تابستان است، وقتی گیاه در اوج رشدش است. در زمستان هرس نکنید، چون فیکوس در خواب است و شوک می‌شود. قبل از شروع، دستکش بپوشید، چون شیره سفید فیکوس سمی است و پوست را تحریک می‌کند. با قیچی تیز و تمیز، برگ‌های زرد، پژمرده یا ساقه‌های بیش از حد بلند را از نزدیک بند ببرید. فقط حواستان باشد بیشتر از یک سوم گیاه را هرس نکنید، وگرنه رشدش متوقف می‌شود. بعد از هرس، گلدان را در جای ثابت و روشن بگذارید تا بهبود پیدا کند.

روش‌های تکثیر فیکوس

تکثیر فیکوس، راهی هیجان‌انگیز برای افزایش تعداد این گیاهان زیباست. دو روش اصلی دارد: قلمه‌زنی و تکثیر هوایی. برای قلمه، در بهار یا تابستان، ساقه‌ای ۱۵ سانتی با یک برگ را مورب ببرید، شیره‌اش را با آب بشویید و در خاک سبک (مثل کوکوپیت و ماسه) بکارید. دما را ۲۵ درجه و خاک را مرطوب نگه دارید تا ریشه بدهد. روش هوایی سخت‌تر است؛ ساقه‌ای ۳۰ سانتی را شکاف دهید، با خزه مرطوب ببندید و با پلاستیک بپوشانید. بعد از ریشه زدن، آن را جدا کنید و بکارید. هر دو روش صبر می‌خواهند، ولی نتیجه‌اش ارزشش را دارد.

در جدول زیر شرایط نگهداری از گیاه فیکوس را برای شما خلاصه کرده‌ایم:

منبع: خبرآنلاین