داستان شکل‌گیری قانون «پاس عقب به دروازه‌بان»؛ اتفاقی که فوتبال را متحول کرد

فوتبال جزو آن دسته از ورزش‌هایی است که پیوسته دچار تغییر و تحول می‌شود؛ تغییرات مربوط به این بازی در طول سال‌ها هم در داخل زمین و هم خارج از آن اعمال شده است. فارغ از اینکه این تغییرات کوچک هستند یا بزرگ، تصمیمات اتخاذ شده توسط مقامات مسئول تأثیر بزرگی از بالاترین سطوح فوتبال حرفه‌ای تا پایین‌ترین سطوح آن دارد.

در تاریخ ۵ آوریل ۲۰۲۵، لیگ برتر شاهد یکی از عجیب‌ترین لحظات تاریخ اخیر خود بود؛ این لحظه مربوط به زمانی می‌شود که دروازه‌بان ایپسویچ تاون، الکس پالمر، مجبور شد به سمت دروازه خود دویده و پاس هم‌تیمی خود دارا اوشی که به اشتباه از زیر پایش عبور کرده بود را از روی خط دروازه بیرون بکشد؛ نتیجه؟ یک ضربه آزاد غیرمستقیم در محوطه شش قدم، آن هم در برابر تماشاگرانی که شاهد حضور تمام اعضای تیم ایپسویچ روی خط دروازه بودند تا مانع از گلزنی ولورهمپتون شوند.

این اتفاق باعث یادآوری قانون پاس عقب به تماشاگران شد؛ قاعده‌ای که اکنون بخش جدایی‌ناپذیر بازی است و فراموش شده که زمانی این قانون اصلاً وجود خارجی نداشت؛ به همین دلیل ممکن بود فوتبال به یک نمایش زشت و ناخوشایند تبدیل گردد. در ادامه این مطلب هر چیزی که باید درباره قانون پاس به عقب بدانید، چگونگی به وجود آمدن آن و دلایلی که باعث شد این تغییر در قانون اعمال شود را توضیح می‌دهیم.

قانون پاس عقب چیست؟

قانون پاس به دروازه‌بان در بند ۲ از ماده ۱۲ قوانین بازی هیئت بین‌المللی فوتبال (IFAB) توضیح داده شده و موقعیت‌های مختلفی را مشخص می‌کند که در آن‌ها بر اساس نقض این قانون، ضربه آزاد غیرمستقیم اعلام می‌شود. این موارد (که به‌طور مستقیم از راهنما نقل شده است) عبارتند از:

اگر یک بازیکن عمداً توپ را با سر، سینه، زانو و یا هر بخش دیگر بدن خود به دروازه‌بان پاس دهد (چه با ضربه آزاد یا ضربه دروازه)، به‌گونه‌ای که هدف از آن دور زدن قانون باشد، حتی اگر دروازه‌بان توپ را با دست نگیرد، این اقدام خطا محسوب می‌شود. در صورتی که دروازه‌بان خود مسئول این حرکت عمدی باشد، جریمه خواهد شد.

اگر دروازه‌بان توپ را با دست یا بازویش لمس کند، مرتکب خطا شده؛ مگر اینکه به وضوح و عامدانه توپ را با پا زده یا دست‌کم تلاش کرده باشد تا توپ را با پا برای شروع بازی به جریان بیندازد؛ و این در صورتی است که توپ قبلاً از طریق یک پاس مستقیم از پرتاب اوت هم‌تیمی‌اش به او داده شده باشد.

چرا قانون پاس به عقب اجرایی شد؟

برای سال‌های سال، فوتبال تحت سلطه بازیکنانی بود که قادر به پاس عقب بودند؛ در مقابل، دروازه‌بانان نیز بدون هیچ مشکلی می‌توانستند توپ را با دست بگیرند. چه زمانی که گریم سونس پاس ۶۴ متری به دروازه‌بان تیم خود، رنجرز، در بازی مقابل دینامو کی‌یف ارسال می‌کرد و چه زمانی که پیتر اشمایکل و دفاع دانمارک در فینال یورو ۱۹۹۲ توپ را بین خودشان پاس می‌دادند؛ آن‌ها بازی‌های فوتبال را تبدیل به یک رقابت خسته‌کننده کرده بودند.

به منظور جلوگیری از اتلاف وقت تیم‌ها، سپ بلاتر، رئیس پیشین فیفا، به موقع وارد عمل شد و این مشکل را برای همیشه از بین برد. جورج کامینگ، عضو پیشین فدراسیون فوتبال اسکاتلند و فیفا در این باره می‌گوید: «باید انصاف را در مورد بلاتر رعایت کرد، همان‌طور که بیشتر ما می‌دانیم او اشتباهات زیادی دارد، اما در مورد قوانین بازی بسیار قاطع بود. بلاتر نگرانی زیادی نسبت به تکل از پشت داشت.

او این مسئله را کمی بیش از حد بزرگ کرد، مارکو فان باستن نامی بود که همیشه به آن اشاره می‌شد – او به دلیل تکل‌های از پشت دچار آسیب‌‌ دیدگی‌های زیادی در ناحیه آشیل شد. اما بلاتر همچنین نگران اتلاف وقت بازی بود».

بلاتر، که در آن زمان دبیرکل فیفا بود، وقتی بازی میان امارات متحده عربی و کلمبیا را تماشا کرد، به این مسئله واکنش نشان داد. در هیئت بین‌المللی فوتبال (که شامل چهار کشور اصلی انگلستان، اسکاتلند، ولز و ایرلند شمالی می‌شود) بلاتر برای تغییر این قانون دلایل خود را مطرح کرد.

ویلیام کمپبل، از اتحادیه فوتبال ایرلند در این رابطه می‌گوید: «او از پشت میز بلند شد تا بتواند بایستد و حرکت دروازه‌بان را که توپ را برمی‌دارد و دوباره به بازی برمی‌گرداند، تقلید کند؛ بلاتر این کار را خیلی خوب انجام می‌داد. او وانمود می‌کرد که دروازه‌بان است و توپ را در دست دارد، آن را بالا و پایین می‌کند و به یک طرف محوطه جریمه می‌رود و سپس به طرف دیگر حرکت می‌کند. بلاتر همچنین آمارهایی در مورد پاس‌های رو عقب و مدت زمانی که باعث هدر رفتن وقت شده بود را در اختیار داشت… بلاتر گفت که ما باید کاری کنیم تا میزان وقت‌کشی کاهش یابد».

بعد از چندین آزمایش، در جلسه عمومی سالانه هیئت بین‌المللی فوتبال در سال ۱۹۹۲ بود که همه اعضا به طور یکپارچه از تصویب قانون پاس عقب به عنوان بخشی از قوانین فوتبال حمایت کردند.

تصویب این قانون چه تاثیری در بازی فوتبال داشت؟

نه تنها دروازه‌بان‌ها و مدافعان مجبور شدند دوباره به نحوه بازی و موقعیت‌هایی که توپ را به دروازه‌بان خود باز می‌گرداندند فکر کنند، بلکه این تغییر به طور کلی تأثیر زیادی بر روی تیم‌ها گذاشت.

تیم لیدز یونایتد که در سال ۱۹۹۲ قهرمان بالاترین سطح فوتبال باشگاهی انگلیس (لیگ دسته اول آن زمان) شده بود، به‌وضوح پس از اجرای قانون جدید افت شدیدی پیدا کرد و فصل بعد را با رتبه‌ای بسیار پایین‌تر (در جایگاه هفدهم) به پایان رساند. در همین حال، ناتینگهام فارست هم در قعر جدول قرار گرفت و از لیگ برتر سقوط کرد. همین اتفاق باعث شد برایان لا، بعدها اعتراف کند که این تغییر قانون تأثیر زیادی روی عملکرد تیم‌ها گذاشته است.

برایان لا در این باره می‌گوید: «قانون پاس عقب، کار ما را تمام کرد. قبلاً ما بودیم که سرعت بازی را کنترل می‌کردیم، اما حالا هر وقت توپ به دروازه‌بان می‌رسید، مجبور بود آن را به جلو بفرستد؛ این یعنی باید خیلی بیشتر می‌دویدیم، ولی ما اصلاً برای این شرایط آماده نبودیم و تغییری در سبک بازی‌مان ندادیم. اما تیم‌های حریف این کار را کردند؛ آن‌ها از ما آماده‌تر و قوی‌تر بودند، مخصوصاً در ۱۵ دقیقه پایانی بازی‌ها؛ آن‌ها ما را کنار زدند. این مسئله خیلی تأثیرگذار بود و وقتی متوجه‌اش شدیم، دیگر خیلی دیر شده بود».

همچنین، این قانون باعث شد دروازه‌بان‌ها علاوه بر دست، از پاهای خود نیز به‌خوبی استفاده کرده و با آن‌ها کار کنند. نتیجه‌اش هم ظهور نسل جدیدی از دروازه‌بان‌ها بود که بیشتر با عنوان سوییپر (sweeper keeper) شناخته می‌شوند.

بازیکنانی چون مانوئل نویر دروازه‌بان بایرن مونیخ و ادرسون دروازه‌بان منچسترسیتی، بی‌شک از بزرگ‌ترین نمایندگان این سبک بازی هستند و این دو نفر، همراه با بسیاری دیگر از دروازه‌بان‌ها در دنیای فوتبال امروزی، نماد روش مدرن بازی از عقب به جلو محسوب می‌شوند.

منبع: روزیاتو