پشت پرده سقوط فیسکر؛ چه کسی مقصر ورشکستگی این خودروساز است؟

ساخت خودرو آینده‌نگرانه‌ی Orbit، خودرو اسپرت با باتری حالت جامد، کامیون برقی، خودرو برقی گرندتورر کروکی با بردی در حدود ۹۶۵ کیلومتر، دستگاه حمل‌ونقل کاملاً متصل ساخت شرکت فاکس‌کان با قیمت زیر ۳۰ هزار دلار برای مبتکران شهری و خودروی الکترونیکی مخصوص پاپ ازجمله اتفاقات هیجان‌انگیزی بودند که هنریک فیسکر (Henrik Fisker)، طراح مشهور خودرو در طول هشت سال گذشته وعده داده بود؛ اما هیچ‌یک از این اهداف محقق نشدند.

مارکز برونلی، یوتیوبر معروف، اواخر بهمن در کانال خود ویدئویی از خودرو شاسی‌بلند Ocean فیسکر با عنوان «بدترین خودرویی که تابه‌حال بررسی کردم» آپلود کرد؛ انتقادی که باعث ازدست‌دادن مشتریان و سقوط ارزش سهام شرکت فیسکر شد.

حالا استارتاپ خودروهای برقی فیسکر پس از مشکلات فراوان خودرو اوشن و پس از تحویل تنها چند هزار دستگاه از این خودرو، اعلام ورشکستگی کرده است. درحالی‌که برخی ویدیوی انتقادی مارکز برانلی را دلیل ورشکستگی این استارتاپ می‌دانند، کارمندان شرکت انگشت اتهام را به سوی زن‌ و شوهری گرفته‌اند که نامشان روی کاپوت خودروهای شرکت نوشته شده است.

شان اوگریدی (Sean O’Grady)، مدیر فروش منطقه‌ای سابق فیسکر به تک‌کرانچ می‌گوید: «نبود رویه‌های عادی، واقعاً آزاردهنده بود. بهانه‌ای که همیشه می‌شنیدیم این بود که شما پیش‌ازاین برای استارتاپ‌ها کار نکرده‌اید و نمی‌دانید که کار استارتاپی همیشه همین‌طور آشفته است!» هفت کارمند دیگر نیز که به‌شرط ناشناس‌ماندن با تک‌کرانچ مصاحبه کرده‌اند، می‌گویند که این هرج‌ومرج در نهایت شرکت را به نابودی می‌کشاند؛ هرج‌ومرجی که در سراسر شرکت جریان داشته و به‌نظر می‌رسد که به تمام بخش‌ها نفوذ کرده است.

به‌گفته‌ی چهار تن از کارکنان فیسکر، خدمات پس‌ازفروش ناکافی، نبود سیستم گارانتی کارآمد و کمبود قطعات یدکی از جمله مشکلات موجود در شرکت بودند. از سوی دیگر اوگریدی و چند کارمند دیگر که به‌طور مستقیم پرداخت‌ها را پیگیری می‌کردند، می‌گویند شرکت فیسکر در ردیابی پول‌های واریز‌شده با مشکلات جدی مواجه بود و حتی یک بار حدود ۱۶ میلیارد دلار در این شرکت گم شد.

پیامد تمام اتفاقات رخ‌داده در شرکت این بود که مشتریان در تمام این مدت علاوه‌بر دست‌وپنجه نرم‌کردن با خودروهای ازکارافتاده، ترمزهای معیوب و درهایی که همیشه گیر می‌کردند، اغلب مجبور بودند هفته‌ها و ماه‌ها برای تعمیر خودرو خود صبر کنند.

فیسکر با ده‌ها دعوای حقوقی مرتبط با «قوانین لیمو» و مشکلات حقوقی دیگر در رابطه با کارمندان و صورت‌حساب‌های پرداخت‌نشده هم درگیر است. قانون لیمو (Lemon law) برای جبران خسارت خریداران خودرو و سایر محصولات مصرفی که به‌طور مکرر استانداردهای کیفیت و عملکرد را نقض می‌کنند، وضع شده است. در کنار این موارد، کارکنان فیسکر اغلب ۱۸ ساعت کاری را برای رسیدگی به نگرانی‌ها، رفع مشکلات، یافتن پرداختی‌های گمشده و مستندسازی صحیح خودروهای شاسی‌بلند سپری می‌کردند که فراتر از وظایف سازمانی آن‌ها به‌حساب می‌آمد؛ در نهایت هم سرنوشت بسیاری از آن‌ها «تعدیل» بود.

خودروی برقی شاسی‌بلند اوشن

به‌گفته‌ی کارمندان، آشفتگی‌های مداوم در فیسکر کار ساخت، فروش و حمل‌ونقل خودرو را به‌میزان چشمگیری دشوار می‌کرد. یک سال پیش از آنکه هنریک فیسکر، نخستین سری از ۲۲ دستگاه شاسی‌بلند اوشن را در آمریکا تحویل خریداران دهد، در اقدامی غیرمعمول در صنعت خودرو تصمیم گرفت تا روی خودروهای خود اسپیسر چرخ نصب کند. اسپیسرهای چرخ، قطعاتی هستند که بین چرخ و توپی چرخ قرار می‌گیرند و باعث می‌شوند که لاستیک‌ها برجسته‌تر به‌نظر برسند. گفتنی است که استفاده از این قطعات در صنعت خودروسازی چندان متداول نیست.

کسانی که از تصمیم فیسکر آگاه بودند، می‌گویند او می‌خواست این کار را فقط به دلیل اینکه خودرویش «باحال‌تر» به‌نظر برسد، انجام دهد. به‌گفته‌ی آن‌ها فیسکر قصد داشت اسپیسرها را به‌عنوان لوازم جانبی به‌فروش برساند؛ اما این مرحله از فرایند ساخت خودرو برای اعمال چنین تغییری بسیار دیر بود و اسپیسرها تأییدیه‌های لازم را دریافت نکرده بودند.

اسپیسرهایی که فیسکر قصد داشت روی چرخ خودروهای خود نصب کند، کد قطعه‌ی داخلی نداشتند و این یعنی درصورت بروز هرگونه مشکلی پیگیری آن‌ها به‌سادگی ممکن نبود. برخی از کارمندان شرکت هم احساس می‌کردند که تست‌های داخلی کافی برای اطمینان از ایمنی اسپیسرها انجام نشده است.

این تصمیم در نهایت باعث به‌هم‌ریختن تیم مهندسی فیسکر شد. برنت دیمرز (Brent Demers) مهندس ارشد وقت فیسکر در سال ۲۰۲۳، در ایمیلی به گروهی که معاون مهندسی یعنی ویلیام استین‌نت (William Stinnett) هم در آن حضور داشت، اعلام کرد که تیم طراحی و استودیوی فیسکر در حال نصب اسپیسرهایی است که علاوه‌بر نداشتن تأییدیه‌های مناسب، برخلاف توصیه‌های مهندسی پیشین نیز هستند. ایمیل دیمرز درواقع حاوی پیامی برای نجات از این پروژه بود.

با پخش‌شدن خبر نصب اسپیسرهای بدون تأییدیه، فیسکر راضی شد تا از ایده‌ی خود صرف‌نظر کند؛ اگرچه دیمرز و استین‌نت، هر دو پس از تحویل نخستین سری از خودروها در ماه جولای، شرکت را ترک کردند.

کمبود قطعات

کمبود قطعات در فیسکر آنقدر شدید بود که قطعات خودرو شخصی بنیان‌گذار آن برای تعمیر خودرو خریداران استفاده شد

تلاش برای نجات

آشفتگی در ماه‌هایی که فیسکر روند نزولی داشت هم این شرکت را آزار می‌داد. در روز ۲۷ مارس، کارمندان خبر نگران‌کننده‌ای دریافت کردند و مطلع شدند که شرکت به‌سرعت در حال ترک دفتر مرکزی خود در منهتن بیچ است. پس از انتشار این خبر، ده‌ها نفر به ساختمان شیشه‌ای و فولادی هجوم بردند و وسایل خود را برای بردن به خانه یا انتقال به تاسیسات مهندسی شرکت در لا پالما جمع‌آوری کردند.

چند ساعت بعد و پس از رفت‌وآمد چند کامیون اسباب‌کشی، به کارمندان اطلاع داده شد که فیسکر یک ماه دیگر برای تخلیه‌ی دفتر مرکزی مهلت دارد و از کارمندان باقی‌مانده خواسته شد تا به کار خود ادامه دهند. در آن زمان به کارمندان گفته شد که به انبوهی از اسناد و مدارک مربوط به پلاک و ثبت‌نام رسیدگی کنند؛ اسنادی که باعث شده بودند بسیاری از مشتریان بدون پلاک دائمی باشند. فیسکر که پیش از این برای ردیابی ۱۶ میلیون دلار پرداختی گمشده، با عجله یک حسابرسی داخلی انجام داده بود، در آستانه‌ی انتشار گزارش مالی سالانه، با درخواست‌های دریافت اسناد از سوی حسابرس خارجی خود یعنی PwC مواجه شد. PwC همچنین اعلام کرده بود که این ماه دیگر هیچ اقدامی برای تمدید قرارداد خود انجام نخواهد داد.

به‌گفته‌ی اوگریدی، مدیر فیسکر از کارکنان خود خواسته بود تا با مالکان اوشن وان که نسخه‌ی ویژه‌ای از این شاسی‌بلند بود و تنها ۵٬۰۰۰ دستگاه از آن وجود داشت، تماس بگیرند. شرکت برای این مالکان یک پکیج مزایا در نظر گرفته بود که تمدید وارانتی (تضمین قطعات)، لاستیک‌های ویژه، یک کامپیوتر پیشرفته‌تر برای اجرای سیستم اطلاعات‌سرگرمی و ۱٬۰۰۰ دلار اعتبار شارژ را شامل می‌شد. ارزش کل این بسته معادل ۷٬۵۰۰ دلار بود که می‌توان آن را جایگزینی برای اعتبار مالیاتی خودرو برقی فدرال در نظر گرفت. ازآنجاکه خودروهای فیسکر در اتریش تولید می‌شوند، واجد شرایط دریافت این اعتبار نیستند؛ البته گفتنی است که هیچ‌یک از مالکان هنوز موفق به دریافت این پکیج نشده‌اند.

ازآنجاکه فیسکر به‌دنبال کاهش هزینه‌ها بود، قصد داشت تا با پیداکردن افرادی که این مزایا شامل آن‌ها می‌شد، بررسی کند که آیا آن‌ها خودروهای خود را فروخته‌اند یا خیر. در صورت فروش خودرو توسط مالکان، فیسکر دیگر هیچ الزامی برای ارائه‌ی پکیج مزایا به مالکین جدید نداشت؛ ناگفته نماند که صحبت درباره‌ی ۵٬۰۰۰ دستگاه اوشن وان به‌معنای صحبت درمورد ۳۷٫۵ میلیارد دلار مزایایی است که تاکنون حتی یک سنت از آن هم به هیچ‌یک از مشتریان پرداخت نشده است.

فیسکر ادعا کرده است که فهرست روبه‌رشدی از حدود ۱۵ مورد از این همکاری‌ها دارد؛ اما به‌گفته‌ی اوگرینی و چند نفر دیگر، این خودروها به‌صورت امانی برای نمایندگی‌ها فرستاده شده‌اند و تا زمانی که نمایندگی‌ها خودروها را نفروشند، فیسکر هیچ پولی دریافت نخواهد کرد و حتی در صورت فروش خودروها هم مشخص نیست که این شرکت چه مبلغی دریافت خواهد کرد. به‌ باور اوگرینی شرکت بیش‌ازحد روی اعتبار خود حساس بود؛ به‌طوری‌ که گویا به اولویت‌های دیگر خود حتی فکر هم نمی‌کرد؛ حتی به قیمت یک ورشکستگی تمام‌عیار.