سبقت انرژی‌های نو از نفت و گاز

این روزها سیر نزولی قیمت نفت خبر تازه‌ای نیست. طلای سیاه روزهای 100 دلاری را پشت سر گذاشته و اکنون با موج اخراج کارمندان و کاهش بودجه‌های استخراج و تولید روبه‌رو است.

به گزارش شهروند، این روند فقط برای کشورهای تولید‌کننده و غول‌های نفتی مشکل‌ساز نیست. با کاهش قیمت نفت بازارهای دیگر نیز تحت‌تاثیر قرار می‌گیرند. یکی از حوزه‌هایی که ‌سال گذشته تحت‌تاثیر روند نزولی قیمت‌ها قرار گرفت، انرژی‌های تجدیدپذیر بود که با کاهش سرمایه‌گذاری روبه‌رو شد.

اما رسیدن قیمت‌ نفت به 30 دلار و پیش‌بینی ادامه این روند در چند‌ سال آتی، نگرانی‌هایی درباره آینده این صنعت به وجود آورده است. با این وجود تحلیل‌های مختلف نشان می‌دهد آینده این صنعت آنچنان هم تیره و تار نیست و درحقیقت با وجود نفت ارزان، سرمایه‌گذاری برای تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر بیشتر شده است.

به نظر می‌رسد یک‌سال پس از آغاز این روند و سقوط بهای نفت به پایین‌ترین قیمت طی 13‌سال گذشته، بازار انرژی‌های پاک درحال شکوفایی است و نویدبخش عصر انرژی‌های بادی و خورشیدی خواهد بود. به نوشته «نشنال جئوگرافی» این اشکال انرژی ‌سال گذشته رشد کرده‌اند و حتی توانسته‌اند 329‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جذب کنند.

از سوی دیگر ظرفیت تولید برق انرژی‌های بادی و خورشیدی به حداکثر رسیده است. البته نمی‌توان ادعا کرد انقلاب انرژی‌های پاک به‌طور کامل از گزند نفت ارزان در امان مانده است. در آمریکا اکنون بهای بنزین به 2 دلار به ازای هر گالن رسیده و فروش خودروهای SUV (خودروهای پرمصرف و بزرگ) نیز افزایش یافته است، اما فروش خودروهای الکتریکی در سراسر جهان نیز درحال افزایش است.

کاهش قیمت‌ها انگیزشی برای افزایش استفاده
در همین زمینه این نشریه با ارایه چند دلیل ادعا می‌کند رشد انرژی‌های تجدیدپذیر با وجود نفت ارزان ادامه دارد. ممکن است نفت و گاز درحال حاضر ارزان‌تر از چند‌ سال قبل باشد، اما انرژی‌های خورشیدی و بادی نیز ارزان‌تر شده است. براساس اطلاعات دولتی از 2008 میلادی تاکنون قیمت‌ها در حوزه انرژی خورشیدی 60‌درصد و در حوزه بادی 40‌درصد کاهش یافته است.

«الکس کلاین» مدیر ارشد تحقیقات انرژی‌های تجدیدپذیر در موسسه IHS Energy می‌گوید: انرژی‌های خورشیدی و بادی در بسیاری از کشورها بسیار پیشرفت کرده است. او معتقد است که این نوع انرژی چندان رقابتی با نفت ندارد، اما با گاز طبیعی رقابت می‌کند که به‌عنوان سوخت برای واحد‌های تولید برق به کار می‌رود.

«مارلن موتیوکا» مدیر بخش انرژی‌های جایگزین در موسسه تحقیقاتی دلویت نیز می‌گوید: با وجود ارزان شدن گاز، انرژی‌های خورشید و بادی حدود 60‌درصد ظرفیت تولید برق آمریکا را در سال 2015 به خود اختصاص دادند و احتمالا در‌ سال‌ جاری به 70‌درصد می‌رسد. چنین رقابتی تازه است. آخرین مرتبه‌ای که قیمت نفت ارزان شد، هزینه تولید انرژی‌های تجدیدپذیر بسیار گران‌تر بود.

این درحالی است که اقتصاد این نوع انرژی‌ها بهبود یافته است. «اسکات نیاکیست» مدیر موسسه McKinsey & Company's Houston می‌گوید: در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر به‌ویژه خورشیدی، قیمت و کارآمدی بسیار بهبود یافته ‌است. به‌طور متضاد زغال سنگ با شیب قیمتی بسیار زیادی روبه‌رو شده است که دلیل آن سخت‌تر شدن قوانین دولتی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. از سوی دیگر گاز نیز از فناوری‌هایی استفاده می‌کند که بسیار کارآمد است.

افزایش تقاضا به دلیل سیاست‌گذاری عمومی
برای دولت‌ها انرژی‌های تجدیدپذیر مبنایی است تا بتوانند خود را با تعهدات بین‌المللی وفق دهند. به‌عنوان مثال در اجلاس پاریس دولت‌ها سعی کردند از انتشار گازهای گلخانه‌ای بکاهند. برخی کشورها مانند هند انرژی‌های تجدیدپذیر را راهی برای کاهش آلودگی هوا می‌دانند. چین نیز درحال کاهش استفاده از زغال سنگ است.

در کشورهای درحال توسعه آفریقایی که بسیاری از مردم به شبکه برق عمومی دسترسی ندارند، دنبال کردن پروژه‌های خورشیدی سریع‌تر به بار می‌نشیند و هزینه‌های کمتری دارد. کشورهای ثروتمندتر نیز از انرژی خورشیدی برای شبکه‌های برق کوچک استفاده می‌کنند تا بتوانند هنگام بروز تندباد و طوفان، روشنایی را حفظ کنند.

سرمایه‌گذاری کلان شرکتی در حوزه تجدیدپذیر
شرکت‌ها نیز همانند دولت‌ها خواهان کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای هستند. در همین راستا اجلاس آب وهوای پاریس به افزایش حمایت‌های شرکتی کمک کرد. گزارش موسسه غیرانتفاعی Influence Map در انگلیس نشان می‌دهد، بیش از نیمی از بزرگترین شرکت‌های جهان از کاهش گازهای گلخانه‌ای حمایت می‌کنند. این امر نشان می‌دهد انرژی‌های تجدیدپذیر توانسته است، سرمایه جمع‌آوری کند.

تحقیق موسسه گلدمن ساکس نیز حاکی از آن است که فناوری‌هایی که گازهای کربنی کمی تولید می‌کنند ازجمله خورشیدی، بادی، ال‌ای‌دی و خودروهای هیبریدی یا الکتریکی اکنون بیش از 600‌میلیارد دلار سرمایه در اختیار دارند که این رقم برابر بودجه نظامی آمریکاست. همچنین پیش‌بینی می‌شود میزان سرمایه‌گذاری در این انرژی‌ها افزایش یابد.

برخی کشورهای وارد‌کننده نفت ازجمله چین و هند توانسته‌اند به وسیله کاهش قیمت نفت، سرمایه لازم برای انرژی‌های تجدیدپذیر را فراهم کنند. حتی کشورهای صادرکننده نیز مشغول سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی هستند. عربستان ‌سعودی، روسیه، ایران و کویت سعی دارند استفاده از سوخت‌های فسیلی را در داخل بکاهند تا به این ترتیب درآمدهای حاصل از صادرات نفت را بیفزایند.

نفت و انرژی‌های تجدیدپذیر بی‌تاثیر بر یکدیگر
بلومبرگ نیز در گزارشی با اشاره به این موضوع می‌نویسد: نفت به وسایل نقلیه اختصاص دارد، اما از انرژی‌های تجدیدپذیر برای تولید برق استفاده می‌شود. این دو با یکدیگر رقابتی ندارند. استفاده از نفت برای تولید برق بسیار گران است حتی اگر قیمت نفت به کمتر از 30 دلار به ازای هر بشکه برسد. در مقابل انرژی خورشیدی با زغال‌ سنگ، گاز طبیعی، آب و انرژی هسته‌ای رقابت می‌کند.

انرژی خورشیدی تازه‌ترین عضو این گروه است و کمتر از یک‌درصد بازار تولید الکتریسیته را به خود اختصاص می‌دهد، اما براساس گزارش سازمان اطلاعات انرژی پیش‌بینی می‌شود، انرژی خورشیدی تا 2050 میلادی به بزرگترین منبع تولید برق در دنیا تبدیل شود.

برق ارزان خطرناک‌تر از نفت ارزان
از سوی دیگر به عقیده تحلیلگر بلومبرگ، آنچه تیشه به ریشه انرژی‌های تجدیدپذیر می‌زند، نفت ارزان نیست، بلکه برق ارزان است! در آمریکا ذخایر انبوه گاز طبیعی سبب شده فرآیند تولید الکتریسیته بسیار ارزان باشد. اما چرا قیمت الکتریسیته هر سال افزایش می‌یابد؟ در اینجا باید اشاره کرد سوخت تنها هزینه ثبت شده در قبض آبونمان برق خانوارها نیست. مصرف‌کنندگان باید برای استفاده از شبکه برق نیز هزینه‌ای بپردازند.

این درحالی است که در سال‌های اخیر این هزینه‌ها افزایش یافته است. از سوی دیگر سرمایه‌گذاری سالانه در شبکه برق شهری در آمریکا به 27‌میلیارد دلار رسیده است. این امر سبب می‌شود قبض‌های آبونمان مردم در نقاط مختلف جهان سنگین‌تر شود بنابراین استفاده از پنل‌های سقفی خورشیدی جذاب‌تر خواهد بود.

بهای بنزین به اندازه نفت کاهش نیافته است
درحالی‌که بهای نفت کاهش یافته اما بهای بنزین تغییر چندانی نکرده و حتی در برخی کشورها افزایش یافته است. برای این امر دلایل مختلفی وجود دارد. نخست آنکه در برخی کشورها مانند هند و اندونزی قیمت سوخت با یارانه پایین نگه داشته شده بود و این امر به بودجه دولت فشار می‌آورد. در درجه دوم کشورهایی مانند چین با افزایش مالیات بنزین، سعی دارند از نفت ارزان به سود بیشتری دست یابند.

این درحالی است که یارانه سوخت‌های فسیلی با نسبت 6 به یک از یارانه انرژی‌های تجدیدپذیر بیشتر است. کاهش شکاف یارانه یکی از آسان‌ترین روش‌ها برای افزایش صرفه‌جویی در سوخت و ترویج استفاده از انرژی‌های پاک‌تر است.

قیمت نفت همیشه ارزان نمی‌ماند
تاریخچه قیمت نفت نشان‌دهنده پیروی از یک قانون طلایی است. هر قیمتی که کاسته می‌شود، زمانی دوباره افزایش می‌یابد. موسسه گلدمن ساکس تخمین می‌زند‌ هزار ‌میلیارد دلار در پروژه‌های آتی نفت سرمایه‌گذاری خواهد شد و این پروژه‌ها در صورتی سودآور خواهد بود که بهای نفت به بالای 70 دلار برسد.

ممکن است بهای نفت هیچ‌گاه دوباره 100 دلار نشود. با وجود این، برخی کارشناسان تخمین می‌زنند نفت ارزان فقط در یک تا دو سال آتی وجود داشته باشد. برخلاف نفت بهای انرژی‌های تجدیدپذیر قابل پیش‌بینی است و به نظر می‌رسد همیشه درحال کاهش است.

جریان مداوم سرمایه‌گذاری جهان در انرژی‌های پاک
با وجود این، مهم‌ترین سوال در حوزه قیمت انرژی‌های تجدیدپذیر با توجه به کاهش بهای نفت این است که درنهایت چه اتفاقی می‌افتد؟ سهام شرکت‌های تولید انرژی‌های خورشیدی و بادی همزمان با کاهش قیمت نفت کاسته شده است، اما پاسخ به این سوال که آیا سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی کاسته خواهد شد؟ منفی است. براساس آمار موسسه BNEF سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر در سطح جهانی نسبت به ‌سال گذشته 16‌درصد افزایش یافته و به 310‌میلیارد دلار رسیده است.