یک روایت تاریخی آمریکایی از ایران و تهران

اروپاییانی که به ایران سفر کرده‌اند همواره با نگاهی دقیق و نقادانه به اوضاع و احوال سیاسی و اجتماعی ایران نگریسته‌اند. این دید در سفرنامه‌ها و خاطره‌های آنان کاملا نمایان است. این البته بدان معنا نیست که می‌توان به طور کامل به نوشته‌های آن‌ها اطمینان کرد. یکی از منابعی که برای شناخت اوضاع اجتماعی و شهری ایران پس از انقلاب مشروطیت، در کنار دیگر منابع به روشن شدن اوضاع اجتماعی این دوره کمک می‌کند کتاب «گشت‌وگذاری در ایران بعد از انقلاب مشروطیت» است.

نویسندگان این کتاب یعنی اف.ال.برد و هارولد.اف.وستون، هر دو اهل آمریکا، عضو یک هیأت مسیحی به نام «انجمن مردان مسیحی» و مامور خدمت در منطقه بین‌النهرین بوده و به کار تدریس اشتغال داشته‌اند. این کتاب که ابتدا به صورت مقاله در مجله نشنال جئوگرافیک منتشر شد و توسط مترجم علی‌اصغر مظهری کرمانی به صورت کتاب در آمد، سه بخش دارد؛ بخش نخست، «ایران پیشرفته و پایتخت آن»، دستاورد کار و تحقیق اف.ال.برد است.

براساس آنچه مولف در مقدمه کتاب آورده است نویسنده بخش نخست، شش سال در ایران زیسته و در دبیرستان آمریکایی‌ها در تهران معلم بوده است. او به دلیل توقف نسبتاً طولانی در ایران، بیش از نویسنده بخش دوم یعنی هارولد.اف.وستون با آداب، رسوم و سنت‌های ایرانیان آشنایی داشته و از ایران و ایرانی به نیکی یاد کرده است.

بخش دوم کتاب، «عکس‌های رنگی»، مجموعه‌ای از ١٦ قطعه عکس رنگی به شمار می‌آید که هارولد.اف.وستون گرفته است.‌ به آن دلیل که در سال ١٩٢١ میلادی برابر با ١٢٩٨ خورشیدی هنوز فیلم و عکس رنگی وجود نداشته است، عده‌ای هنرمند، عکس‌های سیاه و سفید را به زیبایی رنگ‌آمیزی می‌کردند که این کار در ایران نیز رواج داشته است، از این‌رو، عکس‌های وستون در اصل سیاه و سفید برداشته شده‌اند.‌

بخش سوم کتاب، «همراه با قافله ایرانی»، نوشته هارولد.اف.وستون است. او نیز از سوی انجمن مسیحی به ایران سفر کرده و چون توقف او در ایران کوتاه بوده، نوشته‌اش نیز نسبت به بخش نخست کتاب از اهمیتی کم‌تر برخوردار است.‌

یادداشت‌ها و عکس‌های رنگی این کتاب، ما را با پاره‌ای از واقعیت‌های تلخ و شیرین ایران در سال‌های سرنوشت‌سازِ پس از پیروزی جنبش مشروطیت و پیش از کودتای سوم اسفند ١٢٩٩ خورشیدی و آغاز سلطنت پهلوی اول آشنا می‌کند، به ویژه که نویسنده بخش نخست، در فصلی مستقل تاثیر جنبش مشروطه را بر زندگی سیاسی و اجتماعی ایران بررسی کرده است. کتاب «گشت‌وگذاری در ایران بعد از انقلاب مشروطیت»، ما را از حال و روز این سرزمین دیرینه و شیوه زندگی، رفتار و گرفتاری مردم ایران در آن روزها آگاه می‌کند؛ به ویژه که نویسندگان کتاب، توصیف‌هایی دقیق از فضاهای شهری و بازار، کاروان‌سراها، نانوایی‌ها و قهوه‌خانه‌های تهران ارایه می‌دهند. هفته آینده با این دو آمریکایی به ایران و تهرانِ پس از پیروزی جنبش مشروطیت ایران سفر خواهیم کرد.