فرانسه مقابل ایران و کنار امریکا

پاریس مواضع ضد‌ایرانی‌اش را تشدید کرده است و پس از آمریکا، این روزها نوبت فرانسه است که بر طبل ایران‌هراسی بکوبد. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که از زمان روی کار آمدن تا همین اواخر سعی داشت به نوعی نقش میانجیگر را در روابط تهران-واشنگتن ایفا کند، امروز ظاهرا در جبهه آمریکا قرار گرفته و براساس گزارشی که کاخ سفید منتشر کرد، طی گفت‌وگویی که مکرون اخیرا با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده داشت هر دو طرف مدعی «فعالیت‌های بی‌ثبات‌کننده ایران و حزب‌الله در منطقه و مقابله» با آن شدند.

این توافق بعد از سفر سعد حریری، نخست‌وزیر مستعفی لبنان به پاریس و گفت‌وگوی او با مکرون، اعلام شد. آمریکا و فرانسه قصد دارند با توجه به بحران کنونی در لبنان گام‌هایی در راه «تقویت ثبات در خاورمیانه» بردارند. البته بعد از ورود حریری به لبنان و دیدار با مکرون، کاخ الیزه فرانسه در بیانیه‌ای گفت که درخصوص گفت‌وگو راجع به مسائل منطقه‌ای با ایران در ارتباط است. کاخ الیزه فرانسه پس از دیدار مکرون و حریری در بیانیه‌ای تاکید کرد که فرانسه تماس‌های خود با طرف‌های مختلف در خاورمیانه را ادامه خواهد داد و این کشور درخصوص گفت‌وگو بر سر مسائل منطقه‌ای با ایران نیز در ارتباط است.

لفاظی‌های پاریس

این درحالی است که پاریس در هفته‌های اخیر بر شدت انتقادهای خود از تهران افزوده است؛ آنچه خود با واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی روبه‌رو شده‌است. روز پنج‌شنبه ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه، در کنار وزیر خارجه عربستان سعودی، مدعی شد که پاریس نگران «مداخله‌ها» و مقاصد «سلطه‌طلبانه» ایران در منطقه است. وزارت خارجه جمهوری اسلامی از اظهارات وزیر خارجه فرانسه انتقاد کرده و آن کشور را از همسویی با عربستان سعودی برحذر داشته است.

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، در واکنش به سخنان ژان‌ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه که نسبت به برنامه موشکی و نقش جمهوری اسلامی در منطقه ابراز نگرانی کرده بود، گفت: «اینکه برخی مقامات کشورهای فرامنطقه‌ای به خلیج‌فارس سفر کنند و با نادیده گرفتن واقعیات موجود و بسیار روشن منطقه، تحت‌تاثیر القائات مقامات متوهم و جنگ‌افروز سعودی، نگرانی ساختگی، بی‌اساس و خصمانه آنها در قبال ایران را تکرار کنند، مشکلی را از بحران‌های منطقه کم نمی‌کند.»

قاسمی افزود: «در تمامی این بحران‌ها، نقش مخرب عربستان سعودی کاملا عیان و آشکار است و همسویی کشورهای دیگر با مواضع عربستان سعودی به آن کشور در خروج و عبور از بحران‌های داخلی و منطقه‌ای که با آنها دست به گریبان است، کمکی نمی‌کند.» هفته گذشته وزیر خارجه فرانسه که برای ملاقات با سعد حریری، نخست‌وزیر لبنان و مقامات سعودی به عربستان سفر کرده بود، در ادعاهایی از مداخله ایران در بحران‌های منطقه‌ای ابراز نگرانی کرد و گفت:«من مشخصا برنامه موشکی بالستیکی ایران را در نظر دارم!» ظاهرا فرانسه خواهان آن است که در مسائل خاورمیانه به نوعی جای آمریکا را بگیرد؛ آمریکایی که این روزها مسائل خاورمیانه برایش در اولویت نیست و مسائل مربوط به حوزه شرق آسیا بیشتر کاخ سفید را به خود مشغول کرده است.

دخالت موشکی

مکرون همچنین جزء اولین رهبران اروپایی به‌شمار می‌رود که ضمن اشاره به اهمیت برجام و تاکید بر لزوم حفظ آن، خواهان مذاکرات موشکی با ایران و افزایش فشار‌های غیر‌هسته‌ای بر ایران شده است. رئیس‌جمهوری فرانسه در سفری که اواسط ماه جاری به امارات داشت در یک اظهارنظر رسمی خواستار مقابله قاطع با فعالیت‌های منطقه‌ای ایران و برنامه موشک‌های بالستیک این کشور شد. در عین حال رئیس‌جمهوری فرانسه در ادامه اظهارات مداخله‌آمیزش در امور داخلی ایران، روز جمعه در اجلاس اتحادیه اروپا در گوتنبرگ سوئد خواستار شفاف‌سازی درخصوص «راهبرد ایران در برنامه موشکی بالستیک» شد.

مکرون همچنین مدعی شد که ایران باید «سیاستی کمتر تهاجمی» در منطقه اتخاذ کند.این درحالی است که توان موشکی ایران از جمله خط قرمزهای مقامات جمهوری اسلامی محسوب می‌شود و مقامات ایران بارها تاکید کرده‌اند که هیچ مذاکره‌ای درخصوص توان موشکی انجام نخواهد گرفت.

دلایل آن نیز آشکار است؛ نخست آنکه توان موشکی در حوزه مسائل دفاعی می‌گنجد و هر کشوری این حق را دارد که ظرفیت‌های دفاعی‌اش را گسترش دهد. دیگر آنکه ایران در موقعیت بسیار خاصی به‌سر می‌برد و در منطقه‌ای قرار گرفته که دور تا دور آن کشورهایی مانند عربستان، امارات و قطر قرار دارند که انواع سلاح‌ها را از کشورهایی چون آمریکا و فرانسه خریداری کرده و کاملا مجهز هستند. همچنین با در نظر گرفتن تجربه تاریخی حمله عراق به ایران نیز لزوم تجهیز ایران در حوزه موشکی کاملا آشکار می‌شود زیرا در آن زمان ایران در حوزه موشکی هنوز خودکفا نشده بود و از کشورهای بسیاری درخواست کرد که شاید تنها چند کشور پاسخ مثبت دادند.

هشدار صریح ولایتی

همچنین علی‌اکبر ولایتی، مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در واکنش به اظهارات مداخله‌جویانه مکرون، دخالت رئیس‌جمهوری فرانسه در موضوع موشکی ایران را به نفع مکرون و این کشور ندانست و با هشدار درخصوص مداخله در امور داخلی ایران به او توصیه کرد سعی کند مانند مارشال دوگل، حداقل نیمه‌مستقل باشد.

ولایتی در گفت‌وگویی با رد و تقبیح مواضع ضدایرانی اخیر رئیس‌جمهوری فرانسه افزود: «به نفع آقای مکرون و فرانسه نیست که در موضوع موشکی و امور راهبردی جمهوری اسلامی ایران که در آن حساسیت بسیار داریم، دخالت کند؛ این دخالت‌ها جز کاستن از اعتبار دولت فرانسه نزد جمهوری اسلامی ایران خاصیت دیگری ندارد.»

ولایتی افزود: «ما که برای مسائل و برنامه دفاعی کشورمان از دیگران اجازه نمی‌گیریم که موشک داشته باشیم یا نداشته باشیم یا بگویند برد موشک‌هایمان چند کیلومتر باشد.» او تاکید کرد: «این موضوع به آقای مکرون چه ربطی دارد؟ وی اصلا چه کاره است که دخالت می‌کند؟ اگر می‌خواهد رابطه ایران و فرانسه، رابطه‌ای رو به رشد باشد سعی کند در این نوع امور دخالت نکند زیرا این خلاف مصالح ملی فرانسه هم است.»

دلایل نزدیکی فرانسه به آمریکا

دکتر عبدالرضا فرجی‌راد، با اشاره به موضع‌گیری‌های اخیر فرانسه در قبال خاورمیانه و ایران گفت که بخشی از این مساله به رقابت‌های داخلی فرانسه مربوط می‌شود. فرجی‌راد توضیح داد:« اکنون دو جناح در فرانسه وجود دارند؛ نخست حامیان مکرون را شامل می‌شوند که معتقدند باید با ایران همکاری کرد. اما جناح مقابل که از زمان نیکولا سارکوزی شکل گرفتند و سپس در دوره فرانسوا اولاند تقویت شده‌ و به‌عنوان نئوکان شناخته می‌شوند، تلاش‌شان این است که سیاست‌های فرانسه تغییری نکند و با سیاست‌های ایالات‌متحده آمریکا همراهی داشته باشد. در مورد ایران نیز این جناح خواهان فشار بر تهران هستند، بنابراین چند ماهی است که شاهد کش‌وقوس در فرانسه میان دو جناح هستیم.

اما به‌نظر می‌رسد که طی چند هفته اخیر، نئوکان‌ها توانسته‌اند بر جناح مکرون در دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی فرانسه اثرگذار باشند. به‌ویژه اینکه مکرون بعد از سفر به آمریکا و ملاقات‌هایی که با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری این کشور داشت تاحدودی مواضعش تغییر کرد.»

این کارشناس مسائل اروپا معتقد است که انفعال آلمان در مسائل سیاست خارجی نیز موجب شده است که فرانسه خود را پیشتاز این عرصه تلقی کند. به گفته فرجی‌راد، مکرون که یک رئیس‌جمهوری جوان است به نوعی می‌خواهد رهبری سیاسی اتحادیه اروپا را در خاورمیانه به عهده بگیرد و نفوذی که در گذشته در منطقه شام داشتند را به دست آورد.

سفیر پیشین ایران در نروژ با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد که کاخ الیزه به این نتیجه رسیده با واشنگتن و ریاض همراهی کند، گفت که آنها در عین حال در پی آن هستند که با ایران نیز مذاکراتی داشته باشند و سردمدار مذاکرات با ایران درباره مسائل موشکی و منطقه باشند. این درحالی است که تهران درخصوص چنین مذاکراتی اصلا زیر بار نخواهد رفت اما آنها تصور می‌کنند با فشار (اقتصادی) بر ایران و هماهنگی با آمریکا می‌توانند اهداف خود را به پیش ببرند، همچنان‌که طی هفته‌های اخیر شاهد کاهش سرمایه‌گذاری‌ها در ایران هستیم.

این کارشناس تاکید می‌کند که رهبران اروپایی در برهه فعلی خیلی به ترامپ به دلیل مواضع و تصمیماتی که اتخاذ کرده (به‌عنوان مثال درباره کره‌شمالی) اعتماد ندارند و ترجیح می‌دهند که خودشان مسائل را رهبری کنند. فرجی‌راد معتقد است سیاستی که مکرون به‌عنوان رهبر سیاسی اروپا در قبال ایران اتخاذ کرده، سیاست اشتباهی است.