موسیقی نواحی در جشنواره موسیقی فجر

مهم نیست زبانش را می‌دانی یا نه؛ آنچه اهمیت دارد این است که تو با هر زبان و فرهنگ و قومیتی می‌توانی زبان او را دریابی؛ چراکه زبانش، زبان بی‌زبانی است.

او با زبان دلش با تو سخن می‌گوید. زبانی که واژه‌هایش از جنس موسیقی است. سازش چگور باشد یا کمانچه، دونلی یا نی‌انبان فرقی نمی‌کند. او سازش را در دست می‌گیرد و شروع به نواختن می‌کند؛ او روحش را در سازش می‌دمد تا تو را با فرهنگ و تاریخ کهن دیاری که در آن زندگی می‌کنی، آشنا کند.

او ساز خود را در آغوش می‌کشد تا با تو از موسیقی سرزمینی بگوید که در آن به دنیا آمده و بالیده‌ای؛ پس کافی است دل به سازش دهی و به آوایش گوش سپاری تا غم‌ها و شادی‌هایش را دریابی؛ زیرا موسیقی او همه زندگی‌اش را روایت می‌کند.

سی و سومین جشنواره موسیقی فجر از ٢٠ دی ماه کار خود را آغاز و گروه‌هایی از استان‌های مختلف ایران، چون گروه «نیما» به سرپرستی فضل‌الله دهقان از مازندران، «دیلمون» به سرپرستی محمود فرضی نژاد از گیلان، «ژی» به سرپرستی شهباز شاهین پور از کردستان، «ساحل مکران» به سرپرستی محمداسحاق بلوچ نسب و «آوای دل» که روزگاری سرپرستی آن را ماشاءالله بامری برعهده داشت از سیستان و بلوچستان در آن شرکت کرده‌اند.

«مغام چلر» بندر ترکمن، «عاشیق لار» به سرپرستی عاشیق احد ملکی علیشاه از آذربایجان، «سورنای» به سرپرستی محمد باجلاوند از لرستان، «نی مه» به سرپرستی و خوانندگی امیر میرشکاری از بوشهر، «جالبوت» از استان هرمزگان و همچنین «موسیقی جنوب ایران» به سرپرستی محسن آقایی و گروه «کیدی» به سرپرستی رومینا تنی از دیگر گروه‌های موسیقی نواحی بودند که به سی و سومین جشنواره موسیقی فجر آمدند تا به معرفی موسیقی بخش‌های مختلف ایران، به ویژه شادیانه‌ها بپردازند.

آن گونه که به نظر می‌رسد، برگزارکنندگان کوشیده‌اند، بخشی از برنامه امسال را به موسیقی محلی اختصاص دهند و این اتفاق خوشایندی است چرا که جشنواره موسیقی فجر تنها به موسیقی ردیف دستگاهی، پاپ یا تلفیقی تعلق ندارد و خوب است که اقوام مختلف ایرانی از ترک و لر و کرد و فارس و بلوچ در آن شرکت کنند، اما آنچه موجب گلایه فعالان موسیقی نواحی شده، عدم اطلاع‌رسانی و تبلیغ است.

شاهین شهبازپور، سرپرست گروه «ژی» با اشاره به اینکه در سی و سومین دوره از جشنواره، گروه‌ها و هنرمندان بنام و سرشناسی شرکت کرده‌اند می‌گوید: کار گروه‌ها و هنرمندان موسیقی نواحی که در این دوره شرکت کرده‌اند، بسیار خوب و درخور توجه است، اما مخاطبان، این افراد و گروه‌ها را نمی‌شناسند، در نتیجه طبیعی است که این بخش از جشنواره با همه ظرفیت‌هایش مهجور بماند.

از این رو لازم است برگزارکنندگان، در دوره‌های بعدی، توجه ویژه‌ای به موسیقی نواحی داشته باشند و با یک برنامه‌ریزی درست و هدفمند به تبلیغ و معرفی موسیقیدان‌ها و نوازندگان موسیقی نواحی بپردازند.

نقش مهم رسانه‌ها و بیش از همه رسانه ملی در معرفی موسیقی نواحی مختلف ایران بر کسی پوشیده نیست. نوجوان و جوان امروز گیتار و پیانو و کیبورد را می‌شناسد، اما کسی تار و کمانچه و قیچک و نی انبان و بوق شاخی را به او نشان نداده و معرفی نکرده است. وقتی تلویزیون ساز را پشت گلدان پنهان می‌کند چگونه می‌توان موسیقی عاشیق‌ها و گیلانی‌ها و مردم مهمان‌نواز جنوب ایران را شناخت؟!

عاشیق حسن اسکندری از جمله هنرمندان خطه آذربایجان است که نقش مهمی در معرفی موسیقی این منطقه به علاقه‌مندان داشته است. او به نقش مهم صدا و سیما در معرفی و حفظ موسیقی مقامی اشاره و بیان می‌کند: ما زمانی می‌توانیم از جوانان انتظار داشته باشیم که موسیقی محلی را دوست داشته باشند و در ثبت و ضبط آن بکوشند که در درجه نخست این نوع موسیقی را به آن‌ها معرفی کرده باشیم و نقش صداوسیما در این زمینه با هیچ رسانه دیگری، قابل مقایسه نیست، اما رسانه ملی ما چند ساعت در هفته را به موسیقی مناطق مختلف اختصاص می‌دهد؟!

مردم، موسیقی را دوست دارند و دل‌شان می‌خواهد با موسیقی هر منطقه آشنا شوند از این رو توجه به موسیقی بومی از دیدگاه عاشیق حسن اسکندری، نقش بسیار مهمی در جذب گردشگر دارد و لازم است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، شهرداری‌ها و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، دست در دست هم بگذارند و فضایی را به نوازندگان و موسیقیدان‌های محلی اختصاص دهند تا هم موسیقی هر منطقه از ایران، معرفی و حفظ شود و هم گردشگران بدانند پس از ورود به هر شهر و استان چگونه و کجا می‌توانند با موسیقی آن منطقه آشنا شوند. به گفته او جشنواره موسیقی فجر می‌تواند به معرفی موسیقی نواحی مختلف ایران کمک کند به‌شرط آنکه هدفمند باشد و بطور منظم، به این نوع موسیقی بپردازد؛ نه اینکه یک دوره از چند گروه محلی دعوت شود و دوره‌ای دیگر، هیچ خبری از موسیقی فولکلوریک نباشد وگرنه در روزگاری که سیستم استاد و شاگردی از بین رفته و جوانان رغبت چندانی به موسیقی مقامی ندارند، بی‌گمان نمی‌توان به حفظ و دوام این گونه موسیقایی امیدوار بود.

فواد توحیدی، پژوهشگر موسیقی کرمان است. به گفته او هم‌نسل جوان، موسیقی محلی را نمی‌شناسد و گمان می‌کند با یک نوع موسیقی بدوی و تکراری سروکار دارد، اما وقتی با این موسیقی آشنا می‌شود و می‌بیند که موسیقی محلی هم ساختار و ویژگی‌های خاص خود را دارد، زنده و جاری است و می‌تواند با مخاطب خود ارتباط برقرار کند، از شنیدن آن لذت می‌برد و در ثبت و نگهداری آن می‌کوشد.

گردآورنده مجموعه «کویرانه» به‌ضرورت حمایت‌های دولتی اشاره و بیان می‌کند: افراد، توان محدودی در ثبت و ضبط موسیقی محلی دارند. مگر افرادی، چون محمدرضا درویشی و فوزیه مجد و هوشنگ جاوید تا چه اندازه می‌توانند به شهر‌ها و استان‌های مختلف ایران سفر و نغمه‌های موسیقایی را گردآوری کنند؟ ازاین‌رو دولت و نهاد‌های فرهنگی باید ازاینگونه فعالیت‌ها پشتیبانی کنند وگرنه موسیقی نواحی نابود می‌شود و اثری از آن برجای نمی‌ماند. به گفته فواد توحیدی که چندین دوره دبیر اجرایی جشنواره موسیقی نواحی در کرمان بوده، برگزاری جشنواره‌های مختلف به معرفی این نوع موسیقی کمک می‌کند، اما باید برنامه‌ریزی منسجم‌تری در این زمینه وجود داشته باشد.

گروه‌ها به‌درستی معرفی و تبلیغ شوند و البته رسانه ملی که شمار زیادی از مخاطبان را در برمی‌گیرد و می‌تواند زمانی را به پخش و شناساندن موسیقی ویژه هر منطقه اختصاص دهد، اما پرسش اینجاست چه حجم از برنامه‌های تلویزیون، طی شبانه‌روز، حتی در طول هفته و ماه، به موسیقی محلی می‌پردازد؟!

موسیقی نواحی ما سرپنجه‌های جادویی غلامحسین سمندری و محمدحسین یگانه و حاج قربان سلیمانی بود؛ رفتن فریدون پوررضا و ماشاالله بامری و محمد درپور به رفتن رستم از شاهنامه می‌مانست، اما آب از آب تکان نخورد.

حالا هم نمی‌توان رفتگان را به زندگی برگرداند، اما می‌توان موسیقی مناطق مختلف ایران را جدی گرفت. می‌توان به معرفی این موسیقی پرداخت تا روایتگران این نوع موسیقی، راویان قصه‌های رفته از یاد نباشند.

فواد توحیدی: موسیقی نواحی ما سرپنجه‌های جادویی غلامحسین سمندری و محمدحسین یگانه و حاج قربان سلیمانی بود؛ درگذشت بعضی به رفتن رستم از شاهنامه می‌مانست، اما آب از آب تکان نخورد.

عاشیق حسن اسکندری: جشنواره موسیقی فجر می‌تواند به معرفی موسیقی نواحی مختلف ایران کمک کند به‌شرط آنکه هدفمند باشد و بطور منظم، به این نوع موسیقی بپردازد.